151 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ «ساختا جۇمھۇر رەئىسى ئابدۇۋەلى بۇغراخانغا 10 يىللىق قاماق جازاسى بېرەرمىش» دەپ خەۋەر ئوقۇدۇم، مۇشۇنداق قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ھالىغا يېتىپ دۇئا قىلىش، ياردەم بېرىش كېرەكمۇ؟ ياكى بەزىلەردەك «خوپ بوپتۇ» دەپ خۇشال بولۇش مۇسۇلمانغا يارىشامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. ئۆزىمىزگە ۋە باشقىلارغا ھىدايەت، ئىنساپ ۋە دۇرۇسلۇق تىلەپ، ساختىلىقتىن نېرى تۇرۇشقا ئەھمىيەت بېرىش لازىم.
152 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، قانداق ئەھۋاللىرى، ياخشى تۇرۇۋاتاملا؟ ئىككى، ئۈچ قېتىم ھەج ۋە ئۆمرە قىلىپ بولغان ئادەم بۇ يىل ھەجگە بارماي، ھەجگە بارىدىغان پۇلنى ئاتا – ئانىسى ۋەتەندە قالغان ئوغۇل – قىزلارنىڭ يولىنى مېڭىپ، كەينىدە يۈرەك بولۇپ تۇرۇپ، بېشىنى ئوڭشاپ قويسا، ھەج ۋە ئۆمرە قىلغانلىقنىڭ ساۋابىنى ئالامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. تەكرار ھەج ھاجىلارنى قىستاش ۋە پەرز ھەجگە بارىدىغانلارنىڭ ئورنىنى ئېلىۋېلىش، يولنىڭ بىخەتەرلىكى تولۇق بولماسلىق تۈپەيلى تۇتۇلۇپ خىتايغا قايتۇرۇلۇش ئېھتىماللىقى، شۇنداقلا ئەتراپىمىزدىكى تونۇش – بىلىش، قولۇم – قوشنىلارنىڭ قىيىنچىلىقلىرى ۋە مىللىتىمىز ياشلىرىنىڭ ئىقتىساد سەۋەبلىك ئۆيلىنەلمەسلىك مەسىلىلىرىنى كۆزدە تۇتقىنىمىزدا، ھازىرقى شارائىتتا «ھەج بىلەن ئۆمرەنى تەكرار قىلغاندىن ئوغۇل – قىزلارنىڭ بېشىنى ئوڭشاپ قويۇش ئەۋزەل» دېيىشكە بولىدۇ. بۇ مەسىلىنى تەكرار ھەج ۋە ئۆمرىگە بارىدىغانلار ئەستايىدىل ئويلىنىپ كۆرۈشى كېرەك. شۇنداقلا ئىقتىسادىي قىيىنچىلىقى بارلار، قەرزدارلار قاتارلىق جىددىي ئورۇنلارغا خەجلىسە ئەۋزەل دېيىشكە بولىدۇ.
153 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! رامازانلىرىغا مۇبارەك بولسۇن! مېنىڭ سىڭلىم يولدىشىمغا يۈزىنى يېپىشى كېرەكمۇ؟ مەسىلەن، سىڭلىم يۈزىنى ياپمىغان ئەھۋالدا بىلەكلىرى ياكى پاچاقلىرى ئىشتانلىق ھالدا كۆرۈنۈپ قالسا بولامدۇ، بولمامدۇ؟ بەزىلەر «چوقۇم يېپىش كېرەك» دەيدىكەن، يەنە بەزىلەر «ئاچىسىنىڭ يولدىشى بولغاندىكىن ياپمىسىمۇ بولىدۇ» دەيدىكەن. مۇشۇنىڭغا بىر جاۋاب بەرگەن بولسىلا، ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئۆزلىرىنىڭمۇ رامازانلىرى مۇبارەك بولسۇن! كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ نەزەرىدە يۈز بىلەن قول ئەۋرەت ئەمەس. يۈزنى ئەۋرەت دېگەن قاراشنى تۇتسىڭىز سىڭلىڭىز يولدىشىڭىزغا يۈزىنىلا ئەمەس، پۈتۈن بەدىنىنى يېپىشى كېرەك. قولنىمۇ (پەلەي كىيىپ) يۆگىشى كېرەك، ئەلبەتتە. ھەر ئىككى قاراشتا بىلەكلىرى ئوچۇق، پاچاقلىرى ئىشتانلىق ھالدا كۆرۈنۈپ قالسا بولمايدۇ. چۈنكى، ئاچىسىنىڭ يولدىشى يات ۋە نامەھرەمدۇر.
154 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! روزىدار ھالەتتە كۆڭلى ئېلىشىپ كېتىپ، ئالقىنى توشقىچە ياندۇرۇۋەتسە، روزا بۇزۇلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئىختىيارسىز ياندۇرۇش روزىنى بۇزمايدۇ.
155 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھ، ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ھەدىستىكى «خاتالىق ئۆتكۈزمەيدىغان بولساڭلار»، «گۇناھ قىلمايدىغان بولساڭلار» دېگەن سۆزلەرنى قانداق چۈشەنسەك بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. مەزكۇر ھەدىس شەرىفتە «مۇبادا سىلەر گۇناھ سادىر قىلىپ سالمايدىغان بولساڭلار، ئاللاھ سىلەرنىڭ ئورنۇڭلارغا گۇناھ ئۆتكۈزۈپ، ئىستىغفار ئېيتىدىغانلارنى ئالماشتۇراتتى – دە، ئۇلارغا مەغفىرەت قىلاتتى» دېگەن بولۇپ، بەندىلەر گۇناھ قىلمايدىغان بولسا، ئۆزلىرىگە تەمەننا قويۇشتەك ئېغىر ئىللەتكە مۇبتىلا بولۇشى ئېنىق. ئاللاھ تائالا بەندىلىرىدىن بەندىلىك مەقامىدا بولۇشنى ياخشى كۆرىدۇ. بەندىلىك مەقامى بولسا ئاللاھنى سۆيۈش ۋە ئاللاھقا يېلىنىش، ئاللاھنىڭ ئالدىدا ئۆزىنى تۆۋەن تۇتۇشتۇر. شۇڭا، مەزكۇر ھەدىستە گۇناھقا چۆكۈپ كەتكەنلەرنى تېخىمۇ گۇناھ سادىر قىلىشقا تەرغىب قىلىنماستىن، تەۋبە قىلغۇچى بەندىلەرگە قارىتا تېخىمۇ كۆپ تەۋبە قىلىشى ئۈچۈن ئاللاھ تائالانىڭ ئەپۇ ۋە مەرھەمىتى بايان قىلىنغان، شۇنداقلا ئاللاھ تائالانىڭ ئېھسان (ياخشىلىق) غا ساۋاب ئاتا قىلىپ، گۇناھكارلارنى ئەپۇ قىلىدىغانلىقى بايان قىلىنغان.
156 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن. ئاياللار قاش – كىرپىكنى قارا رەڭدە بويىساق بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاياللارغا ئوسما ياكى خېنە ۋەياكى قاش قەلىمى بىلەن قاش – كىرپىكلەرنى بوياش ئۆزى ئۈچۈن ياكى ئېرى ئۈچۈن ياكى ئاياللار ئۈچۈن بولغاندا جائىز. لېكىن، يات ئەرلەرگە ياسىنىش، پەردازلىنىش جائىز بولمايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئىشلىتىلگەن بوياق تاھارەت ئالغاندا سۇنى بەدەنگە تېگىشىدىن توسمايدىغان بولۇشى كېرەك. بولمىسا تاھارەت ۋە غۇسۇل كامىل بولمايدۇ. شۇنداقلا توي قىلماقچى بولغان يىگىتكە ياكى ياتلارغا پەردازلىنىشمۇ يەنىلا جائىز بولمايدۇ.
157 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ئاللاھ ئىلىملىرىنى تېخىمۇ زىيادە ۋە مەنپەئەتلىك قىلىپ بەرسۇن، ئامىن! تۈركىيەدە نورمالدا كۈن ئولتۇرۇپ، تەخمىنەن ئون مىنۇتتىن كېيىن نامازشامغا ئەزان ئوقۇلىدىكەن. شۇڭا، كۈننىڭ ئولتۇرغىنىنى ئېنىق كۆرسەك، ئەزاننىڭ چىقىشىنى ساقلىماي ئىفتار قىلىۋەرسەك بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. كۈن ئولتۇرغىنىنى چاڭ – توزانلىق، ئېگىز بىنالىق شەھەردە كۆرگىنىڭىز ئانچە ئىشەنچلىك بولمايدۇ. ئەمما، ئېنىق كۆرسىڭىز ئەلبەتتە ئەزان چىقمىسىمۇ ئىفتار قىلسىڭىز بولىدۇ.
158 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلسۇن! ئايال كىشى ئاغرىپ قالغاندا، قۇرئاننى تۇتماي بىرەرنەرسە بىلەن تۇتۇپ ئوقۇسا ۋە ئاڭلىسا بولامدۇ؟ قۇرئاننىڭ تەرجىمىسىنى ئوقۇسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. قۇرئاننىڭ ئۆزىنى ئوقۇشنى كۆپچىلىك ئالىملار ھەيزدارغا جائىز ئەمەس دەپ قارايدۇ. ئەمما، ھەيزدار ئايالغا قۇرئاننى ئاڭلاش، ئاللاھنى زىكىر قىلىش، تەھلىل (لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش)، تەسبىھ ئېيتىش، شۇنداقلا دۇئا – تەلەپ قىلىش، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە دۇرۇت – سالام يوللاش، قۇرئاننىڭ تەرجىمىسىنى، دىنىي كىتابلارنى تۇتۇش ۋە ئوقۇش قاتارلىق ئىبادەتلەر ھەيزدار ئايالغىمۇ جائىزدۇر. تېخىمۇ تەپسىلىي مەلۇمات ئۈچۈن «پەتىۋالار مەجمۇئەسى»نىڭ 1 – تومىدىكى «ھەيزدارلارنىڭ ‹قۇرئان كەرىم›نىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىنى ئوقۇشى» دېگەن پەتىۋاغا قارالسۇن.
159 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ياۋروپادىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئارىسىدا كەڭ ئومۇملاشقان «قاچاق ئىشلەش» توغرىسىدا بىر چۈشەنچە بەرسىلە بوپتىكەن. بۇ يەرگە كەلگەن بالىلارنىڭ كۆپى نۇرغۇن قەرزلەر بىلەن كېلىدۇ ياكى بەزىلىرى ئائىلىسىنى تاشلاپ قويۇپ كېلىدۇ، شۇڭا كېلەر – كەلمەيلا رەسمىيەتلىرى بېجىرىلىپ بولغۇچە ئۆزى تۇرۇۇۋاتقان دۆلەت يول قويمايدىغانلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ، قاچاق ئىشلاردا ئىشلەيدۇ. رەسمىيەتلىرى تولۇق ياكى قىسمەن جەھەتتىن ھەل بولۇپ، قولىغا ئىقامەت ئالغانلارمۇ سوتسىيال پاراۋانلىق پۇللىرى كېسىلمىگەنلىك سەۋەبتىن قاچاق ئىشلىمەسلىك توغرۇلۇق ماتېرىياللارغا ئىمزا قويغان بولسىمۇ، يەنە ھەر تۈرلۈك سەۋەبلەر بىلەن قاچاق ئىشلەيدۇ.
مېنىڭ بۇ تېما توغرىسىدىكى سوئالىم بولسا:
1) قاچاق ئىشلەشنىڭ ھۆكمى نېمە؟ ئەگەر ھارام بولسا، مۇشۇنداق ئىشلاردا ئىشلەپ تاپقان پۇللار (قىلغان ئىشى ھالال دائىرىسدە بولغان تەقدىردە) مۇ ھارام بولامدۇ؟
2) قاچاق ئىشلىمەسلىك توغرۇلۇق ماتېرىياللارغا ئىمزا قويۇپ تۇرۇپ ياكى قانۇنسىز ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ، يەنە داۋاملىق ئىشلەش يالغانچىلىق ۋە ئەھدىگە ۋاپا قىلماسلىققا كىرەمدۇ؟
3) بەزى ھاللاردا قاچاق ئىشلەشكە مەجبۇر بولۇپ قالسا، مەسىلەن قانۇنلۇق ئىشلەشكە يول قويۇلمىسا (بەزەن ھېچقانداق رەسمىيەت ياكى تىل سەۋىيەسى، دىپلوم ۋەياكى بۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر بولمىغانلىقى تۈپەيلى، دەسلەپكى مەزگىللەردە قانۇنلۇق ئىشلىشىگىمۇ يول قويمايدىكەن) ۋە باقىدىغان ئائىلىسى ياكى تۆلەيدىغان قەرزى بولسا قاچاق ئىشلەشكە بولامدۇ؟ بولسا، قانچىلىك مىقداردا پۇل تاپقۇدەك ئىشلەشكە رۇخسىتى بار؟
160 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ئاللاھ ئەجىرلىرىنى بەرسۇن. ياۋروپاغا پاناھلىق تىلەپ كەلگەن كۆپ مۇسۇلمانلار بىر تەرەپتىن ھۆكۈمەتنىڭ ئايدا بېرىدىغان ياردەم پۇلىنى ئالسا، يەنە بىر تەرەپتىن ئۆزلىرى دۆلەتتىن رۇخسەت قىلىنمايدىغان «قاچاق ئىشلەش» ئارقىلىق پۇل تاپىدىكەن. ئادەتتە ئۆزى ئىشلەپ پۇل تاپىدىغانلار ئۈچۈن دۆلەتتىن مائاشىغا قارىتا ياردەم پۇلىنى توختىتىۋېتىدۇ ياكى ئاز مائاشلىق بولسا، مەلۇم مىقداردا ياردەم پۇلىنى ئازلىتىۋېتىدۇ. بۇ يەردە «قاچاق ئىشلەش»نىڭ ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟ قاچاق ئىشلەپ تاپقان پۇل ھالال بولامدۇ؟
يۇقىرىدىكى ئىككى سوئالغا جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. غەرب ئەللىرىگە بېرىپ پاناھلىنىشنىڭ ھۆكمى توغرىسىدا مۇنۇ پەتۋادىن پايدىلانغايسىز: https://sajiya.biz/?p=2237
1) ئۇ دۆلەتلەردە قاچاق ئىشلەش ھارام، چۈنكى سىلەر ئۇ دۆلەتلەرگە ئامانلىق تىلەپ، دۆلەت قانۇنىغا خىلاپلىق قىلمايدىغانغا ئەھدە بېرىپ كىرگەن. ئاللاھ تائالا (ئەھدىگە ۋاپا قىلىڭلار، ئەھدە ئۈستىدە ئەلۋەتتە سوئال – سوراق قىلىنىسىلەر)(17/«ئىسراﺋ»: 34) دېگەن بولغاچقا، مۇسۇلمانلار ئەھدىلىرىدە تۇرۇشى كېرەك. قاچاق ئىشلەش بولسا بۇ قىلغان ئىمزاسىغا ۋە بەرگەن ئەھدىگە ئەمەل قىلماسلىقتىن ئىبارەت. ئەمما، بۇرۇن قاچاق ئىشلەپ تاپقان پۇلنىڭ ئۆزى (قىلغان ئىشى ھالال دائىرىسدە بولغان تەقدىردە) ھالال، چۈنكى بۇ ئىشلىگەن ئەمگىكىگە بېرىلگەن ئىش ھەققى. لېكىن، ئىجتىمائىي كاپالەت پۇلى سىلەرگە ھالال بولمايدۇ، چۈنكى ئۇلارنىڭ شەرتىدە قاچاق (ياكى رەسمىي) ئىشلىگەنلەرگە ئىجتىمائىي كاپالەت پۇلى بېرىلمەيدۇ. بۇنى ئېلىش باشقا موھتاجلارنىڭ ھەققىنى يىۋېلىش ۋە بەرگەن ئەھدىگە خىلاپلىق قىلىش بولغانلىقتىن توغرا بولمايدۇ. يەنى بۇ ياردەم شەرتلىك ياردەم، سىلەر قاچاق ئىشلەۋاتقان بولساڭلار، بۇ ياردەم شەرتىگە چۈشمەيسىلەر. چۈشمىگەندىكىن ئۇنى ئېلىش توغرا ئەمەس. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: «مۇسۇلمانلار شەرتلىرىدە تۇرىدۇ» دېگەن(«تىرمىزىي»، 1352). يەنە تېخى قاچاق ئىشلەشنىڭ ئۆزى كېيىنچە كىشىنى قانۇنىي جاۋابكارلىققا ياكى ئاۋارىچىلىققا، ياكى قوپال تىل – ئاھانەتكە، ياكى ئىش ئىگىسىنىڭ بوزەك قىلىشىغا دۇچار قىلىشىمۇ مۇمكىن. يەنە «ئەڭ ناچار ۋە تۆۋەن ئىشلارنى مۇسۇلمانلار قىلىدۇ، مۇسۇلمانلار ساختىپەز، ھىيلىگەر» دېگەندەك گەپلەرگە قېلىشى ئېنىق بولغانلىقتىن قاچاق ئىشلەشنىڭ مۇسۇلمانلارنىڭ ئوبرازىغىمۇ يامان تەسىرى بار. ھۆكۈمەتلەرمۇ قاچاق ئىشلىگەنلەرنى بىلىپ تۇرىدۇ. لېكىن، مەلۇم سەۋەبلەر تۈپەيلى بەزىلەرگە كۆز يۇمىدۇ. بۇ سەۋەبتىن مۇسۇلمانلار ھۆكۈمەت خادىملىرىنىڭ نەزەرىدىنمۇ چۈشىدۇ. يۇقىرىقىلارغا ئاساسەن، بۇرۇن قاچاق ئىشلەپ تۇرۇپ ئالغان ئىجتىمائىي ياردەمنى ھېسابلاپ، ئەسلى بەرگەن يەرگە قايتۇرۇپ بېرىۋېتىشى، ئەسلى يەرگە قايتۇرۇشتىن قورقسا موھتاجلارغا بېرىۋېتىشى لازىم. 2) قاچاق ئىشلىمەسلىك توغرۇلۇق ماتېرىياللارغا ئىمزا ئېتىپ تۇرۇپ ياكى قانۇنسىز ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ يەنە داۋاملىق ئىشلەش يالغانچىلىق ۋە ئەھدىگە ۋاپا قىلماسلىققا كىرىدۇ. 3) ئۇلاردىن ئامانلىق تىلەپ پاناھلانغاندا «قانۇنغا رىئايە قىلىمەن» دەپ ئەھدە بەرگەن ياكى ئىمزا قويغان بولسا، قەرزى ياكى ئېھتىياجى بولسىمۇ ئىشلەشكە بولمايدۇ.
161 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى؟ بۇلتۇر مېنىڭ قورسىقىمدا قېلىپ، دەل 30 كۈنلۈك بولغاندا دوختۇرخانىغا بارسام: «ھامىلە بالياتقۇ سىرتىدا ئىكەن، كۆزىتىمىز، ئەگەر ئاشۇنداق بولسا، چۈشۈرۈۋەتمىسەك بولمايدۇ (ھامىلە بالياتقۇ سىرتىدا بولغاچ سەل چوڭ بولسا، پاتماي بويىدىن ئاجراپ كېتىدىكەن ۋە ماڭا بولغان تەسىرى كۆپ بولىدىكەن)» دېگەنىدى. دوختۇرخانىدا ئىز قوغلاپ تەكشۈرۈپ، 43 كۈنلۈك بولغاندا ھەقىقەتەن ئەھۋال ئاشۇنداق چىققان ۋە ئوكۇل ئۇرغۇزۇپ ھامىلىنى ئالدۇرۇۋەتكەن ئىدۇق. بۇ ئىش ئۈچۈن ماڭا گۇناھ يېزىلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. ھامىلە بالىياتقۇ سىرتىدا (ectopic pregnancy) بولغان ئەھۋالدا قانسىراش سەۋەبلىك ئانىنىڭ ھاياتىغا ئېغىر دەرىجىدە خەۋپ يېتىدىغان بولغاچقا ھەم تۆرەلمىنى چۈشۈرۈۋەتمىسە تۇغۇلۇپ بولغۇچە ھامان ئۆلۈپ كېتىدىغان بولغاچقا، ئۇنى چۈشۈرۈۋېتىش «ۋاجىب» دەرىجىدە بولۇشى مۇمكىن. شۇڭا، بۇ ھامىلىنى ئالدۇرۇۋەتسە گۇناھ بولمايدۇ.
162 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى؟ بالىلىرىمىزنى ئوقۇتۇۋاتقان مەكتەپلەر ھەر يىلى بىزدىن مەكتەپكە باغىش (ياردەم پۇل) تەلەپ قىلىدۇ. بىز مەكتەپلەرگە باغىش قىلىپ تۆلىگەن ياردەم پۇلنى زاكاتقا ھېسابلىۋەتسەك بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. باج، ياردەم، فاتۇرا، جەرىمانە ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ئۆزى تۆلەشكە تېگىشلىك پۇللارنى زاكات پۇلدىن تۆلەشكە بولمايدۇ. چۈنكى، بۇ ئەھۋالدا زاكاتنى ئۆزى خەجلىگەن بولىدۇ.
163 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە، ئۆمرىلىرىنى بەرىكەتلىك قىلسۇن، ئامىن. ئۇستاز! تۈركىيەدە بەزى ۋەقفلەردە ۋەياكى قۇرئان كۇرۇسلىرىدا رامازانلىق دەپ BİM ياكى باشقا چوڭ تاللا بازارلىرىنىڭ ئىچىدە 100 لىرا ياكى باشقا ئوخشىمىغان قىممەتتىكى پۇل بار كارتىلارنى تارقىتىدىكەن، بىز مۇشۇ كارتىنى ئالغاندىن كىيىن، شۇ كارتا ئىگە بولغان قىممەتتىن تۆۋەن باھاغا باشقىلارغا ساتساق، بۇنىڭدا جازانە شەكىللىنەمدۇ؟ (مەسىلەن، 100 لىرالىق كارتىنىڭ ئۆزىنى 80 لىراغا ساتساق)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ كارتىلارغا مەلۇم دۇكانلاردىن مەھسۇلات سېتىۋالالايدۇ. بۇنىڭغا قاچىلانغىنى پۇل ئەمەس مەھسۇلات دېيىشكە بولىدۇ. چۈنكى، بۇ پۇلنى ئېلىپ خەجلىيەلمەيدۇ ھەم باشقا يەردىن بىرنەرسە سېتىۋالالمايدۇ. شۇڭا، بۇ پۇل بولمىغاندىكىن، ئۇنى ئۆز قىممىتىدىن تۆۋەن ياكى يۇقىرى سېتىشتا جازانە شەكىللەنمەيدۇ. لېكىن، بۇ كارتىلار بىلەن سېتىۋالالايدىغان مەھسۇلاتلارغا تېخى ئىگە بولمىغان ۋە ئۇ مەھسۇلاتلار تېخى قولىدا بولمىغانلىقى ئۈچۈن، قولىدا بولمىغاننى سېتىش دائىرىسىگە كىرىپ قالىدۇ. ئۇ مەھسۇلاتلارنى ئېلىپ ئىگە بولغاندا، خاھلىغان باھادا ساتسا بولىدۇ.
164 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ئابدۇلئەھەد ئەمىر سەلەفىينىڭ «‹اَللهُ› سۆزىنىڭ ئۇيغۇرچە تەلەپپۇزى توغرىسىدا قىسقىچە ئىزاھات» دېگەن يازمىسىغا قانداق قارايسىز؟ بىز ئۇيغۇرچە «ئاللاھ» دەپ ئاتايدىكەنمىز، بۇنى تۈزىتىپ «ئەللاھ» دېيىشىمىز كېرەكمۇ؟ بىزگە بىر ئوچۇق چۈشەنچە بەرگەن بولسىلا.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. يازمىنىڭ ئىلمىيلىكى يوق. چۈنكى، ھەر تىلنىڭ بولغىنىدەك، ئۇيغۇر تىلىنىڭمۇ ئەرەب تىلىدىن پەرقلىنىدىغان تەرەپلىرى، ئالاھىدىلىكى ۋە ئۆزگىچىلىكى بولىدۇ. شۇڭا، «ئەللاھ» دېيىشىمىز كېرەك ئەمەس.
165 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز ۋە قېرىنداشلار ياخشى تۇردۇڭلارمۇ؟ ئاخشامدىن بېرى سەئۇدىدا ياشاۋاتقان يەنە بىر ئانا – بالا ئىككىيلەننىڭ خىتتايغا قايتۇرۇلۇش ئۈچۈن ئېلىپ مېڭىلغانلىقى ھەققىدىكى خەۋەر تارقىلىپ، سۈرگۈندىكى بارلىق قېرىنداشلارنىڭ كۆڭلىنى غەش قىلدى. ئىككى يىلدىن بېرى ماراكەش ۋە سەئۇدى ئەرەبىستان قاتارلىق دۆلەتلەردە قېرىنداشلىرىمىز ھاياتى خەۋپ ئاستىدا تۇتۇپ تۇرۇلماقتا. مۇشۇنداق خەتەرلىك ئەھۋال ئاستىدا قولىدا خىتتاي پاسپورتى بار قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ئۆمرە ئۈچۈن ياكى پەرز ھەج ئۈچۈن سەئۇدى ئەرەبىستانغا بېرىشى توغرىمۇ؟ ھۆرمەت بىلەن: گېرمانىيەدىن ئابدۇللاھ ئارىش.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. ئالاھىدە ئەندىشىسى بارلار ئۈچۈن سەئۇدى ئەرەبىستان قاتارلىق دۆلەتلەرگە بېرىش ئۆزىنى ھالاكەتكە تاشلاش جەھەتتىن ھارام بولسا، ئەندىشىسى يوقلارنىڭ بېرىشى يولنىڭ بىخەتەرلىكى تولۇق بولماسلىق ۋە تۇتۇلۇپ خىتتايغا قايتۇرۇلۇش ئېھتىماللىقى يۈزىسىدىن مەكروھ دېيىشكە بولىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە ھەجگە بېرىش قادىر بولغانلارغا پەرز بولۇپ، يولنىڭ بىخەتەر بولۇشى قادىر بولۇشنىڭ شەرتىدۇر.
165 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! زاكات ئايرىماقچى بولغان پۇلنىڭ بىرقىسمى پايچەكتە بولسا، لېكىن سېتىۋالغان پايچەك زىيان ھالىتىدە بولسا، ئەسلى سېتىۋالغان باھا بويىچە ئايرىمدۇ ياكى شۇ زاكات ئايرىغان كۈننىڭ باھاسى بويىچە ئايرىمدۇ؟ ئىمىنجان – تۈركىيە
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. پايچەك ئېلىپ – سېتىش توغرا ئەمەس. بۇنىڭدىن قول ئۈزۈپ چىقىپ كېتىش ۋە تەۋبە قىلىش كېرەك! لېكىن، زاكات ئايرىشتا پايچەككە سالغان مەبلەغنىڭ ئۆزى زاكات ئايرىش ئۆلچىمىگە يەتسە، زاكات ئايرىغان كۈننىڭ باھاسى بويىچە زاكات ئايرىيدۇ، ئۇنىڭدىن تاپقان پايدىغا ئايرىمايدۇ. چۈنكى، ھارام پۇلنىڭ زاكىتى ئايرىلمايدۇ. زاكات پەقەت پاك ئىقتىسادقىلا ئايرىلىدۇ.
166 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بالىلىق بولغاندىن كېيىن ئاجراشقان ئەر – ئاياللار بالىلارنى دەپ نورمال يېقىن ئۆتسە بولامدۇ؟ (بەزىدە تېلېفونلىشىدىغان، داۋاملىق ئۇچۇرلىشىدىغان ھەتتا بالىنى تاپشۇرۇش، ئېلىۋېلىشتا كۆرۈشىدىغان ئىشلار بولىدۇ)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بولمايدۇ. چۈنكى، ئىككىيلەن بىر – بىرىگە نامەھرەم.
167 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە، ئۆمرىلىرىنى بەرىكەتلىك قىلسۇن، ئامىن.
1) ئۇستاز! ئاللاھقا ئىلتىجا قىلىپ دۇئا قىلىشنىڭ ئەدەپ – قائىدىلىرى ۋە بەندە ئاللاھقا دۇئا قىلىپ توختاش بولغان چەكنى چۈشەندۈرۈپ قويغان بولسىلا؟
2) بىر ئەرنىڭ نىكاھىدا بولغان ئايالنىڭ ئاللاھقا «ئى ئاللاھ! ماڭا يولدىشىمدىنمۇ سالىھ ئەر ئاتا قىلغايسەن» دەپ دۇئا قىلىشى توغرىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) بۇ بارىدا مۇنۇ يازمىنى ئوقۇپ پايدىلانغايسىز: https://sajiya.biz/?p=2014
2) يولدىشىڭىز ئىنتايىن ناچار بىرى بولسا ۋە سىز ئۇنىڭدىن ئېغىر ئەزىيەتكە ئۇچراپ تۇرىدىغان بولسىڭىز، بۇ ئەھۋالدا ئۇنىڭدىن ئاجرىشىشنى تەلەپ قىلسىڭىز ۋە دەۋا ئاچسىڭىز بولىدۇ. شۇنداقلا ئۇنىڭدىن ئايرىلىش ئۈچۈن ۋە ئۇنىڭ ئورنىغا ياخشىراقىنى ئالماشتۇرۇپ بېرىشنى تىلەپ دۇئا قىلسىڭىز بولىدۇ. لېكىن، سىز قايسىسى سىزگە خەيرلىك بىلمەيسىز. بەلكىم ياخشى بولۇپ كېتىپ سىزنى ئىززەتلەيدىغان بولۇپ كېتىشىمۇ مۇمكىن. بەلكىم ئايرىلسىڭىز پەرزەنتلىرىڭىز بولغان تەقدىردە ئۇلارغا ئېغىر زىيان ئۇرغان بولۇشىڭىز مۇمكىن.
168 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى، سالامەت تۇرلىمۇ؟
1) يولدىشىدىن ئايرىلىپ تۈركىيەگە كەلگەن يېتىم بالىلىرى بار ئايال توي قىلسا، ئۆي، ماشىنا دېگەندەك قىممەتلىك ھېچنەرسىسى يوق، زاكات ئايرىغۇدەك ئازراقلا پۇلى بار ھالەتتە، زاكاتنى دادىسى ۋەتەندە قالغان ئۆزىنىڭ يېتىم بالىلىرىغا خىراجەت قىلىپ بەرسە دۇرۇس بولامدۇ ياكى ئانىسى بولغاندىكىن چوقۇم باشقىلارغا بېرىش شەرتمۇ؟
2) دادىسى ۋەتەندە قالغان بالىلارنىڭ ئانىسىنىڭ ئۆي، ماشىنا ھېچنەرسىسى يوق، پەقەت ئانىسىنىڭ زاكات ئايرىغۇدەك ئازراقلا پۇلى بولسا، يېتىم بالىلارغا دەپ ئالغان زاكاتنى بالىلارغا قوبۇل قىلسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) ئانا بالىسىنى بېقىشى ۋاجىب بولغاچقا، زاكىتىنى بالىسىغا خەجلەپ بەرسە بولمايدۇ. شۇڭا ئانا زاكىتىنى باشقىلارغا بېرىدۇ. 2) ئانىسى زاكات ئايرىيدىغان ھالەتتە بولسا، ئەلۋەتتە بولمايدۇ. چۈنكى، ئۇ يېتىم بالىلار ئانىسىنىڭ بايلىقى بىلەن باي ھېسابلىنىدۇ.
169 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. 135 – سوئالنىڭ جاۋابىدا چۈشىنەلمىگەنلىرىمنى سورىماقچىدىم: 60 مىسكىنگە بىر ۋاق تاماق بېرىشىم توغرا بولامدۇ؟ بۇنىڭ ئۈچۈن يولدىشىممۇ كەففارەت بېرىشى كېرەكمۇ؟ ياكى ئىككىمىزنىڭ بىرسى بېرىشى بىلەن ئادا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. بىرىنچى قاراش (يەنى بالا چۈشۈرۈۋېتىشنىڭ تۆلىمى كېلىدۇ دېگەن قاراش) قا ئەمەل قىلاي دېسىڭىز، 5 تۆگە (ياكى كالا) قىممىتىنى ھېسابلاپ ئۇنى ئەر – ئايال ئىككىڭلار بالىنىڭ سىلەردىن باشقا مىراسخورلىرىغا تۆلەيسىلەر. ئىككىنچى قاراشنى (يەنى بالا چۈشۈرۈۋېتىشنىڭ تۆلىمى كەلمەيدۇ دېگەن قاراشنى) تۇتساڭلار، سىلەر خاھلىغانچە سەدىقە بەرسەڭلار بولىدۇ.
170 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. قانداق ئەھۋاللىرى؟ رامازانلىرىغا مۇبارەك بولسۇن. مەن تۈركىيەدىن بىرنەچچە ئاي ئىلگىرى ياۋروپاغا كەلگەنىدىم، كەلگەننىڭ ياقى نامازنى قىسقارتىپ قەسر قىلىپ ئوقۇۋاتىمەن. مېنىڭ قوبۇل بولغانلىق رەسمىيىتىم چىقىپ، مۇقىم بىر شەھەرگە يەرلىشىپ ئۆي تەقسىم قىلىنغۇچە، نەچچە يەرگە ئالماشتۇرۇۋېتىدىكەن. ھازىر قوبۇل بولغانلىق رەسمىيىتىم چىقتى. ئەمما، قايسى شەھەرگە، قايسى ئۆيگە بۆلۈنىدىغىنىم ئېنىق ئەمەس. مۇشۇنداق قىلغىنىم توغرا بولغاندىمۇ؟ مۇشۇ يەرنىڭ ۋەتەنداشلىقىنى ئېلىش مەقسىتىدە، يەنى سىياسىي پاناھلىنىش ئۈچۈن كەلگەن. شۇ قوبۇلىمىز چىققۇچە بەزىدە ئۈچ – تۆت شەھەرگە يۆتكەپ قالىدىكەن. قاچانغىچە قەسر ئوقۇسام بولىدۇ؟ ماڭا مۇشۇ ھەقتە پەتىۋا بەرگەن بولسىلا، ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. ئۆزلىرىنىڭمۇ رامازانلىرى مۇبارەك بولسۇن! بىرەر يۇرتتا 15 كۈندىن ئارتۇق تۇرۇشنى بىلسىڭىز، ئۇ يەردە قەسر قىلمايسىز. بىلمىسىڭىز قەسر قىلىسىز.
171 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم سالامەت تۇرۇپلىمۇ، ئاللاھ ئىلىملىرىنى تېخىمۇ زىيادە قىلسۇن ۋە ھەر تۈرلۈك پىتنە – ئىغۋالاردىن يىراق قىلسۇن. ئۇستاز! مەن سىلىنىڭ «ساجىيە ئىسلام بىلىملىرى» سەھىپىلىرىنى ۋەتەندىكى ۋاقتىمدىن تارتىپ كۆرۈپ پايدىلىنىپ كېلىۋاتىمەن، شۇڭا ئۆزلىرىگە باشقىچە ھۆرمىتىم بار، ئاللاھ ئىككى دۇنيادا سالامەت، خاتىرجەم قىلسۇن. مەقسەتكە كەلسەك: مەن سىلىدەك ئۈممەتنى يېتەكلەپ كېلىۋاتقان ئالىم – ئۇستازلىرىمىزغا تۆھمەت – كەمسىتىش تاشلىرى ئېتىلىشىنى قەتئىي خاھلىمايدىغان بىرى ھەم سىلىدەك ئۇستازلارنىڭ بۇ ساھەدە تېخىمۇ ئۇتۇق – نەتىجە قازىنشىڭلارنى تىلەيمەن. گېپىم ئۇزىراپ كەتتى. مەن بۈگۈن باشقا توپتا سىلىنىڭ سوئالغا جاۋاب بەرگەن يازمىلىرىنى كۆچۈرۈپ ئېلىپ، ئۆزىنى سەلەف سالىھلار ئۇستازى دەۋالغان بىرلىرى بىلەن ئورتاقلاشقان ئۇچۇرنى كۆرۈپ قېلىپ كۆڭلۈم شۇنداق يېرىم بولدى. ئىشقىلىپ ئۇلار باشقىلارغا، مۇھىمى ئۇستازلارغا «مۇرﺟﯩﺌ، كاپىر، ئەقىدىسىدە مەسىلە بار» دېگەندەك ھۆكۈملەرنى پىچىدىغۇ دەيمەن. باشقا مىللەت ئۇستازلىرى بولسۇن ۋەياكى بىزنىڭ ئۇستاز – ئالىملىرىمىز بولسۇن، ئۇلارنىڭ شۇنداق «ھۆكۈمىگە لايىقلىنىپ» كىشىلەرگە سۇنۇلغان بولدى. گەپنى قىسقارتاي، ئۇلارنىڭ باشقىچە خاتا پەتىۋالارنى بېرىپ دېگەندەك يەنە ئىختىلاپ پەيدا قىلىپ سىلەردەك ئۇستازلارنى ئاممىدىن يىراقلاشتۇرۇشتىن ئىبارەت رەزىل نىيەتلەرگە يېتىشىگە ئورۇن بەرمەسلىكىڭلارنى ۋە ئۇستازلارنىڭ بۇ ھەقتە تېخىمۇ ئىزدىنىپ، تەمكىن بولۇشۇڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن ھەم ئاللاھتىن تىلەيمەن، ئاللاھ ئۇستازلىرىمىزنى ئۆز ھىمايىسىدە ساقلىسۇن، ئامىن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. ئۆزلىرىنىمۇ ئاللاھ ھەر تۈرلۈك پىتنە – ئىغۋالاردىن يىراق قىلسۇن! 10 يىلدىن ئاشتى. ئۇنداق شەكىلۋاز خاۋارىجلارنىڭ ئەسكىلىك قىلىشىغا «ساجىيە ئىسلام بىلىملىرى تورى»دا پۇرسەت بەرمەي كەلدىم. ھەركىم ئۆزىدە بارنى سۇنىدۇ. ھەقنى بىرەر خاۋارىجنىڭ كەلسە – كەلمەس قالپاق كىيدۈرۈشىدىن قورقۇپ دېيەلمىسەم، ئىلىمگە خىيانەت بولىدۇ. ئۇلارنىڭ باھالىرىغا پەرۋا قىلماسلىق لازىم. «ئاللاھ قىيامەت كۈنى ئۇلارنىڭ ئۆزئارا ئىختىلاپ قىلىشقان نەرسىلىرى ئۈستىدە ھۆكۈم چىقىرىدۇ».
172 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم.
1) ئەر كىشى بىرنەچچە قېتىم تالاق قىلىپ، ئەپلىشىپ قالسا (ھازىر بىر ئۆيدە)، ئۆزى «ئىككى» دەپ ھېسابلىسا، ئەگەر ئۇنىڭدىن ئارتۇق بولۇپ قېلىش ئېھتىمالى بولسا، بۇنىڭ ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟
2) ئايالىنىڭ بۇ ئائىلىنى ساقلاپ قالىدىغانلىقىنى بىلگەنلىكى ئۈچۈن، سوقۇشۇپ قالغاندا تالاقنى شەرت قىلىپ بىر ئىشلاردىن توسسا ياكى مەجبۇرلىسا، بۇنىڭغا قانداق قارايمىز؟
3) ھەرقېتىم سوقۇشۇپ قالسا «ئۆيدىن چىق! يوقال، ئۆزەڭنىڭ جېنىنى بېقىپ باق!» دېگەندەك گەپلەرنى قىلسا، نىكاھقا تەسىرى بولامدۇ؟ يەنى تالاققا مېڭىپ قالامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. يۇقىرىقىلارنىڭ ھۆكمىنى ئېنىق بىلىش ئۈچۈن، ئەر – ئايال ئىككىيلەن بىرەر ئىلىم ئەھلىنىڭ ئالدىغا بىللە بېرىپ ئەھۋالنى تەپسىلىي بايان قىلىدۇ.
173 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. مەن ئافرىقىدا بىر يېرىم يىلدىن بۇيان ئىشلەۋاتقان، ئىشلىگەننىڭ ياقى ھەر ئايدا 500 دوللار ئەتراپىدا ئىقتىساد قىلىپ، ھازىرغا قەدەر 8400 دوللار ئىقتىساد قىلىپتىمەن. بۇنىڭغا قارىتا زاكات قانداق بېرىلىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بۇ يىل قىرىقتىن بىرى (₄₀⅟) يەنى 2.5% نى زاكاتقا ئايرىيسىز.
174 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم قانداق ئەھۋالىڭىز؟ ئۇستاز! روزىدار ھالەتتە ئاغرىق يېرىگە مەسىلەن، تىزى، بېلى دېگەندەك يەرلىرىگە دورا ياكى ماي سۈركىسە بولامدۇ؟ يۈزىگە ماي سۈركىسە بولامدۇ؟ مۇشۇنىڭغا جاۋاب بەرگەن بولسىڭىز. ئاللاھ رازى بولسۇن. (تۈركىيە)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. يۇقىرىقى ئىشلار روزىغا تەسىر كۆرسەتمەيدۇ.
175 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھەيزدارلار رامازاندا روزا تۇتمىسا، ناماز ئوقۇمىسا، قۇرئان ئوقۇمىسا، دۇئا، زىكىر قىلاي دېسە ئۇنىڭدىمۇ ئايەت تۇرسا، بۇلار قايسى شەكىلدە ئىبادەت قىلسا بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. زىكىرلا بولىدىكەن ئۇنىڭدا چوقۇم ئايەت بولمايدۇ. ئاللاھنى زىكىر قىلىش، تەھلىل(لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش)، تەسبىھ ئېيتىش، شۇنداقلا دۇئا – تەلەپ قىلىش، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە دۇرۇد – سالام يوللاش، دىنىي كىتابلارنى تۇتۇش ۋە ئوقۇش قاتارلىق ئىبادەتلەر ھەيزدار ئايالغا جائىز بولىدۇ.
176 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇرلىمۇ؟ كىچىك ۋاقتىدا يەنى 13 / 14 ياش ۋاقتىدا دوستلىرى بىلەن خىتتاينىڭ تاللا بازىرىغا كىرىپ يەيدىغان نەرسىلەردىن كۆرمەستە ئېلىپ، يەپ چىقىپ كەتكەن بولسا، ھازىر پۇلىنى بېرەي دېسە، ئۆزى چەتئەلدە بولغانلىقى ئۈچۈن بېرىش مۇمكىن بولمىسا، قانداق قىلىش كېرەك؟ مەن «كاپىرلارنىڭ نەرسىسىنى ئېلىۋېلىپ قايتۇرمىسا، قىيامەتتە شۇ كىشىنىڭ ساۋابى كاپىرغا ئېلىپ بېرىلىدۇ» دەپ ئاڭلىغان، بۇ توغرىمۇ؟ كىچىكىدە ئېلىپ قالغان نەرسىسى ئۈچۈن قىيامەتتە ساۋابى كاپىرغا بېرىلىپ كېتەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. پۇلىنى بېرىش مۇمكىن بولمىسا، ئۇ پۇلنى مۇسۇلمانلارغا پايدىلىق ئىشلارغا سەرپ قىلىۋېتىدۇ. «كاپىرلارنىڭ نەرسىسىنى ئېلىۋېلىپ قايتۇرمىسا، قىيامەتتە شۇ كىشىنىڭ ساۋابى كاپىرغا ئېلىپ بېرىلىدۇ» دېگەن گەپ توغرا. كىچىكىدە ئېلىپ قالغان نەرسىسى ئۈچۈن قىيامەتتە ساۋابى كاپىرغا بېرىلىدۇ. چۈنكى، كىچىك بالىلار بىرسىنىڭ ھەققىنى ئېلىۋالسا ياكى بىرنەرسىسىنى چېقىۋەتسە گۇناھ بولمىغىنى بىلەن تۆلەم كېلىدۇ. قىيامەتتە ئادالەت تىكلىنىپ، زۇلۇم يوقايدۇ. نەتىجىدە ئاللاھ تائالا مۇسۇلمان ۋە كافىر ھەق ئىگىلىرىگە ھەقلىرىنى تارتىۋالغانلاردىن ئېلىپ بېرىدۇ. ئاللاھ تائالا: (ئاندىن كېيىن سىلەر قىيامەت كۈنى پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ دەرگاھىدا بىر – بىرىڭلار بىلەن دەۋا قىلىشىسىلەر)(39/«زۇمەر»: 31) يەنى «مۇئمىن، كافىر ھەممىڭلار قىيامەت كۈنى رەببىڭلار ھۇزۇرىدا دەۋا قىلىشىسىلەر، ئاندىن ئاللاھ زالىمدىن مەزلۇمغا ھەققىنى ئېلىپ بېرىدۇ. ھەممىڭلارنىڭ ئوتتۇرىدا ھەق بىلەن بىر تەرەپ قىلىدۇ» دەيدۇ. يەنە: (بۈگۈن ھەر ئادەمگە قىلغان ئەمەلىگە يارىشا جازا بېرىلىدۇ، بۈگۈن زۇلۇم يوقتۇر، ئاللاھ ھەقىقەتەن تېز ھېساب ئالغۇچىدۇر)(40/«غافىر»: 17) دەيدۇ. ھەدىستە: پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم:
ــ دوزاخ ئەھلى تاكى جەننەت ئەھلىدىكى ھەققى ئۇنىڭغا تەڭمۇتەڭ ئېلىپ بېرىلمىگۈچە دوزاخقا كىرمەيدۇ. جەننەت ئەھلىمۇ تاكى دوزاخ ئەھلىدىكى ھەققى ئۇنىڭغا تەڭمۇتەڭ ئېلىپ بېرىلمىگۈچە جەننەتكە كىرمەيدۇ ھەتتا بىر تەستەكنىڭ قىساسىنىمۇ ئېلىپ بېرىدۇ، ــ دېگەندە، بىز (ساھابەلەر):
ــ بۇ قانداق بولىدۇ؟ بىز ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا يالىڭاچ، خەتنىسىز ۋە زۇۋانسىز بارىدىغان تۇرساق، ــ دەپ سورىغاندا، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم:
ــ ياخشى ئەمەللەر بىلەن يامان قىلمىشلارنى (ئالماشتۇرۇپ)، ــ دەپ جاۋاب بەرگەن(«مۇسنەدۇ ئەھمەد»، 16085. شۇئەيب ئەلئەرنائۇت: «سەنەدى ھەسەن» دېگەن). ئىمام ئىبنى تەيمىييە: «مەزكۇر ھەدىستە پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم جەننەت ئەھلى بىلەن دوزاخ ئەھلى ئوتتۇرىدا ئادالەت ۋە قىساس ئىجرا قىلىنىدىغانلىقىنى بايان قىلپ بەرگەن» دېگەن(«پەتىۋالار مەجمۇئەسى» 18 – توم، 188 – بەت).
177 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ۋۇخائا قىلىدىغان) نەپەس يولىنى ئاچىدىغان ھەم بەلغەم بوشىتىدىغان) ماشىنىنى روزىدار ئادەم ئىشلەتسە بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئېغىز – بۇرۇنغا پۈركۈيدىغان دورىلارنى ئىشلىتىش (گالغا يېقىن بېرىپ قالغان تەقدىردە، يۇتۇۋەتمەسلىك شەرتى بىلەن) روزىنى بۇزمايدۇ.
178 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ياۋروپادىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدا مۇنداق ئىشلار قىسمەن بار: ئايالى بىلەن ھۆكۈمەتنىڭ ئالدىدا يالغان ئاجرىشىدۇ، ئەمما نىكاھىنى ئۆزلىرى ئىچىدە ساقلاپ قېلىشىدۇ. ئاندىن بالىلىرىنى ۋە ئايالىنى ھۆكۈمەتنىڭ پاراۋانلىق بېرىپ بېقىشىغا تاشلاپ قويۇپ، ئەر ئۆيدىن چىقىپ باشقا يەردە تۇرىدۇ ۋە ئىشلەپ پۇل تاپىدۇ. ئايالى ۋە بالىلىرىنىڭ چىقىمى ھۆكۈمەت بەرگەن ئايلىق ئەڭ تۆۋەن تۇرمۇش كاپالەت پۇلى (پاراۋانلىق پۇلى) بىلەن قامدىلىدىغان بولغاچقا، ئەر تاپقان پۇلىنى يىغالايدۇ. ھۆكۈمەتمۇ بۇ خىل ئالدامچىلىقنىڭ يەنى پاراۋانلىق پۇلى ئۈچۈن يالغان ئاجرىشىشنىڭ خېلى كۆپلۈكىنى ئاللىبۇرۇن بىلگەچكە، مەلۇم مەزگىل شۇ ئۆينى سىرتتىن كۆزىتىدۇ. بۇ خىل كۆزىتىش ئۇلارنىڭ مۇناسىۋىتىنىڭ راست ئايرىلغان – ئايرىلمىغانلىقىنى ئېنىقلاش ئۈچۈندۇر. شۇنداق تۇتۇلۇپ قېلىپ سەتچىلىككە قالغانلارمۇ ۋە ئېھتىيات قىلىپ، تۇتۇلماي يۈرىدىغانلارمۇ بار. مەن شەخسەن بۇ ئىشنىڭ توغرا ئەمەسلىكىنى بىلىمەن. شۇنداقتىمۇ بۇنىڭغا سىلىدىن بىر جاۋاب بېرىلسە بەلكىم بىرقىسىم ئۇيغۇرلار بۇنداق قىلىشتىن ساقلىنىپ قېلىشى ياكى توختىتىشى مۇمكىن. سوئالىم:
1) يۇقىرىقىدەك قىلىشقا دىنىمىز نېمە دەيدۇ؟
2) ئەگەر ئەرنىڭ «پۇل تېپىش ئىشتىياقى» زىيادە يۇقىرى بولۇپ، مۇشۇنداق قىلماقچى بولغاندا، ئايالى قارشى چىقسىمۇ گېپى ئۆتمەي، ئامال يوق يەنە مۇشۇنداق ئەھۋالدا ئۆتسە، بۇ ئايالغا گۇناھ بولامدۇ؟ چۈنكى، مەن بەزى خېلى دىنىي چۈشەنچىسى بار ئاياللارنىڭ ئەرلەرگە گېپى ئۆتمەسلىك ياكى ئەرلىرىنىڭ كاجلىقى تۈپەيلى ئامال يوق يولدىشىنىڭ مۇشۇ قارارى بويىچە ياشاۋاتقانلىقىنى ئاڭلىدىم.
3) بۇ يەرلەردە تاپاۋەت بېجى بەك يۇقىرى بولغاچقا، تىجارەت قىلىۋاتقانلاردىن تاپقىنىنى ھۆكۈمەتكە تولۇق مەلۇم قىلماي، باجدىن قېچىپ، كەم مەلۇم قىلىش ئىشلىرى مەۋجۇت. ئۇيغۇرلاردىمۇ بۇ خىل ئەھۋال بار. بۇنىڭ ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟
4) ئەر ئۆزىنىڭ ئائىلىگە بالىلارغا بولغان مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلمىسا، ئايالنىڭ ئېرىدىن ئاجرىشىشنى تەلەپ قىلىشى توغرىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. 1) بۇ تۈرلۈك قىلمىشلار دىنىمىزدا سىز دېگەندەك «ئالدامچىلىق، ساختىپەزلىك ۋە كاززاپلىق» دەپ قارىلىدۇ. 2) ئايالغا گۇناھ بولمايدۇ. 3) بۇ شۇ دۆلەتكە بېرىپ پاناھلىق تىلىگەن چاغدىكى قىلغان ئىمزاسىغا ۋە بەرگەن ئەھدىگە ئەمەل قىلماسلىقتىن ئىبارەت. 4) توغرا.
179 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ ئەجىرلىرىنى كاتتا قىلسۇن! سوئالىم: چوڭ – كىچىك ھەممەيلەن خۇمار بولۇپ ئويناۋاتقان قانلىق (يەنى ئويۇن ئىچىدە بىر – بىرىنى ئېتىپ ئۆلتۈرۈش ئارقىلىق يۇقىرى نومۇرغا ئېرىشىدىغان) ئويۇنلارنى ئويناشنىڭ ھۆكمى نېمە؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بۇ ئىنتايىن زىيانلىق. ئەھۋالغا قاراپ ھارام ياكى مەكروھ بولسا كېرەك.
180 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ «ئايال كىشىنىڭ دىنى كەمتۈك، ئەقلى چولتا» دېگەن مەنىدىكى ھەدىسلەرنى قانداق چۈشەنسەك توغرا بولىدۇ؟ بەزى دىن دۈشمەنلىرى بۇنى «ئىسلام دىنى ئاياللارنى تۆۋەن كۆرۈشكە چاقىرىدۇ» دېگەن باتىل قارىشىغا دەستەك قىلىۋالىدىكەن، «بۇلارغا رەددىيە بېرىش ئۈچۈن، ئاۋۋال ئۆزىمىزدە توغرا چۈشەنچە بولۇشى كېرەك» دەپ ئويلاپ، چۈشىنىۋالاي دېگەن. رەھمەت ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. «سەھىھۇل بۇخارىي»، 304 – ھەدىستە مۇنداق كەلگەن: «ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ ﻗﯘﺭﺑﺎﻥ ﮪﯧﻴﺘﺘﺎ ــ ﻳﺎﻛﻰ ﺭﻭﺯﻯ ﮪﯧﻴﺘﺘﺎ ــ ھېيتگاھقا ﭼﯩﻘﺘﻰ، ﮪﯧﻴﺖ ﻧﺎﻣﯩﺰﯨﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪﻩ:
ــ ﺋﻰ ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ ﺟﺎﻣﺎﺋﻪﺳﻰ! ﺳﻪﺩﯨﻘﻪ ﻗﯩﻠﯩﯖﻼﺭ، ﭼﯜﻧﻜﻰ ﻣﻪﻥ ﺳﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺩﻭﺯﺍﺥ ﺋﻪﮪﻠﯩﻨﯩﯔ ﻛﯚﭘﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﯖﻼﺭﻧﻰ ﻛﯚﺭﺩﯛﻡ، ــ ﺩﯦﺪﻯ. ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ:
ــ ﻧﯧﻤﻪ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ؟ ئى رەسۇلۇللاھ! ــ ﺩﻩﭖ ﺳﻮﺭﯨﯟﯨﺪﻯ، ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
ــ ﺳﯩﻠﻪﺭ ﺗﻮﻻ ﻗﺎرﻏﺎﻳﺴﯩﻠﻪﺭ، ﺋﻪﺭﻧﯩﯔ ياخشىلىقلىرىغا ﺗﺎﻧﯩﺴﯩﻠﻪﺭ، ﺋﯚﺯﯨﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﺎﺗﻘﺎﻥ ﺯﯦﺮﻩﻙ ﺋﻪﺭﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﺑﯧﺸﯩﻨﻰ ﺳﯩﻠﻪﺭﺩﯨﻨﻤﯘ ﺑﻪﻙ ﺋﺎﻳﻼﻧﺪﯗﺭﯞﯦﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ، ﺳﯩﻠﻪﺭﺩﯨﻨﻤﯘ ﺋﻪﻗﻠﻰ ﻗﯩﺴﻘﺎ، ﺩﯨﻨﻰ ﻛﻪﻣﺘﯜﻙ ﺋﺎﺩﻩﻣﻨﻰ ﻛﯚﺭﻣﯩﺪﯨﻢ، ــ ﺩﯦﺪﻯ. ﺋﯘﻻﺭ:
ــ ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﻪﻗﻠﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻗﯩﺴﻘﯩﻠﯩﻘﻰ، ﺩﯨﻨﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻛﻪﻣﺘﯜﻛﻠﯩﻜﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ؟ ئى رەسۇلۇللاھ! ــ دېگەنىدى، ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
ــ ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﮔﯘﯞﺍﮪﻠﯩﻘﻰ ﺋﻪﺭﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﮔﯘﯞﺍﮪﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﻳﯧﺮﯨﻤﯩﻐﺎ ﺗﻪﯓ ﺋﻪﻣﻪﺳﻤﯘ؟! — ﺩﯦﺪﻯ. ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ:
ــ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ، ﻳﯧﺮﯨﻤﯩﻐﺎ ﺗﻪﯓ، ــ ﺩﯦﻴﯩﺸﺘﻰ. ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
ــ ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﺋﻪﻗﻠﯩﻨﯩﯔ ﻗﯩﺴﻘﯩﻠﯩﻘﯩﺪىندۇر. ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ ﮪﻪﻳﺰ ﻛﯚﺭﮔﻪﻥ ﭼﺎﻏﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﻧﺎﻣﺎﺯ ﺋﻮﻗﯘﻣﺎﻳﺪﯗ، ﺭﻭﺯﺍ ﺗﯘﺗﻤﺎﻳﺪﯗ، شۇنداق ﺋﻪﻣﻪﺳﻤﯘ؟! ــ ﺩﯦﯟﯨﺪﻯ، ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ:
ــ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ (ﺋﻮﻗﯘﻣﺎﻳﺪﯗ، ﺗﯘﺗﻤﺎﻳﺪﯗ)، ــ ﺩﯦﻴﯩﺸﺘﻰ. ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
ــ ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﺩﯨﻨﯩﻨﯩﯔ ﻛﻪﻣﺘﯜﻛﻠﯩﻜﯩﺪىندۇر، ــ ﺩﯦﺪﻯ». بۇ ھەدىسنىڭ تەرجىمىسى ئاستىغا مۇنداق ئىزاھ يازغان ئىدىم:
مەزكۇر ھەدىس شەرىفتە پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مەلۇم سەۋەب تۈپەيلىدىن دوزاخ ئەھلىنىڭ كۆپىنىڭ ئاياللاردىن بولىدىغانلىقىنى خەۋەر بەرگەن ۋە بۇنىڭ چارىسىنى «ئىستىغفار ئېيتىش بىلەن كۆپ سەدىقە قىلىش» دەپ كۆرسەتكەن. لېكىن، ھەدىستە دوزاخ ئەھلىدىن بولغان ئاياللارنىڭ ئەرلەردىن قانچىلىك كۆپ ئىكەنلىكى بايان قىلىنمىغان. مۇھەققىق ئالىملار جەننەت ئەھلىنىڭ كۆپچىلىكىنىمۇ ئاياللارنىڭ ئىگىلەيدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن بولۇپ، جەننەتتە ھەربىر جەننەتىينىڭ ھۆر پەرىلىرىدىن باشقا ئىنسانلاردىن ئىككىدىن ئايالى بولىدىغانلىقى ھەققىدىكى ھەدىسمۇ («مۇسلىم»، 2834) بۇنى تەكىتلەيدۇ.
دەرۋەقە، دوزاخ ئەھلىنىڭ كۆپ قىسمىنىڭ ئاياللاردىن بولىدىغانلىقى ھەرگىزمۇ جەننەت ئەھلىنىڭ كۆپ قىسمىنىڭ ئەرلەردىن بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرمەيدۇ (قاراڭ: «فەتھۇلبارىي»، 6 – توم، 325 – بەت)؛ پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئاياللارنىڭ دوزاخ ئەھلىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئىگىلىشىگە «تولا قارغاش» بىلەن «نېئمەتكە تانغاقلىق»ىنى سەۋەب قىلىپ كۆرسەتكەن بولۇپ، بۇ ئىككى يامان خىسلەت ئەرلەردىمۇ مەلۇم دەرىجىدە بار بولسىمۇ، ئاياللاردا ئېغىرراقتۇر. چۈنكى، ئاياللار يارىتىلىش ئېتىبارى بىلەن ئاجىز بولغاچقا تىلغا كۈچەيدۇ. كۆپ تىللاش ئورۇنسىز قارغاشقا ئېلىپ بارىدۇ. نەتىجىدە گۇناھى ئۆزىگە قايتىپ قالىدۇ. يەنە تىلغا كۈچەش كۆپىنچە ئەھۋالدا ئەرنىڭ ياخشىلىقىدىن تېنىشقا ئېلىپ بارىدۇ. بۇنىڭ ئائىلە بىخەتەرلىكى ۋە ئۆي ئىچى ھۇزۇرىغا چوڭ تەسىرى بولغاچقا، ياخشىلىقتىن تېنىشنىڭ ئۆزى چوڭ گۇناھ ھېسابلانغان. قارغاشنى كىچىك گۇناھ دېسەكمۇ، ئۇنىڭ كۆپ سادىر بولۇشى ئۇنى چوڭ گۇناھقا ئايلاندۇرۇۋېتىدۇ. بۇ دېگەنلىك ھەرگىزمۇ ئاياللارنىڭ ھەممىسىنىڭ تەبىئىتى مۇشۇنداق دېگەنلىك ئەمەس، چۈنكى نۇرغۇن ئاياللار تەقۋادارلىق قىلىشقا تىرىشىدۇ ۋە ئاچچىقى كەلگەندىمۇ تىلىغا ئىگە بولالايدۇ. شۇڭلاشقا، ھەدىستە تىلغا ئېلىنغان ئىككى يامان ئىللەت ھەرگىز ئاياللارنىڭ ھەممىسىگە پۈتۈلۈپ كەتكەن، ھېچبىر ئايال زاتى قۇتۇلالمايدىغان ئىش ئەمەس. بولمىسا، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئۇنىڭدىن ئاگاھلاندۇرۇشىنىڭ ئورنى بولماس ئىدى. ئادەتتە ئەرنىڭ كۆپ ياخشىلىقىنى كۆرگەن تۇرۇپمۇ، بىرەر خاتالىقىنى تۇتۇۋالسا، ئەردىن ھېچقانداق ياخشىلىق كۆرمىگەندەكلا ئەرنىمۇ، ئۆزىنىمۇ قارغاپ كېتىدىغان ئاياللار ئۇچراپ تۇرىدۇ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مانا مۇشۇ خىلدىكى قىلمىشتىن ئاياللارنى ئاگاھلاندۇرغان ۋە بۇ ئاگاھلاندۇرۇش ئەلۋەتتە ئائىلىنى قوغداش ئۈچۈندۇر.
ھەدىستىكى «ئەقىلنىڭ كەمتۈكلۈكى» ھەرگىزمۇ ئاياللارنى كەمسىتىش بولماستىن، بەلكى ئاياللاردىكى پۇل – مۇئامىلە ئىشلىرىغا يېتەرلىك ئەھمىيەت بەرمەسلىك، جېدەل – ماجىرادا ئاسان ئۆزىنى تۇتالماسلىق ۋە ھېسسىياتىغا بېرىلىپ كېتىش كەبى تەبىئىتىگە ئالاقىدار دېيىشكە بولىدۇ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم شۇ ۋەجدىن «ئاياللارنىڭ گۇۋاھلىقى ئەرلەرنىڭ گۇۋاھلىقىنىڭ يېرىمىغا تەڭ بولۇشى» دەپ ئىزاھلىغان. بۇ نۇقتا ئاللاھ تائالانىڭ: ﴿ئەگەر ئىككى ئەر كىشى يوق بولسا، سىلەر رازى بولىدىغان كىشىلەردىن بىر ئەر، ئىككى ئايالنى گۇۋاھلىققا تەكلىپ قىلىڭلار! بۇ ئىككى ئايالنىڭ بىرسى ئۇنتۇپ قالسا، ئىككىنچىسى ئېسىگە سالىدۇ﴾(2/«بەقەرە»: 282) دېگەن ئايەتىدىمۇ بايان قىلىنغان. دېمەك، بۇ يەردىكى ئەقىل كەمتۈكلۈك پۇل – مۇئامىلە ئىشلىرىنى ئەستە تۇتۇشتىكى كەمتۈكلۈك بولۇپ، بۇ مۇتلەق ياكى يارىتىلىشتىكى كەمتۈكلۈك بولماستىن، چەكلىك كەمتۈكلۈكتۇر. يەنە كېلىپ بۇ خىل سۈپەتلەش جىمى ئاياللارغا بېرىلگەن ھۆكۈم ئەمەس، بەلكى كۆپىنچىسىگە بېرىلگەن ھۆكۈمدۇر. شۇڭلاشقا «ھەرقانداق ئايال زاتىدا تېپىلىدۇ» دېگەنلىك ئەمەس. ئاياللارنىڭ پۇل – مۇئامىلە ئىشلىرىنى ئەرلەرگە قارىغاندا كۆپرەك ئۇنتۇپ قالىدىغانلىقىنى يۇقىرىقى ئايەت ئىسپاتلىغىنىدەك، ھەيز، تۇغۇت، بالا ئېمىتىش قاتارلىقلارنىڭ ئۇنتۇشقا سەۋەب بولىدىغانلىقىنى ھازىرقى زامان نېرۋا تەتقىقاتىدىمۇ ئىسپاتلانغان بىر ھەقىقەتتۇر. ئەلبەتتە ئاياللارنىڭ ئىچىدە زېرەكلىك ۋە بىلىمدە نۇرغۇن ئەرلەرنى بېسىپ چۈشىدىغانلىرى، ئەرلەرگە ھۆكۈمرانلىق قىلىدىغانلىرىمۇ بولىدۇ. ئۇنتۇشقا ئالاقىدار بۇ قىسمەن ئەھۋال ھەرگىزمۇ ئاياللاردىكى ئەيىبلىنىدىغان ئەھۋال ئەمەس، بەلكى ئۇلارنىڭ ئاياللىق تەبىئىتىدىكى مۇكەممەللىكتۇر. چۈنكى، ئۇلار ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارىدا ئەرلەر بىلەن تەڭ بولسا، ھېسسىياتچانلىق تەرەپتىن ئاجىز بولاتتى – دە، بۇ ئۇلارنىڭ ئاياللىق تەبىئىتىنى زىدىلەيتتى ۋە پۈتۈن ھايات سىستېمىسى ئاستىن – ئۈستۈن بولۇپ كېتەتتى. قاراڭ: دوكتور مۇھممەد فەىد زەريوھ: «المراجعات الفكرية لأحاديث الصحيحين»، 3 – توم، 1617 – بەت.
پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم «دىننىڭ كەمتۈكلىكى»نى «ئاياللار ھەيز كۆرگەن چاغلىرىدا ناماز ئوقۇمايدۇ، روزا تۇتمايدۇ» دەپ كۆرسەتكەن بولۇپ، «بۇ ئېنىق ئىش. چۈنكى، ‹دىن›، ‹ئىمان› ۋە ‹ئىسلام› ئورتاق مەنىدىكى سۆزلەر بولۇپ، تائەت – ئىبادەتلەرمۇ ‹ئىمان› ۋە ‹دىن› دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ سەۋەبتىن، تائەت – ئىبادەتلىرى كۆپ بولغانلارنىڭ دىنى ۋە ئىمانى زىيادە بولىدۇ. گاھىدا تائەت – ئىبادەتلىرى كەم بولغانلارنىڭ دىنى ۋە ئىمانى سۇسراق بولىدۇ. تائەت – ئىبادەتلەرنى قىلسا بولىدىغان تۇرۇقلۇق ئۆزۈرسىز قىلمىسا گۇناھكار بولسا، ۋاجىپ بولمىغان ئەھۋاللاردا گۇناھكار بولمايدۇ. يەنە بەزىدە ھەيزدارنىڭ ناماز بىلەن روزىنى ئادا قىلمىغىنىغا ئوخشاش تائەت – ئىبادەتلىرى قىلماسلىققا بۇيرۇلغان بولىدۇ. ھەتتا ھەيزدار ھالەتتە روزا تۇتۇپ، ناماز ئوقۇشى ھارامدۇر». قاراڭ: نەۋەۋىي: «شەرھۇ سەھىھى مۇسلىم»، 1 – توم، 176 – بەت.
دېمەك، دىننىڭ كەمتۈكلىكى ھەيز ۋە نىپاسدارلىق تۈپەيلى جىمى تائەت – ئىبادەتلەرنى ئەرلەر بىلەن تەڭ قىلالماسلىق جەھەتتىن بولۇپ، بۇ ئاياللار ئۆزى خاھلىغان ئىش ئەمەس، بەلكى ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىدۇر. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەممۇ بۇ رېئاللىققا ئىشارە قىلغان ۋە بۇنىڭ ئورنىنى زىكىر – ئىستىغفار ۋە سەدىقە بىلەن، پاك بولغاندا كۆپلەپ تائەت – ئىبادەت قىلىۋېلىش بىلەن تولدۇرۇشقا چاقىرغان. شۇڭا، بۇ ھەدىستە بەزى دەۋر خاۋارىجلىرى چالۋاقىغاندەك ئاياللارنى كەمسىتىش بولماستىن، ئەمەلىي ئەھۋالنى سۈپەتلەپ بېرىش ۋە ئۇنىڭغا قارىتا يول كۆرسىتىش بولغان. (نەشرگە تەييارلىنىۋاتقان «سەھىھۇلبۇخارىي»نىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىدىن ئېلىندى).
181 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بەزى قېرىنداشلىرىمىز «بالىلارنى مەكتەپتە ئوقۇتساق يامان يولغا كىرىپ قالىدىكەن ھەم ھەرخىل يامان مۇھىتلار تەسىر قىلىدىكەن ھەم بىز بالىلىرىمىزنى قارىي قىلىمىز، بىزگە شۇ يېتىدۇ» دەپ قارايدىكەن. ئاندىن بالىلىرىنى ياتاقلىق قۇرئان كۇرسلىرىغا ئاپىرىپ بېرىدىكەن. «مەكتەپتە ئوقۇتمىساڭلار بولمايدۇ» دېسە، «بىزنىڭ قۇرئان يادلىتىمىز دېگەن يولىمىزنى توستى» دەپ ھەرخىل خاتا چۈشىنىشلەر بولىدىكەن. ئەلۋەتتە بالىلار قارىي بولسا ياخشى، لېكىن مەكتەپتە ئوقۇتمايلا قۇرئان يادلىتىش توغرىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ھەممە بالىلارنىڭ قارىي بولۇشى شەرت ئەمەس، قارىيلىققا ئىستېدادى بار بىرقىسمى قارىي بولسا بولىدۇ. يەنە قارىي بولۇش بىلەن بىرگە مەكتەپلەردىمۇ ئوقۇشى توغرا.
182 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ تۆت پەرزەنتنىڭ مىراس ئايرىلغانلىقى ئېنىق بولمىغان ئورتاق مۈلۈككە زاكات كېلەمدۇ؟ بۇ زاكاتنى قانداق ئايرىش كېرەك؟ ئاتا ۋاپات تاپقان، ئانا بىلەن بىر بالا ۋەتەندە تۈرمىدە، قالغان ئۈچ پەرزەنتتىن بىرسى بالاغەتكە يەتمىگەن كىچىك بالا. قالغان ئىككىسىنىڭ ئىقتىسادى كىرىمى بار. ئورتاق مۈلۈك ئازراق تىجارەتكە سالغان مەبلەغ، ئۇنىڭ پايدىسى، ئازراق نەق پۇل شۇنداقلا ۋەتەندە قالغان مۈلۈكمۇ بار. ئەمما، ئۇ مۈلۈككە ئىگىدارچىلىق قىلىش ئىمكانىيىتى يوق.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. ئالدى بىلەن ھەر بىر شېرىكنىڭ نېسىۋىسى ئۆز ئالدىغا ئايرىم ئۆلچەمگە يەتسە، ئاندىن زاكات ۋاجىب بولىدۇ. ئەگەر ھەر بىر شېرىكنىڭ نېسىۋىسى ئۆز ئالدىغا ئايرىم ئۆلچەمگە يەتسە، چوڭ بالىلار ھەممىگە بىراقلا زاكات ئايرىۋەتسە بولىدۇ.
183 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن! مەن ئۈرۈمچىدىكى ۋاقىتتا، قوشنىمىز «شوپۇرلۇق كىنىشكىڭىزنىڭ پۈتۈن نومۇرىنى (3800 خىتتاي پۇلىمۇ ياكى 5000 مۇ ئېنىق ئېسىمدە يوق) سېتىپ بېرىڭ» دېسە باشتا ئۇنىمىغان، تۈركىيەگە ماڭىدىغان كۈنى «بوپتۇ سېتىۋېتەي» دەپ، شوپۇرلۇق كىنىشكامنىڭ پۈتۈن نومۇرىنى سېتىشنى قارار قىلىپ، قوشنىمىزغا «بۈگۈننىڭ ئۆزىدە سېتىشىم كېرەك، ئەتە كېلەلمەيمەن» دېسەم، «ماقۇل» دەپ قولۇمغا پۇلنى تۇتقۇزۇپ قويۇپ، باشقا بىرسى بىلەن تاكسىدا باشقا بىر نومۇر ئالىدىغان يەرگە ئەۋەتتى، ئۇ يەردە ئادەملىرى بار ئىكەن، كىنىشكامنىڭ نومۇرىنى ئۆزى توغرىلىيالماي، كۆپ پۇلغا ساتىمىز دەپ ئويلاپ ئۇ كۈنى كىنىشكامنىڭ نومۇرىنى ئالالمىدى، باشقىلارغا ساتسام سېتىلىپ كېتەتتى ھەم مەن باشتىلا «بۈگۈندىن باشقا كۈندە كېلەلمەيمەن» دېگەنىدىم، ھەم شۇ كۈنى پاسپورتىمىزنى تارتىۋېلىشىدىن قورقۇپ، بېلەت ئېلىپ تۈركىيەگە مېڭىپ كەتكەن، ئەمدى شۇ پۇلنىڭ ھەققى مەندە قالامدۇ؟ ياكى مەن «بۈگۈن ئېلىۋالمىسىلا، كېلەلمەيمەن» دەپ ئېنىق دېگەنلىكىم ھەم باشقىلارغا ساتساممۇ سېتىلىپ كېتىدىغان بولغانلىقى ئۈچۈن سەۋەنلىك ئۆزىدە بولۇپ ھەققى قالمامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. كىنىشكا نومۇرىنى سېتىش دېگەننى مەن ئانچە چۈشىنىپ كەتمىدىم. بىخەتەر ھەيدىگەنگە بېرىلىدىغان نومۇر بولسا، ئۇنى سېتىش توغرا بولمايدۇ. توغرا بولمىغان سودىدا پۇل ئىگىسىگە قايتىشى، تاۋار ئىگىسىگە قايتىشى لازىم. ئۇنداقتا پۇل قارشى تەرەپنىڭ بولىدۇ.
184 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 1) توي قىلغاندىن كېيىنمۇ بىرەر چىرايلىق ئايال كىشىنى كۆرسىلا، خىياللىرىغا ناشايىن ئىشلار كىرىۋالسا ۋە بۇ خىياللىرىنى ئايالى بىلەن بىرگە بولماي تۇرۇپ كاللىسىدىن چىقىرىۋېتەلمىسە، بۇ كىشىنىڭ شۇ خىياللىرىغا گۇناھ يېزىلامدۇ؟ 2) ئايالى بىلەن بىرگە بولغاندا، ئاشۇ سىرتتا كۆرۈپ قالغان چىرايلىق ئاياللارنى خىيال قىلىپ تۇرۇپ بىر ئىش قىلسا، زىنا قىلغان ھېسابلىنامدۇ؟ 3) ئايال كىشى يۇقىرىقىدەك قىلسىچۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مۇنداق دېگەن: «ئاللاھ تائالا مەن ئۈچۈن ئۈممىتىمنىڭ كۆڭلىگە كەلتۈرگەن ئىشلارنى ئەمەلىيەتتە قىلىپ سالمىغان ياكى سۆزلەپ يۈرمىگەن بولسىلا كەچۈرۈۋەتتى»(بۇخارىي: 6664). لېكىن، كۆڭلىگە كېلىۋالغان بۇ خىياللارغا: «بولدى بەس!» دېمەي، خىيال سۈرۈشنى داۋاملاشتۇرسا گۇناھ يېزىلىدۇ. توختاتسا ياكى خىيالىدىن يوقىتالمىسا گۇناھ يېزىلمايدۇ. 2) بىرقىسىم ئالىملار «ھارام» دېگەن بولسىمۇ، «مەكروھ» دېگەن يەنە بىر قىسىم ئالىملارنىڭ قارىشى ئورۇنلۇق.
185 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سوئال – جاۋابلارنى ئوقۇپ چىقتىم:
1) رامازانلىق روزا ۋە باشقا ئىبادەتلەرگە ئالاقىدار فەرئىي مەسىلىلەر ھەققىدە سوئاللار كۆپ سورىلىپتۇ، ئاللاھ ئۇستازلارنىڭ ئىلمىنى تېخىمۇ زىيادە ھەم مەنپەئەتلىك قىلسۇن… ئەمما، شۇ ئەمەل – ئىبادەتلەرنىڭ ئەجىر – ساۋابقا لايىق بولۇش – بولماسلىقىدىكى ئالدىنقى شەرت بولغان تەۋھىدكە، ساغلام ئەقىدىگە ئالاقىدار ۋە ئۇنىڭغا زىيان سېلىپ ئەمەللەرنى بىكارچى قىلىۋېتىدىغان كۇفۇر – نىفاق، شېرىك ۋە بىدئەتلەرگە ئالاقىدار سوئاللار كۆپ سورالمىدىمۇ – قانداق؟ ياكى جاۋاب بېرىلمىدىمۇ؟
2) مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى ئارىسىدا تەۋھىد ئاساسىدىكى ساغلام ئەقىدىگە ئەھمىيەت بېرىدىغان، ئىبادەتلەرنىڭ ۋاجىباتلىرى، سۈننەت ۋە مۇستەھەبلىرى ھەققىدە ئىزدىنىشتىن بۇرۇن ئىبادەتنى ئىبادەت لاياقىتىگە ئىگە قىلىدىغان ئالدىنقى شەرت بولغان ساغلام ئەقىدە ھەققىدە كۆپرەك ئىزدىنىدىغان ئويغىنىشنى روياپقا چىقىرىش ئۈچۈن، ئۆلىما – ئۇستازلارنىڭ قىلىشقا تېگىشلىكلىرى ۋە تەۋسىيەلىرى نېمىلەر؟ تەپسىلىي جاۋاب بېرىشلىرىنى ئۈمىد قىلىمەن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. 1) شۇنداق. كۆپ سورالمىدى. بۇ رامازاندىكى ئەھۋال ئەمەس، 11 يىلنىڭىزى بىزگە كېلىۋاتقان سوئاللارنىڭ كۆپ قىسمى فۇرۇئات ۋە ھۆكۈمگە ئالاقىدار. ئەھۋال بۇ ئىكەن، سوئال سورىغۇچىلارغا مۇنداق سوئال سورىماي مۇنداقنى سورا دېيىلمەيدۇ. 2) ئۆلىمالارنىڭ تەۋھىدنى ساپ ھالەتتە چۈشەندۈرۈشى، ئاۋامنىڭ ئۇنى ئۆزلەشتۈرۈشىگە ۋە بۇ جەھەتتىكى تەشۋىقات ۋە ئاقارتىشقا پۈتۈن كۈچى بىلەن ھەمدەم بولۇشى كېرەك. «ساجىيە ئىسلام تەتقىقات مەركىزى» ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا بىر پۈتۈن ئەقىدە ئۇل ئاساس سالىدىغان «ئەقىدە ئېنسىكلوپىديەسى»نى تەييارلاشقا زور كۈچ چىقارغان ۋە تۆت يىل تەتقىقات ئېلىپ بېرىپ، 1 – تومى (يېگانە ياراتقۇچى) نى 2018 – يىلى نەشر قىلغان ئىدى. قالغان ئالتە قىسىمنى تاماملاشقا قۇربىمىز يەتمىگەنلىكتىن توختاپ قالدى.
186 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سۈت ئېمىدىغان بوۋاق بالامنى تۇتۇپ ئولتۇرۇپ قۇرئان ئوقۇۋاتقان ئىدىم، بالام تۇيۇقسىزلا قۇرئاننىڭ ئۈستىگە قۇسۇپ قويدى. ئالدىنقى كۈنى «بوۋاق بالىنىڭ قۇسۇقىمۇ پاكىز ئەمەس» دەپ بەرگەن ئىدىلە، قۇرئاندىكى بۇ قۇسۇق يۇقۇپ قالغان يەرنى قانداق پاكىزلىشىم كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. نەم قەغەزدە سۈرتىۋەتسىڭىز بولىدۇ.
187 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەندە قان ئاز بولغاچقا كەينى – كەينىدىن ھامىلىدارلىق ۋە بالا ئېمىتىش سەۋەبى بىلەن ئالتە – يەتتە يىل بولدى رامازانلىق روزامنى تۇتالمىدىم، (بۇرۇن «فىديە بەرمەيدۇ، چوقۇم قازاسىنى قىلىشى كېرەك» دەپ بىلگەچكە ئۇ چاغدا فىديە بەرمىگەن ئىكەنمەن) ھازىرمۇ بالا ئېمىتىۋاتقان بولغاچقا روزا تۇتالمىدىم. سوئالىم:
1) بۇرۇن تۇتالمىغان ئۇ روزىلىرىمغا فىديە بېرەمدىم؟ بەرسەم قانچىلىك بېرىمەن؟
2) مەن بىر ئائىلە ئايالى بولغاچقا، ھېچقانداق كىرىمىم يوق، روزىلىرىمنىڭ فىديەسىنى ئېرىم بەرسە بولامدۇ؟
3) ئېرىمنىڭمۇ ئۇنچە كۆپ كەففارەتنى بىراقلا بەرگۈدەك ئىقتىسادى بولمىسا، بۆلۈپ بېرەمدۇ ياكى مەن روزا تۇتالىغۇدەك بولغۇچە ساقلاپ قازاسىنى قىلىشىم كېرەك بولامدۇ؟ (ئەمما قاچان روزا تۇتالايمەن، بىلمەيمەن)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. 1) بۇ سوئالغا نەچچە قېتىم جاۋاب بېرىلىپ بولغان. ئىلگىرىكى جاۋابلارغا قارىغايسىز. 2) بولىدۇ. 3) بەرگۈدەك ئىقتىسادى بولمىسا، ئىقتىسادى بولغاندا بېرىدۇ ياكى سىز تۇتالىغۇدەك بولغاندا تۇتىسىز.
188 – سوئال: 183 – سوئالدىكى «كىنىشكا نومۇرىنى سېتىش» دېگەن بىخەتەر ھەيدەپ قازانغان نومۇر ئەمەس، كىنىشكا ئالغاندا، كىنىشكىسى تولۇق 24 نومۇر بىلەن چىقىدۇ، ئەگەر بىخەتەر ھەيدىمىگەن شارائىتتا نومۇرى ئۈچتىن ياكى ئالتىدىن تارتىلىپ تۈگەيدۇ، بىخەتەر ھەيدىسە، شۇ نومۇرى ساقلىنىپ قالىدۇ. نومۇرنى ساتقان كىشى نومۇرنى تولۇق سېتىشنى قارار قىلسا، كىنىشكىسى بىكار قىلىنىپ، ئىككى نەزەرىيە ئىمتىھانىغا پۇل تۆلەپ كىرىپ، ئىمتىھاندىن ئۆتەلىسە، ئاندىن ساتقان نومۇر ئەسلىگە كېلىدۇ. نومۇرنى سېتىۋالغۇچىمۇ ئېھتىياتسزلىقتىن ۋەقە سادىر قىلسا ياكى توختاتمايدىغان ئورۇنغا توختاتسا، نومۇر كېسىۋېتىلىدۇ. ئىمتىھانغا كىرىشكە پۇرسىتى بولمىغان بايلار ياكى نەزەرىيە ئىمتىھانىدىن ئۆتۈشكە كۆزى يەتمىگەنلەر نومۇر سېتىۋالىدۇ، مۇشۇ ھالەتتىمۇ ھەققى مەندە قالامدۇ؟ ئەگەر ھەققى مەندە قالدى دېگەن ھالەتتە ئالاقىلاشقىلى بولمىسا، قانداق ھەل قىلىشىم كېرەك؟
جاۋاب: ئېنىق بىر نەرسە دېيەلمەيمەن. شۇڭا، سىزدە ھەققى قالماسلىق ئۈچۈن، شۇ مىقداردىكى پۇلنى «بۇ پۇل كىمگە تەۋە بولسا، ساۋابى شۇنىڭغا بولسۇن» دەپ سەدىقە قىلىۋېتىپ، خاتىرجەم بولغىنىڭىز ياخشى.
189 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 13 ياشقا كىرگەن قىز بالا ئادەت كەلمىگەن بولسا، روزا تۇتمىسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بولىدۇ.
190 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى، ياخشى تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلسۇن. ئۇستاز! مېنىڭ بىر سوئالىم بار ئىدى. بۇرۇن كىچىك ۋاقتىمدا بىر تەبلىغدە «ئاللاھ زاكاتنى كۆپ يېگەن كىشىنى شۇ زاكاتقا تاشلاپ قويىدۇ» دەپ ئاڭلىغان ئىدىم ھەم زاكات يېمەيتتۇق. ھازىر ھەر تۈرلۈك ئىشلار تۈپەيلى زاكات يەيمىز. ئۇستاز! مېنىڭ سورىماقچى بولغىنىم شۇكى، مەن رامازان كىرگەننىڭياقى ئۈچ – تۆت يەردىن زاكات ئالدىم، چۈنكى يېنىمىزدا بىر 7 لىرا پۇلىمىزدىن باشقا پۇل قالمىغان ئىدى. بىر كۈنى ئېھتىياجىمنى بىرسىگە دېسەم، ئۆيىمىزنىڭ ئىجارىسى چىققۇچىلىك زاكات بەرگەنىدى. شۇ ئاخشىمى مەن يولدىشىم ئىككىلىمىز يىلان قولىمىزنى چېقىۋېلىپ چۈش كۆرۈپتىمىز، شۇڭا «زاكاتنى كۆپ ئالسا، ياخشى بولمايدىغان ئەھۋالمىدۇ؟» دەپ قورقۇپ قالدىم.
1) شۇ پۇلنى باشقىلارغا بېرىۋەتسەك ياخشىمۇ ياكى ئائىلىمىزگە ئىشلىتىۋەرسەك ياخشىمۇ؟
2) ئېھتىياجلىق كىشىلەر قانچىلىك مىقداردا زاكاتنى قوبۇل قىلسا بولىدۇ؟ (تۈركىيە)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) زاكاتقا ئېلىشقا لايىق بولسا، ئۇ زاكات ھالال. ھېچقانداق مەسىلە يوق. شۇڭا، ئېھتىياج بولسا ئىشلىتىۋېرىسىلەر. 2) قەرزدارلار قەرزىنى تۆلەپ قولىدا 5000 دوللار ئاشقۇچە قوبۇل قىلسا بولىدۇ. باشقىلارمۇ قولىدا 5000 دوللار ئاشقۇچە قوبۇل قىلسا بولىدۇ.
191 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ زاكات بەرگەندە نىساب مىقدارى ئالتۇن بويىچە ھېسابلىساق 85 گرام، كۈمۈش بويىچە 585 گرام ئىكەن، ئەمما ھازىر ئۇ ئىككىسىنىڭ توپلام قىممىتىنى قەغەز پۇلغا سۇندۇرغاندا، 10 ھەسسە ئەتراپىدا پەرقلىنىپ قالىدىكەن، مۇشۇ ئەھۋالدا:
1) قايسى مىقدارغا يەتسە، چوقۇم زاكات بېرىمىز؟
2) قايسى مىقدارغا يەتسە، زاكات يېسەك بولمايدۇ؟
3)نىساب مىقدارى دەۋرنىڭ، پۇل ياكى ئالتۇن – كۈمۈش پاخاللىقىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىمامدۇ؟
4) تۈركىيەدە سەدىقە، زاكىتىمىزنى ياكى فىترىمىزنى قايسى دەرنەك ياكى تەشكىلاتقا بەرسەك ئەڭ ئىشەنچلىك؟ چۈنكى، نۇرغۇنلىرى «ماڭا بېرىڭلار» دەپ قوللىرىنى تەڭلىمەكتە.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) ئالتۇن قىممىتى بويىچە 85 گرامغا يەنى بۈگۈنكى ھېسابتا 5000 دوللارغا يەتسە زاكات ئايرىيمىز. 2) قولىدىكى پۇلى 5000 دوللارغا يەتكۈچە زاكات يېسە بولىدۇ. 3) ئالتۇن ھېساب. ئەگەر ئالتۇن تۆۋەنلەپ كەتسە ئالتۇن – كۈمۈشنىڭ قىممىتىنىڭ قايسىسى چارۋا ماللاردىكى نىسابقا يېقىن كەلسە، شۇنى ھېساب قىلىمىز. 4) ئەڭ ياخشىسى ئۆزىڭىز خىزمىتىگە ئىشەنچ قىلىدىغان ئورۇنغا ياكى ئۆزىڭىز تونۇيدىغان شۇنى ئېلىشقا لايىق كىشىلەرگە بەرسىڭىز بولىدۇ.
192 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن!
1) تاھارەت ئالغاندا نورمال پايپاققا مەسىھ تارتساق بولامدۇ؟
2) نامازدا پۇتلىرىمىزنىڭ ئارىلىقلىرىنى كەڭ قىلىپ، باشقىلارنىڭ پۇتلىرىغا تەگكۈزۈپ ئوقۇش كېرەكمۇ؟
3) جۈمە نامىزى ۋە ھېيت نامازلىرىنى ئۆينىڭ يېنىدا مەسجىد تۇرۇپ، 3 – 4 ئادەم بىلەن ئۆيدە ئوقۇسا بولامدۇ؟
4) مۇساپىر ھالەتتە نامازنى قەسر ئوقۇپ، سۈننەتلىرىنى ئوقۇمىساق بولامدۇ؟
5) تۈركىيەدە ياشىغىلى 7 – 8 يىل بوپتۇ، ھازىرغىچە قەسر ئوقۇيمىز. ئىچىمىزدىكى ئۆي ئېلىپ يەرلىشىپ كەتكەنلەرمۇ قەسر ئوقۇيدىكەن، شۇ توغرىمۇ؟
6) ئىچىمىزدە نامازنى مەسجىدتە ئوقۇمايدىغان، ئوقۇسىمۇ پەقەت ئۇيغۇر ئىمامنىڭ ئارقىسىدا ئوقۇيدىغان، «تۈرك ئىماملارنىڭ ئارقىسىدا ئوقۇسا بولمايدۇ. چۈنكى، بۇلار دۆلەت بەلگىلەپ بەرگەن نەرسىلەرنى قىلىدۇ… » دېگەندەك باھانىلەر بىلەن ئەزان ئوقۇسىمۇ تۈرك جامائەتلىرىگە قوشۇلمايدىغان كىشىلەر بار، بۇنى قانداق چۈشىنىمىز؟
7) ئىچىمىزدە بەزىبىر ئىنسانلار بار. بۇلارغا سالام بەرسەك، سالامغا جاۋاب بەرمەيدۇ. بەزەن تۈركلەر سويغان گۆشلەرنى ھارام دەيدۇ، لېكىن ماددىي ياردەم بولسا يەنى پۇل، ئۇن، گۈرۈچ دېگەندەك نەرسىلەرنى ئالىدۇ. بۇلار «غەنىمەت»مىش. شۇ توغرىمۇ؟
8) بەزى ئىنسانلار «بىزگە مەزھەب كېرەك ئەمەس، پەيغەمبىرىمىز مەزھەب توغرىسىدا گەپ قىلمىغان» دەيدىكەن. ئايەت – ھەدىسلەرنى ئۆزىمىز تەرجىمە قىلىپ، مەزھەبسىز يۈرسەك بولامدۇ؟ ئاللاھ سىلىدىن ئىككى دۇنيادا رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) توڭلاپ كەتكۈدەك ئەھۋال بولمىسا، پايپاققا مەسىھ تارتىشقا بولمايدۇ. 2) پۇتنى ئۆزىمىزگە لايىق ئېچىپ تۇرىمىز ۋە ئارىلىق قالغان بولسا يېقىنراق يۆتكىلىپ تۇرىمىز. پۇتلارنى كەرىۋالمايمىز. 3) بولمايدۇ. 4) مۇساپىر ھالەتتە نامازنى قەسر ئوقۇپ، بامداتنىڭ سۈننىتىدىن باشقا سۈننەت نامازلىرىنى ئوقۇمىسا مەيلى. 5) خاتا. بۇ ئېغىر دەرىجىدىكى خاتا ئىش. چوقۇم تولۇق ئوقۇشى كېرەك. مۇنۇ تەپسىلىي پەتۋاغا قارالسۇن: https://sajiya.biz/?p=3187 6) «ئۇلارنىڭ چۈشەنچىسى شۇنداق ئوخشايدۇ» دەپ چۈشىنىمىز. توغرىسى، ھەرقانداق مۇسۇلماننىڭ ئارقىدا ناماز ئوقۇش. 7) خاتا. بۇ دېگەن ماددىي ياردەم. غەنىمەت دېگەن جەڭلەردە كافىرلاردىن ئولجىغا ئېلىنغان نەرسە، خار تۇرۇپ مۇسۇلمانلاردىن ئالغان ياردەم ئەمەس. 8) ئەرەب تىلى ۋە شەرئىي ئىلىملەردە يېتۈك بولسىڭىز، قۇرئان – ھەدىستىن ھۆكۈم ئېلىپ ياشاۋەرسىڭىز بولىدۇ ئەلبەتتە. ئۇنداق بولمىغاندا، ئىلىم ئەھلىدىن سوراپ ئەمەل قىلىش كېرەك. «چوقۇم بىرلا مەزھەبتە ياشا!» دېگەن شەرت يوق.
193 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! مۇشۇ ئۇيغۇرلۇق مۇھىممۇ، مۇسۇلمانلىقمۇ؟ بۇ ئىككىسى بىر – بىرىگە زىتمۇ؟ يەنى نۇرغۇن ئۆرپ – ئادەتلىرىمىز شەرىئەتتە چەكلىنىدىكەن، مەسىلەن 12 مۇقام، مەشرەپ، نورۇز… دېگەندەك. خۇراپاتلىرىمىزمۇ ئاز ئەمەسكەن، مەسىلەن داخان، رەممال… دېگەندەك. ئەمما، ھالىمىزغا مۇسۇلمان ئۆلكىلەر ھېچ يەتمىدى ھەم يەتمەيدىكەن. مۇشۇ ئەھۋالدا مۇسۇلمانلىقىمىز بەكرەك تەكىتلىنىشى كېرەكمۇ، ئۇيغۇرلۇقمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. مۇسۇلمانلىق ھەرگىزمۇ ئۇيغۇرلۇق ۋە تۈركلىكىمىزگە زىت ئەمەس. كىملىكىمىزنىڭ ھەممە تەركىبى لايىقىدا تەكىتلىنىشى كېرەك.
194 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! قانداق ئەھۋالىڭلار، ئوبدان تۇردىڭلىمۇ، تىنچلىقمۇ؟ ماۋۇ «قارىيلارنىڭ ئەدەب – قائىدىلىرى» دېگەن كىتابتا «قۇرئان كەرىم ئوقۇغاندا مەزمۇننىڭ بېشىدىن باشلاش، توختىغاندىمۇ بىر مەزمۇن ئاخىرلاشقاندا توختاش» دېگەن گەپ بار ئىكەن. بۇ بىزدەك قاراتۈرك ئادەملەرگىمۇ كۈچكە ئىگىمۇ ياكى ئەرەبلەرگىلاممۇ؟ «بۇ ئەرەبلەرگە لازىم، بىزگە ئەمەس» دېيىلىپ قالدى، «ئۇنداقتا، تەرجىمە قىلغانلار خاتا تەرجىمە قىلغان ئوخشايدۇ!» دېدىم مەن ئاچچىقىم كېلىپ. «سىلەر ئايەت، ھەدىسنى دەلىل قىلىپ سۆزلەڭلار! بولمىسا، قۇرۇق گەپنى قىلماڭلار!» دېدىم مەن بۇلارغا. «دۇنيانىڭ ھەممە يېرىدە سەھىپەنىڭ بېشىدىن سەھىپەنىڭ ئاخىرىغىچىلا ئوقۇيدۇ، مەزمۇن بىلەن ھېچكىمنىڭ ئىشى يوق» دېيىشتى. «تۆت ئادەم توغرا يولدا ماڭسا ئۇ سەت كۆرۈنۈپ، كۆپ ئادەم خاتا يولدا ماڭسا توغرا بولۇپ قالىدىغان ئىش يوق» دېدىم بۇلارغا. زادى قايسىسى توغرا؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. «قارىيلارنىڭ ئەدەب – قائىدىلىرى» دېگەن كىتابتا «قۇرئان كەرىم ئوقۇغاندا مەزمۇننىڭ بېشىدىن باشلاش، توختىغاندىمۇ بىر مەزمۇن ئاخىرلاشقاندا توختاش» دېگەن گەپ مۇستەھەب دەرىجىسىدىكى ئىش. شۇڭا، شۇنداق توختاش ئەرەبكىمۇ، ئەجەمگىمۇ ئەۋزەل. ئۇيغۇر قارىيلارمۇ بۇنى بىلىشى كېرەك. بىلمىسە سەھىپە بېشىدىن باشلاپ، ئاخىرىدا توختىسىمۇ ئىختىيارى. بىرى ئەۋزەل، بىرى جائىز ئىش.
195 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ياۋروپادا قاچاق ئىشلەش، باج ئوغۇرلاش توغرىسىدىكى پەتىۋالىرىنى ئوقۇدۇم، بىزدە «سامان ئارىلاشمىغۇچە لاي بولماس، ھارام ئارىلاشمىغۇچە باي بولماس» دېگەن گەپ بار ئىكەن. ياۋروپاغا كەلگەنلەرنىڭ ئىقتىسادتىن باشقا نېمە ئارزۇسى بار دەيلا، تۈركىيەدىمۇ ياشاۋاتىسىلەرغۇ ئەنە؟ ئەمما، بۇ قاچاق ئىشلەش، باج ئوغۇرلاش تۈركىيەدىمۇ، سەئۇدىدىمۇ، ئوتتۇرا ئاسىيادىمۇ بارلىقى ئېنىق، ئۇ يەردىكىلەرگىمۇ ھاراممۇ – يا؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. ھارام دېگەن ساختىلىق، ئالدامچىلىق ۋە يالغانچىلىق نەدە بولسا بەرىبىر ھارام. يىغقان باجنى ۋەتەن – خەلقىگە تولۇق سەرپ قىلسا، ئەلۋەتتە ئوخشاش. تولۇق سەرپ قىلماي، پادىشاھلىرى يەۋالسا پەرقلىق. يەنە مەلۇم دۆلەتلەردىكى ھەممە تىجارەتچىلەرنىڭ باج ئوغۇرلىشى ۋە بۇ سەۋەبلىك باج ئوغۇرلىمىسا رىقابەت تۈپەيلى تىجارەت قىلالمايدىغان ئەھۋالنىڭ ئومۇملىشىشى ئايرىم مەسىلە. تۈركىيەدىمۇ يەتكۈدەك كىرىمى بار تۇرۇپ ياردەم ئالسا، ياۋروپادا قاچاق ئىشلەپ تۇرۇپ ئىجتىمائىي كاپالەت پۇلى ئالغانغا ئوخشاش، توغرا بولمايدۇ.
196 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن!
يەتتە بالىسى بار بىر ھەمشىرىمىز بار ئىدى، ئىجارە ئۆيدە تۇرۇۋاتىدۇ، ئۆزى ئاتوليەدە ئىشلەپ ئائىلىسىنى ئاران قامداپ كېلىۋاتىدۇ. يولدىشى ۋەتەندە قېلىپ چىقالمىغان يەنى تۈرمىدە. يېنىدا ئۆي ئېلىش ئۈچۈن ۋەتەندىن چىققان 280 مىڭ لىرا بار ئىكەن. پۇلنىڭ بىرقىسمىغا بىر يىل، يەنە بىرقىسمىغا بەش – ئالتە ئاي ئەتراپىدا بوپتۇ، بۇنىڭغا زاكات كېلەمدۇ؟ ئورۇن: تۈركىيە
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ پۇلغا زاكات كېلىدۇ. بىر يىل بولغىنىغا ھازىر، بولمىغىنىغا بىر يىل بولغاندا ئايرىسا بولىدۇ.
197 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. قانداق ئەھۋاللىرى، ياخشىمۇ؟ ئۇستاز! مەن ناماز ئوقۇسام زېھنىمنى پەقەت يىغالمايمەن. بەك تىرىشىپ باقىمەن يەنىلا ئوخشاش. 47 ياشقا كىردىم، ئەمما بىر قېتىم گازدىن قاتتىق زەھەرلەندىم. شۇ سەۋەبمۇ ياكى باشقا سەۋەبتىنمۇ بىلمەيمەن، نامازدا تولا ئازىمەن. مېنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالىم ياخشى، ئارتۇق تۇرمۇش غېمىم يوق. نېمىشقا شۇنداق بولىمەن؟ بىر ھەدىستە: «ئۇنداق ناماز ئوقۇغۇچىلارغا ۋاي! ئاخىرەتتە شۇ ئوقۇغان نامازلىرى يۈزىگە ئۇرۇلىدۇ» دېگەن مەزمۇندا گەپ بار ئىكەن. قانداق قىلغاندا توغرا، لايىق ناماز ئوقۇيالايدىغان بولىمەن؟ مەن دىققەت قىلمىغان ئىشلار قايسىدۇر؟ ئۇستاز! مەن تەراۋىھ ناماز ئوقۇمىدىم، تەھەججۇد ئوقۇۋاتىمەن. تەراۋىھ ئوقۇش ئاياللارغا پەرزمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. تاھارەتنى كامىل ئېلىڭ، ناماز باشلىغاندا ئىستىئازە («ئەئۇزۇ بىللاھى مىنەششەيتانىررەجىيم» دېيىش) ۋە بىسمىللاھنى ئۇنتۇپ قالماي، سەجدىگاھقا قاراپ ئالدىرىماي ئوقۇڭ. ئاللاھنىڭ ئۇلۇغلۇقىنى ھېس قىلىپ ئوقۇشقا تىرىشىڭ. مۇمكىنقەدەر دىققەت يىغىشقا تىرىشسىڭىز بولىدۇ. تەراۋىھ نامىزىمۇ تەھەججۇد قاتارىدىندۇر. قايسىسىنى ئوقۇسىڭىز ئوخشاش، پەرز ئەمەس.
198 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ قىلغان ئەمەللىرىنىڭ ئەجرى – ھەسەناتلىرىنى كۆپەيتىپ بەرسۇن! دۇئالىرىنى ئىجابەت قىلسۇن! ۋاقىتلىرىغا بەرىكەت بەرسۇن!
1) بىر ئەرنىڭ ئايالىنى ياكى پەرزەنتلىرىنى باغچىغا ئاپىرىپ ئوينىتىشىنىڭ ھۆكمى نېمە؟
2) بالىلارنى ئويناتقاندا، مەسىلەن لونا پارك دېگەندەك باغچىدا مۇزىكىلىك (كىچىك پويىز، كىچىك ماشىنا دېگەندەك) ئويۇنچۇقلاردا بالىلارنى ئوينىتىشنىڭ شەرئىي ھۆكمى نېمە؟ (تۇرۇشلۇق جايىم: تۈركىيە سەفاكۆي)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھ ئۆزلىرىگىمۇ بەرىكەت ئاتا قىلسۇن! 1) ئاللاھ تائالانىڭ ﴿ئۇلار بىلەن چىرايلىقچە ئۆتۈڭلار!﴾(4/«نىساﺋ»: 19) دېگەن بۇيرۇقىغا ئاساسەن ئەرنىڭ ئايالىنى ياكى پەرزەنتلىرىنى باغچىغا ئاپىرىپ ئوينىتىشىنىڭ ھۆكمى مۇستەھەب. 2) جائىز. مۇزىكىنىڭ ئۆزى باشقا ھارام ئىش ئارىلاشمىغان تەقدىردە ھارام ئەمەس.
199 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھازىر تىۋىتتىردا «چېكىلىش» دەيدىغان بىر ئىش باركەن يەنى باشقىلارنىڭ چىقارغان نەرسىسىنىڭ ئاستىغا دوستلىرىنى ئەكلەپ قويسا، ئايدا 250 دوللاردەك پۇل كېلىدىكەن. بالىلار بۇنىڭغا بەكلا كۆنۈپ كېتىپتۇ، بۇنىڭ ھۆكمى نېمە؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بۇ ئىشنى چۈشەنمەيدىكەنمەن.
200 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ سىزگە كاتتا ئەجىر بەرسۇن. مېنىڭ بىر ئۆيۈم بار ئىدى. ئۇ ئۆينى مەجبۇرىي سېتىپ سالدۇق. پۇلىنى 8 – ئايدا 100 مىڭ تېلى، 10 – ئاينىڭ ئاخىرىدا 180 مىڭ تېلى ئالدىم، لېكىن بۇ پۇلغا ئۆي ئالالماي «تىجارەت قىلىپ باقاي» دەپ، سوقۇلۇپ كەتكەن ماشىنا ئېلىپ رېمونت قىلىپ ساتماقچى ئىدىم. لېكىن، ماشىنا (تۆت كىشى شېرىكلىشىپ تۆت ماشىنا ئالغان) پۈتمەي سېتىپ بولالمىدۇق. مەقسەت، ھازىر ئۆينى ساتقان پۇل قولۇمغا كەلگىلى يىل توشمىدى.
1) بۇ پۇلنىڭ زاكىتىنى ھازىر ئايرىش كېرەكمۇ ياكى يىل توشقاندا ئايرىش كېرەكمۇ؟
2) قولغا كەلگىنىگە بىر يىل بولمىغان پۇلنىڭ زاكىتىنى قانداق ئايرىيمىز؟ ئاللاھ رازى بولسۇن، ئۇستاز.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. 1) ئەسل قائىدە بويىچە ھەر قېتىم كىرگەن پۇلغا يىل توشقاندا ئايرىيسىز. بۇ رامازاندا ھەممىگە ئايرىۋەتسىڭىزمۇ بولىدۇ. 2) قولغا كەلگىنىگە بىر يىل بولمىغان پۇلغا زاكات ئايرىلمايدۇ.
Please follow and like us:
Please follow and like us:
