51 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! دىنىمىزدا شەنبە كۈنى بېلىق يېيىش چەكلەنگەن ئىكەن، بۇ ھەقتە قانداق پەتۋا بار؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۇ يەھۇدىيلارغا خاس چەكلىمە ئىدى. بىزگە ئەمەس.
52 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەن 42 ياش، 20 يىلدىن بېرى بېشىم قاتتىق ئاغرىيدۇ، ئۈچ كۈن ئۇدا روزا تۇتالمايمەن. يېقىندا كېسىلىم تېخىمۇ ئېغىرلاپ قالدى، شۇڭا بالاغەتكە يەتكەندىن تارتىپ 30 يىل ھېسابلاپ، ھەر يىلى ئۈچۈن 10 كۈنلۈك توپلام 300 كۈنلۈك قازا روزامغا فىدىيە بەردىم، بۇ توغرىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. قازا روزىنى شۇ بويىچە تەخمىن قىلىپ ھېسابلاپ فىدىيە بەرسىڭىز بولىدۇ.
53 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! رامازان ئېيىدا رامازاننىڭ 20 – كۈنىدىن بۇرۇن بەرگەن ئىفتارلىق بىلەن كېيىن بەرگەن ئىفتارلىقنىڭ ئەجر جەھەتتە پەرقى بارمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بىلمەيمەن.
54 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! «ئابدۇللاھ» دېگەن ئىسىم ئاللاھ ياخشى كۆرىدىغان ئىسىم ئىكەنلىكى توغرىسىدا ھەدىس بار، لېكىن «ئابدۇللاھ» دېگەن ئىسىمنى قويسا، بۇ ئىسىمدا «ئاللاھ» ئىسمىمۇ كەلگەچ، بالا چوڭ بولۇپ يەسلى ۋە مەكتەپلەرگە كىرگەندە، ئۇ بالىنىڭ ئىسمى يېزىلغان ئىمتىھان ياكى تاپشۇرۇق دەپتەرلىرىنى ئوقۇتقۇچىلىرى مەكتەپتە تاشلىۋېتىپ قالىدىغان ئىشلار بولۇپ قالسا، «ئاللاھ» ئىسمى قەدىرلەنمىگەن بولۇپ قالارمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تاشلىۋەتسە قەدىرلىمىگەن بولىدۇ. ئەمما، بۇنى دەپ ئۇنداق ئىسىملارنى قويماي تۇرۇۋېلىش خاتا. ئىسىمنى قويۇپ، تاشلىۋېتىشنى ئەيىبلەش لازىم.
55 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم! سىلىنىڭ پەتۋادا «تەراۋىھ نامىزى مۇستەھەب» دېيىلىپتۇ، ئەمما مەسجىدلەردە «مۇھىم سۈننەت» دەۋاتىدۇ. كۆزقاراش ھەر خىلمۇ، قانداق؟ مەن بىلەلمەي قالدىم.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تەراۋىھ نامىزى تەكىتلەنگەن سۈننەتتۇر. ئادەتتە مۇستەھەب، سۈننەت ۋە مەندۇب … دېگەندەك ئاتالغۇلار نەفلە ئىبادەتلەرگە مەنىداش ئىشلىتىلىدۇ.
56 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ رامازاندا قىلغان بارلىق ئەمەللىرىنى قوبۇل قىلسۇن!… ئىنتېرنېتتىكى باشقىلارنىڭ ماتېرىيالىنى سورىماستىنلا قوللانساق بولامدۇ؟ مەسىلەن، ئاللاھ رىزالىقى ئۈچۈن ئىشلەتسەك ياكى ئۆزىمىز توپلاپ كىتابتەك قىلىپ، باشقىلارغا ئەۋەتىپ بەرسەك، باشقىلارنىڭ ھەققىنى يەۋالغان بولامدۇق؟ نەشر ھوقۇقى بولۇپ، سوراش كېرەك بولسا، ئىگىسنى تاپالمىغان ئەھۋالدا قانداق قىلىمىز؟ بىرەر كىتابنى باشقىلارغا ئۆگىتىش ئۈچۈن تۈزگۈچىدىن سوراش كېتەمدۇ؟ ئەمەلىي دەرس بىلەن توردا ھەقسىز دەرس قىلىپ بېرىش ئوخشاش ماڭامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئومۇمەن، پىكىر ۋە نەشر ھوقۇقى قوغدىلىدۇ. باشقىلارنىڭ ھەققىگە تاجاۋۇز قىلىپ تۇرۇپ ئاللاھنىڭ رازىلىقىدىن گەپ ئېچىشقا بولمايدۇ. بۇ قۇل ھەققى. بىرەر كىتابنى باشقىلارغا ئۆگىتىش ئۈچۈن تۈزگۈچىدىن سوراش كەتمەيدۇ. ئەمما، كىتابنى ياكى ئەسەرنى رۇخسەتسىز تارقىتىشنى چەكلىگەن بولسا، دەرس ئارقىلىق ياكى ئۆگىتىش ئارقىلىق باشقىلارغا تارقىتىشقا بولمايدۇ. بۇ مەسىلە مەنىۋى ھەق دائىرىسىگە كىرىدىغان بولۇپ، «ئىسلام فىقھ ئاكادېمىيىسى» بۇ ھەقنىڭ شەرئىي جەھەتتىن قوغدىلىدىغانلىقىنى، ئىگىلىرىنىڭ ئۇنى تەسەررۇپ قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە ئىكەنلىكىنى، ئۇنىڭغا تاجاۋۇز قىلىشقا بولمايدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن. بۇ ھەقتە مۇنۇ پەتۋادىن پايدىلانغايسىز:
ئىسلامىي كىتابلارنى ئىگىلىرىنىڭ رۇخسىتىسىز باستۇرۇپ ئۆزىمىز ئىشلەتسەك بولامدۇ؟
57 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئۇستاز! بۇرۇن ئانانىزىم (قولدا لەززەتلىنىش) سەۋەبىدىن روزامنى 5 ~ 6 قېتىم بۇزۇپ سالغانتىم. قانداق قىلىشىم كېرەك؟ ئورنۇم ئىدلىپ. كەففارەت كەلسە، بىراقلا بېرىشكە ئىقتىساد يار بەرمىسە، بىرقانچىگە بۆلۈپ بېرىشكە بولامدۇ؟ بۇزىۋەتكەن بىر كۈنلۈك روزا ئۈچۈن 60 كۈن ئۇلاپ روزا تۇتۇشقا شارائىت سەۋەبىدىن قادىر بولالمىساق قانداق قىلىمىز؟ مەسىلەن: تۇتۇپ كېلىۋېتىپ رىباتقا چىقساق ياكى جەڭ بولۇپ قالسا، رىبات – جەڭ ۋاقتىدا ئىفتار قىلىپ كېيىن ئۇلاپ تۇتىمىزمۇ؟ ياكى چوقۇم قانداق ئەھۋالدا بولۇشتىن قەتئىينەزەر ئۇلاپ تۇتۇش كېرەكمۇ؟ كەففارەت كەلسە، قانچىلىك كېلىدۇ؟ قانداق بېرىمىز؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. كۈچلۈك قاراشتا ئىمام نەۋەۋىي «ئەلمەجمۇﺋ»دا ئېيتقاندەك: «روزىسىنى جىمادىن باشقا يەپ – ئىچىش، ئانانىزم (مەنىي چىقىرىش)، مەنىي چىقىپ كەتكۈچە قۇچاقلاش قاتارلىق ئىشلار بىلەن بۇزۇۋەتسە كەففارەت كەلمەيدۇ. چۈنكى، كەففارەت جىماغا كەلگەندۇر. يۇقىرىقى ئىشلار جىمانىڭ مەنىسىگە ئوخشىمايدۇ». شۇڭا، تەۋبە قىلىپ، بىر كۈنگە بىر كۈن قازاسىنى تۇتسىلا بولىدۇ، كەففارەت كەلمەيدۇ.
58 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئىمام بۇخارىينىڭ ئانىسىنىڭ كارامەت ئىگىسى ئىكەنلىكى راستمۇ؟ بىر سورۇندا «ئىمام بۇخارىينىڭ كۆزى قارىغۇ بولۇپ قېلىپ، ساقىيىشىدىن ئۈمىد ئۈزۈلگەندە، ئانىسى قاتتىق دۇئا قىلغان ۋە چۈشىدە ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنى كۆرۈپ ئىمام بۇخارىينى ئويغاتسا، كۆزى كۆرگەن…» دېيىلدى، بۇ رىۋايەت راستمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ ۋەقەلىكنى ئىمام زەھەبىي قاتارلىق مۇھەددىس، تارىخچىلار ئەسەرلىرىدە سەنەدلىك رىۋايەت قىلغاندۇر. مەن سەنەدى ھەققىدە ئىزدىنىپ باقمىدىم. مۇبادا سەنەدىدە زەئىفلىك بولسىمۇ زىيىنى يوق. چۈنكى، بۇ تۈرلۈك ۋەقەلىكلەردە ھەدىسكە قويغان سەنەد سەھىھلىك شەرت قىلىنمايدۇ. مۇھەددىسلەر بۇنى ئومۇميۈزلۈك قوبۇل قىلغان ۋە ئەسەرلىرىدە نەقىل قىلىشقان. ئەلبەتتە ئىمام بۇخارىي ۋە ئۇنىڭ ئاتا – ئانىسى ئەڭ كاتتا كارامەت ئىگىسى ئەۋلىيالاردىن. ئەگەر ئۇلار ئەۋلىيا بولمىسا، كىممۇ ئەۋلىيا بولۇر؟!
59 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇلۇغ رامازان ئايلىرىغا مۇبارەك بولسۇن! مەن ئىقتىسادىي ئېلىم -بېرىم ھەققىدە پەتۋا سورىماقچى ئىدىم. 2021 – يىلىنىڭ ئاخىرىدا بىر بۇرادەرگە 10000 لىرا بېرىپ تۇرغانتىم. ھازىر ئۇنى بۇرۇنقى دوللار نەرقىدە قايتۇرماقچى بولسا جائىز بولامدۇ؟ ئۇ چاغدا بىر دوللار تەخمىنەن 7.3 لىرا ئىكەنتۇق، ھازىر 19 لىرا. بۇنى ھازىرنىڭ نەرقىدە قايتۇرسا، جازانىگە چۈشۈپ قالامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئۆزلىرىنىڭمۇ ئۇلۇغ رامازان ئايلىرىغا مۇبارەك بولسۇن! ھازىر ئۇنى بۇرۇنقى دوللار نەرقىدە قايتۇرماقچى بولسا جائىز بولىدۇ. لېكىن ئۇ نەرقىدە قايتۇرۇشنى رەت قىلسا، ئۆتكەن يىلقى سوئاللاردىكى 148 – سوئالنىڭ جاۋابى بويىچە بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.
بىرىنچى قېتىملىق رامازانلىق زۆرۈر بولغان دىنىي مەسىلىلەردە پەتىۋا ۋە مەسلىھەت بېرىش خىزمىتى
60 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋالىڭىز؟ مەقسەت بىرەيلەن «مالايسىيانىڭ DXN شىركىتىنىڭ ھەرخىل ھالاللىق ئىجازىتى ۋە باشقا چۈشەندۈرۈشلىرى بار، شۇنداقلا ئابدۇلئەزىز دوكتور پەتۋا بېرىپ ‹ساتسا بولىدۇ› دېگەن» دېگەنىدى. ئەمما، پەتۋانىڭ ئۆزىنى تاپالمىدىم. شۇنداق پەتۋا بارمۇ؟ يوق بولسا بۇنى سېتىش دۇرۇسمۇ، يوق؟ خاس قىلىپ ئىزدىنىپ جاۋاب بەرسەڭلار! ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. «ساتسا بولىدۇ» دېگەن پەتۋانى تاپالمايسىز، چۈنكى ئۇنداق پەتۋا ئەسلا مەۋجۇد ئەمەس. مالايسىيانىڭ DXN شىركىتىنىڭ سودا ئۇسۇلىنىڭ ھارام ئىكەنلىكى خەلقئارا پەتۋا ساھەسىدە ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان مەلۇم. فىقھىي ئىزدىنىشلەر، تەتقىقاتلار قىلىنىپ كېلىگلىك. بۈگۈنگە قەدەر دۇنيادا مۆتىۋەر بىرەر پەتۋا ئورگىنىنىڭ ياكى بىرەر ئالىمنىڭ بۇ ۋە بۇنىڭغا ئوخشىغان شاخلىتىپ سېتىش شىركەتلىرىنىڭ ئىشىنى توغرا دەپ پەتۋا بەرگەن ئەھۋال يوق. ئەكسىچە ئونلىغان پەتۋا كومىتېتلىرى، يۈزلىگەن ئۆلىمالارنىڭ «ھارام» دېگەن پەتۋاسى بار. ئەپسۇسكى تېز ۋە ئاسان باي بولۇش خىيالىنى سۈرۈۋاتقانلارغا پەتۋا كار قىلمايۋاتىدۇ. مالايسىيا ۋە شۇنىڭدەك دۆلەتلەرنىڭ ھالاللىق گۇۋاھنامەلىرىنىڭ ئەھۋالى بەكلا ئېچىنىشلىق، ساختىلىقلار بەكلا ئېغىر. ئۆتكەن يىلى بۇ شىركەت مەھسۇلاتلىرىنى بازارغا سېلىۋاتقانلارغا «بۇ ئىشىڭىز توغرا ئەمەس، ھارام» دەپ پەتۋا بەرگەنىدىم. ھازىرمۇ مەزكۇر پەتۋا كۈچكە ئىگە، ئۆزگەرگىنى يوق. ئەمما، بۇ خىل تىجارەتلەرنى قىلىۋاتقانلار پەتۋاغا قۇلاق سېلىش ئۇياقتا تۇرسۇن، كاززابلىق قىلىپ «دوكتور ھالال دەپ پەتۋا بەردى»، «بۇرۇنقى پەتۋاسىنى ئۆزگەرتتى، جائىز دېدى» دېيىشىدىكەن. «كىيانى (Kyäni)»، «ئاتومى (Atomy)» دېگەندەك باشقا شاخلىتىپ سېتىش شىركەتلىرىدىكىلەرمۇ نومۇس قىلماي شۇنداق قىلىشقانىدى. بۇنداق يالغاننى توقۇغانلارنى ئاللاھ ئىگەمگە ھاۋالە قىلىمەن. «بىزگە ئاللاھ كۇپايە، ئۇ نېمىدېگەن ياخشى ۋەكىل!»
61 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىزگە مىراس تەگكىلى 45 كۈن بولغان. بالىلارغىمۇ زاكات بەرگۈدەك مىراس تەگكەن. لېكىن، سىلىنىڭ سوئال – جاۋاب سەھىپىلىرىنى ئوقۇسام، «بۇ يىل كەلمەيدۇ، پۇل قولىغا كىرىپ بىر يىلدىن كېيىن زاكات كېلىدۇ» دەپ كۆردۈم. شۇڭا، بىز قانداق ئايرىيمىز؟ ئەگەر بىزگە مىراس تەگكەن پۇلنىڭ زاكىتىنى بەرمىگەن بولسىچۇ؟ چۈنكى، بالىلىرىمنىڭ دادىسى رامازاندىن 1 ئاي بۇرۇن قازا قىلىپ كەتتى. چۈشەندۈرۈپ قويغان بولسىلا. ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. مەرھۇم ھەر يىلى رامازاندا زاكات ئايرىپ كېلىۋاتقان بولسا، رامازان كىرىشتىن بۇرۇن ۋاپات بولغاندىكىن زاكات ۋاجىب بولۇشتىن ئىلگىرى قازا قىلغان بولىدۇ. بۇ ئەھۋالدا مېيىتنىڭ گەدىنىدە زاكات قالمايدۇ. بۇنىڭغا ئاساسەن مەرھۇم پۇلىنىڭ زاكىتىنى بەرمىگەن دېيىلمەيدۇ. بەلكى مەرھۇمغا تېخى زاكات ۋاجىب بولمىغان دېيىلىدۇ. شۇڭلاشقا، مىراسخورلار ئاتىسى ئۈچۈن زاكات بەرمەيدۇ. ئۆزلىرى قولىغا تەگكەن مىراسقا بىر يىل ئۆتسە زاكات بېرىدۇ.
62 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ ھەقتىن ھايا قىلمايدۇ. شۇنداقتىمۇ سوئالىمنى تارتىنىش ئىچىدە سوراپ تۇرۇپتىمەن. ئاياللارنىڭ ئىختىيارى بولمىغان ھالەتتە كەلگەن ئىچكى ئاجراتما سۇ بىلەن تاھارەت سۇنامدۇ؟ بەزى ئاياللاردىن پات -پات ئىچكى ئاجراتما كېلىپ تۇرىدىكەن. ئەگەر تاھارەت سۇنىدىغان ئىش بولسا، ھەر نامازغا ئىستىنجا قىلىپ تاھارەت ئالسا، كۈن بويى نەملىك كۆپىيىپ تېخىمۇ بىئارامچىلىق بولۇپ تۇرىدىكەن. ھەم ناۋادا تاھارەت سۇنىدىغان ئىش بولسا، سۇدا ئىستىنجا قىلمايلا تاھارەت ئالسىمۇ بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. دىن ئەھكاملىرىنى ئۆگىنىشتە تارتىنىپ ئولتۇرۇشقا بولمايدۇ. ئادەتتە، ئاياللاردىن شەھۋەتسىز، ھاياجانسىز، كېسەللىكسىز ھالەتتە چىقىدىغان رەڭگى ئاق سۇيۇقلۇقتا ۋەدىي ياكى مەنىي ۋەياكى مەزىنىڭ سۈپەتلىرى بولمىغان تەقدىردە، بىر قاراشتا پاكىز ھېسابلىنىدۇ، تاھارەتنىمۇ سۇندۇرمايدۇ. شۇڭا، ناماز ئوقۇماقچى بولغاندا تاھارەت ئېلىش كېرەك بولمايدۇ. بۇ سۇيۇقلۇقنى «پاكىز، لېكىن تاھارەتنى سۇندۇرىدۇ» دېگەن ئالىملارمۇ بار. لېكىن، ئېھتىيات جەھەتتىن «بۇ مەينەت نەرسە، تاھارەتنى سۇندۇرىدۇ» دېگەن قاراش بويىچە ئەمەل قىلسا تېخىمۇ ئەۋزەلدۇر. تەپسىلاتى: https://sajiya.biz/?p=3442
63 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئەتراپىمىزدا نۇرغۇن بالىلاردا نامازنى تاشلاش ئەھۋالى ئېغىركەن، ئۇلار بىر مەزگىل تاشلاپ، يەنە باشلاپ، يەنە تاشلاپ دېگەندەك سۇسلۇق كۆپ سادىر بولغانلىقى ئۈچۈن، «ئەمدى تەۋبە قىلساممۇ ئاللاھ قوبۇل قىلماسلىقى مۇمكىن، ئوقۇساممۇ يەنە تاشلاپ سالىمەن» دەپ، ئۈمىدسىزلىكتە ئوقۇغۇسى كەلمەيدىكەن. كۆپىنچىسى كىچىكىدە ئەقىدە توغرا چۈشەندۈرۈلمىگەنلىكى ھەم قوپال گەپ – سۆز، تاياقلار بىلەن تەربىيە ئالغانلىقى ئۈچۈن، ناماز خۇشياقمىسا كېرەك. ئۇلار ئۆتۈپ كەتكەن ئوقۇمىغان نامازنىڭ قازاسىنى قىلىشى كېرەكمۇ؟ مۇشۇ خىلدىكى بالىلارغا شەرىئەت نېمە دەيدۇ؟ سىلى بىر دىنىي ئالىم بولۇش سۈپەتلىرى بىلەن قانداق تەۋسىيەلىرى ۋە نەسىھەتلىرى بار؟ ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. ئاللاھقا شۈكۈر. ئەلبەتتە بالاغەتكە يەتكەندىن كېيىن ئۆتۈپ كەتكەن نامازلارنىڭ قازاسىنى قىلىشى كېرەك. تەۋبە دەرۋازىسى تاقىلىپ قالمايدۇ. بۇ تۈرلۈك بالىلار مىللىتىمىزنىڭ سەرسانچىلىقتا تۈرلۈك بېسىملار تۈپەيلى پەرزەنتلىرىگە تولۇق كۆڭۈل بۆلۈپ بولالماسلىقىدىن ۋە مەكتەپ، جەمئىيەت مۇھىتى، مېديا قاتارلىقلار ساغلام بولمىغانلىقتىن شۇنداقلا، ياخشى ئۈلگە، توغرا ئىلىم ۋە ساغلام مۇھىتقا مۇيەسسەر بولالمىغانلىقتىن تۈرلۈك يامان تەسىرلەرگە مەئروز قالغانلىقى بىر ھەقىقەت. مېنىڭچە بالىلارنى زىيانلىق مۇھىتتىن مۇمكىنقەدەر يىراقلاشتۇرۇپ، ئۇلارغا ئۈلگە سۇنۇش بىلەن بىرگە، ئاللاھ تائالادىن داۋاملىق پەرزەنتلىرىمىزنىڭ ئىنسابىغا دۇئا قىلىپ تۇرۇش لازىم.
64 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ياخشى تۇرۇۋاتامسىز؟ ئاللاھ ھەر بەندىسىنى ھەريەردە ئامان قىلسۇن. ئەگەر بىرسى بىر چوڭ گۇناھتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، يەنە بىر گۇناھنى قىلىشقا مەجبۇر بولسا ئىسلام بۇنىڭغا نېمە دەيدۇ؟
مىسال: بىرى بانكىغا ئۆسۈملۈك قەرز بولۇپ قالدى، ۋاھالەنكى ئۆسۈمنىڭ ئىسلامدىكى ھۆكۈمى ھەممىمىزگە ئايان. بۇنىڭدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن ئىشلەشكە مەجبۇر بولدى، ياۋروپادا بولغانلىق ۋە تۇرۇشلۇق ئورۇن ۋەجىدىن، ئاران تەستە ھاراق سېتىلىدىغان بىر رېستۇراندا كۈتكۈچىلىك خىزمىتى تېپىلدى. ئەمما ئۇ بەزىدە خېرىدارلار تەلىپىگە ئاساسەن ھاراق يەتكۈزۈپ قالىدۇ. ئەلبەتتە دىنىمىزدا ھاراق، ھاراق ئىشلەپچىقىرىش ۋە سېتىش ھەم توشۇشنىڭ ھاراملىقىمۇ ئېنىق. ماياقتا ئۆسۈم كرزىسى، ماياقتا ھاراق توشۇش گۇناھى بولغان ھالدا، بۇ ئىنساننىڭ (باشقا ئىش تېپىش ئىمكانىيىتى بولمىغان ئەھۋالدا) مەزكۇر تاماقخانىدا تا شۇ قەرزنى تۆلەپ بولغان، ئېنىقراق قىلىپ ئېيتقاندا ئۆسۈمدىن پاك – پاكىز قۇتۇلغان كۈنگىچە ئىشلىشى دۇرۇس بولامدۇ؟ ئاللاھ تېنىڭىزنى سالامەت ۋە ئىلمىڭىزنى زىيادە قىلسۇن ئۇستاز! بابۇر تاش / شىتۇتگارت (گېرمانىيە)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. ئاللاھقا شۈكۈر. ئەگەر ئۇ گۇناھتىن ساقلىنىش ئۈچۈن باشقا بىر گۇناھنى قىلىشتىن باشقا تاللىشى بولمىسا، گۇناھنىڭ يەڭگىلرەكىنى قىلىش ۋاجىب بولىدۇ. ئالىملار بېكىتكەن: «ئىككى زىياننىڭ يەڭگىلىنى تارتىش»، «زۆرۈرىيەت چەكلەنگەن ئىشلارنى مۇباھ قىلىدۇ» دېگەندەك قائىدىلەر بويىچە ئىش قىلىش كېرەك بولىدۇ. ئەمما مىسالدىكى ئەھۋالدا ئالدى بىلەن ئۆسۈملۈك قەرز ئېلىشى خاتا بولغان، قاتتىق تەۋبە قىلىشى كېرەك. ئاندىن ئۇ رېستۇراندا قەرزنى تەلتۆكۈس تۈگەتكۈچە ئەمەس، بەلكى باشقا ئىش تاپقۇچىلا، مەجبۇر بولۇپ قالغانلىقتىن، ۋاقىتلىق ئىشلەپ تۇرىدۇ. ئاللاھ سىزگە ۋە مۇھاجىرەتتىكى جىمى قېرىنداشلىرىمىزغا ئاسانلىق بەرسۇن!
65 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! روزىدار ھالەتتە ھاۋا بېرىش ماشىنىسى ئارقىلىق دورىنى سۇ بىلەن ھورغا ئايلاندۇرۇپ، ھاۋا ئالسا روزىغا تەسىر يېتەمدۇ؟ (تور بەتتە ئىزدەش كۆزنىكىگە يېزىپ تاپالماي قالدىم)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. كۈچلۈك قاراشتا بۇ دورىنى ھاۋا بىلەن سۈمۈرۈش روزىغا تەسىر يەتكۈزمەيدۇ. چۈنكى، بۇ ماشىنا دورىنى يېمەك – ئىچمەك يولىغا ئەمەس، نەپەس يولىغا كىرگۈزىدۇ. بۇ بارىدا مۇنۇ پەتۋادىن پايدىلانغايسىز: https://sajiya.biz/?p=1924
66 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سىلىنىڭ بۇ پايدىلىق خىزمەتلىرىنى كاتتا ئەجر بىلەن مۇكاپاتلىغاي! 60 – سوئالنىڭ جاۋابىنى ئوقۇپ كۆڭلۈم تولىمۇ يېرىم بولدى. ئارىمىزدىكى نەپسى بالا، پۇلغا تويمايدىغان شۇ ئەقىلسىزلەرنى ئاللاھ ئىسلاھ قىلغاي… ئامىن! سوئالىمغا كەلسەك: 14 – مايدا تۈركىيەدە ناھايىتى مۇھىم بىر سايلام بولماقچى ئىكەن. بۇنىڭغا نۇرغۇن ۋەتەنداشلىقى بار ئۇيغۇرلار قاتنىشالايمىز، ئىنشائاللاھ. مۇشۇ ئەھۋالدا: 1) سايلامغا قاتنىشىشنىڭ ھۆكمى نېمە؟ بەزىلەر تۈركىيەنى تاغۇت ساناپ، سايلامغا قاتناشقانلارنى كاپىرغا چىقىرىۋاتىدۇ، بۇ توغرىمۇ؟ 2) بۇ سايلامغا قاتنىشالايدىغان تۇرۇقلۇق، ئازغىنە يول كىراسىنى ۋە بىرەر كۈنلۈك جاپانى دەپ ئۆيىدە قاراپ ئولتۇرۇشقا بولامدۇ؟ 3) سىلى بىر ئىلىم ئەھلى بولۇش سۈپەتلىرى بىلەن كىمگە بېلەت تاشلايلا؟ بىز سىلىگە ئەگىشىمىز. 4) ۋەتىنىمىزنىڭ ئازاد بولۇشى ئۈچۈن ئەڭ مۇھىم ۋە زۆرۈر قىلىنىشقا تېگىشلىك ئىشلار قايسى؟ سوئالنى جايىدا سورىيالمىغان بولسام، توغرا چۈشىنىپ تۈزىتىپ جاۋاب بېرەرلا، ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. ئاللاھقا شۈكۈر. دۇئالىرى ئۈچۈن رەھمەت. سايلامغا قاتنىشىش ۋاجىب. چۈنكى، ياخشىراق نامزاتنى سايلاشقا ئاۋاز بەرمەسلىك نالايىق كىشىلەرنىڭ باش بولۇشىغا ياردەم بەرگەنلىك بولىدۇ. مەنمۇ ۋە ھەركىم ئىمانىمىزنى، ۋىجدانىمىزنى ئاساس قىلىپ بەسىرەت بىلەن تۈركىيە ۋە تۈركىيەدىكى پۈتۈن خەلقنىڭ مەنپەئەتىگە ئەڭ مۇناسىپ دەپ قارىغان كىشىگە ئاۋاز تاشلارمىز. ۋەتىنىمىزنىڭ ئازاد بولۇشى ئۈچۈن ئالدى بىلەن نەپسىمىزنى، زېھنىيىتىمىزنى ئازاد قىلماي بولمايدۇ، ۋەللاھۇ ئەئلەم.
67 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ياپونىيەدىن بىر قېرىندىشىمىز رامازان فىترىسىنى تۈركىيەگە ئەۋەتمەكچى ئىكەن، ياپونىيەدە بەرسە ياخشىمۇ ياكى تۈركىيەگە ئەۋەتسىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تۈركىيەدە ئېھتىياجلىق ئۆز قوۋم – قېرىنداشلىرى كۆپ بولغانلىقتىن، تۈركىيەگە ئەۋەتسە ياخشى.
68 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر كىشى ئۆزىدە مۇناپىقلىقنىڭ ئالامەتلىرىنىڭ ھەممىسىنىڭ تېپىلىدىغانلىقىنى سەزسە، تۈزىتىمەن دەپمۇ نەچچە يىلغىچە تۈزىتەلمىسە، قانداق قىلىشى كېرەك؟ مەسىلەن، يالغان سۆزلەش، خىيانەت قىلىش، ئۇرۇشقاندا دەرھاللا ئاغزىنى بۇزۇش، غەيۋەت قىلىشقا ئامراق بولۇش، باشقىلارنىڭ خوتۇنىغا قىزىقىش… دېگەندەك ناچار ئىللەتلەرنى تۈپتىن تۈزىتىشنىڭ ئۈنۈملۈك چارىسى بارمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ھەربىرىمىزدە ئەقەللىي تەقدىردە، ئۇ ئىللەتلەردىن بىرەرسى تېپىلماي قالمايدۇ. بۇ ئىللەتلەرگە مۇپتىلا بولغانلار ئۇنىڭغا كۆنۈپ قالغان تەقدىردە، ئۇنىڭدىن قۇتۇلۇشىمۇ ئاسانغا چۈشمەيدۇ. ئەگەر ئىنسان بۇ ئىللەتلەردىن قۇتۇلۇشقا بەل باغلىغان تەقدىردە، بۇنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك داۋاسى ئاللاھتىن قورقۇش. بىر ئىش ياكى بىر ئېغىز سۆز قىلىشتىن ئاۋۋال ئاللاھنىڭ كۆزىتىۋاتقانلىقىنى ئويلىسا، ئاندىن يالغان سۆزلىمەيدىغان، خىيانەت قىلمايدىغان، ئاغزىنى بۇزمايدىغان… بولىدۇ. يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئىللەتلەرنىڭ ھەربىرىنىڭ دورىسى بار. ئالايلۇق، يالغان ئېيتىشنىڭ دورىسى راست سۆزلەش، تەكەببۇرلۇقنىڭ دورىسى كەمتەرلىك، ئاللاھنى ئۇنتۇشنىڭ دورىسى ئۇ زاتنى ياد ئېتىش، بېخىللىقنىڭ دورىسى خەجلەش، رىيانىڭ دورىسى ئىخلاس… ئومۇمەن، يۇقىرىدىكى ئىللەتنىڭ تەتۈرىنى قىلىپ، نەپسىگە ئەگەشمىسە داۋالاش تامامەن مۇمكىن. راستچىل مۇئمىنلەر بىلەن ئولتۇرۇپ – قوپۇش ۋە ئۇلار بىلەن ئارىلىشىپ ئۆتۈش نىپاق بىلەن ئېلىپ بېرىلىۋاتقان بۇ جەڭدە تولىمۇ پايدىلىق. بۇ بارىدا مۇنۇ پەتۋادىن پايدىلانغايسىز:
69 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ بىتكوين (Bitcoin) غا تىزىملىتىش ئارقىلىق كىرىپ، ناھايىتى ئاز مىقداردا كۈندە پۇل قازغىلى بولىدىكەن، بۇ پۇل مەلۇم مىقدارغا يەتكەندە، شۇ تۇرۇشلۇق يەردىكى بىتكوين (Bitcoin) نىڭ ئىش بېجىرىش ئورنىدىن نەق پۇلغا ئايلاندۇرغىلى بولىدىكەن. بۇ شەرىئەتتە جائىزمۇ ياكى ھاراممۇ؟ جاۋاب بەرگەن بولسىلا، ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. ئاللاھقا شۈكۈر. مەن سىز سورىغان ئىشنىڭ جەريانىنى ئەتراپلىق بىلمىگەنلىكىم ئۈچۈن، ھۆكمىنى بىلمەيمەن.
70 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! تىنچلىقمۇ؟ رامازاندا يىڭنە سانجىتىپ داۋالانسا، روزا بۇزۇلامدۇ؟ ئاندىن يىڭنە سانجىلغان ئورۇنلاردا جاراھەت ئىزى پەيدا بولۇپ قالىدىكەن، تاھارەت ئالغاندا، بۇ ئورۇنلارنى يۇيماي، ھۆل قول بىلەن سىيپاپ قويساق بولامدۇ؟ ئاللاھ سىلەردىن رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. ئاللاھقا شۈكۈر. يىڭنە سانجىتىپ داۋالانسا، روزا بۇزۇلمايدۇ. يۇيۇش زىيانلىق بولسا جاراھەت ئىزىنى يۇيماي، ھۆل قول بىلەن سىيپاپ قويسا بولىدۇ.
71 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاۋۋال بارچىمىزنى بۇ رامازانغا ئۇلاشتۇرغان، بارچىنى رىزقلاندۇرغان ئاللاھقا مەدھىيە، شۈكۈرلەر بولسۇن! پۈتۈن ئىنسانىيەتكە مەرھەمەت، شەپقەت ئەلچىسى بولۇپ ئەۋەتىلگەن رەسۇلىمىزگە، ئائىلە – تاۋابىئاتلىرىغا دۇرۇد – سالاملار بولسۇن! رەببىمنىڭ «راھمان» سۈپىتىدىن بارچە ساھابە كىراملارغا، شەھىدلەرگە ۋە غازىلارغا چەكسىز رىزقلار نېسىپ بولسۇن! رەببىمنىڭ 99 ئىسىم – سۈپىتىدىن ئىسلام ئۈچۈن، ھەق ئۈچۈن كۈرەش قىلغان، شەھىد بولغان، ئاداشماي، تەۋرەنمەي خىزمەت قىلغان، قىلىپ كېلىۋاتقان ۋە قىلىدىغان بارچە سالىھ ۋە سالىھە مۇئمىنلەرگە سالاملار بولسۇن! سىز ۋە ئائىلىڭىزگە ئىككى دۇنيالىق سائادەت، ئېھسان ۋە ئېسەنلىك تىلەيمەن! ئاخىرەتلىكىڭىزگە جەننەتى فىردەۋسنى، رەسۇلىمىزغا قوشنا قەسىر – سارايلىرىڭىزنىڭ بولۇشىنى سورايمەن. ئىلىمىڭىزنىڭ تېخىمۇ زىيادە، مىللىتىمىزگە ۋە ئۈممىتىمىزگە پايدىلىق بولۇشىنى، تېنىڭىزنىڭ سالامەت تۇرۇشىنى ھەممىمىزنىڭ جېنى ئىلكىدە بولغان ئۇلۇغ ئاللاھتىن تىلەيمەن. ئامىن!
سوئالىم: بۈگۈن ئائىشە ئانىمىز توغرۇرلۇق بىر لېكسىيەدە فاتىمە ئانىمىزنى «جەننەتنىڭ خانىشى» دەپ تەرىپلىگىنىنى ئاڭلىدىم. بىر مەنبەدە فاتىمە ئانىمىزنىڭ رەسۇلىمىزنىڭ ۋاپاتىدىن كېيىن، مىراس خاپىلىقى تۈپەيلى خەلىفە ئەبۇبەكرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا گەپ قىلماي تۈگەپ كەتكەنلىكى، ھەتتا ھەزرىتى ئەلىنىڭمۇ خېلى مەزگىلگىچە خەلىفەگە بەيئەت بەرمىگەنلىكى بايان قىلىنىپتۇ. ئەمما، دىنىمىزدا بىر مۇئمىننىڭ بىر مۇئمىنگە ئۈچ كۈندىن ئارتۇق ئاداۋەت تۇتۇشىغا يول قويۇلمايدۇ (ھەدىسنى توغرا ۋە تولۇق بايان قىلالمىدىم، بولسا ئۆزرىلىك بىلىپ تۈزىتىپ قويالا، رەھمەت). بۇ نۇقتىدىن فاتىمە ئانىمىزنىڭ بۇنداق تەرىپلىنىشىنى ھەدىس بىلەن قانداق باغلاپ چۈشىنىش مۇمكىن؟ ھەممىڭلارنىڭ ئەجرىنى ئاللاھ ئىككى دۇنيادا زىيادە قىلسۇن، ئامىن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. خالىس تىلەكلىرىڭىز ئۈچۈن رەھمەت. مەنمۇ ئاللاھ ئىگەمگە ھەمدۇسانا، پەيغەمبىرىمىزگە دۇرۇد – سالام يوللاش بىلەن بىرگە سىزگە دۇنيا – ئاخىرەتلىك سائادەت تىلەيمەن.
جەننەتىي ئاياللارنىڭ گۈلتاجىسى، مۇھەممەد سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ قىزى فاتىمە رەزىيەللاھۇ ئەنھا رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ۋاپاتىدىن كېيىن ئەبۇبەكرى سىددىقتىن رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم قويۇپ كەتكەن، ئاللاھ تائالا رەسۇلۇللاھقا ئۇرۇشسىز غەنىيمەت قىلىپ ياندۇرغان خەيبەردە، فەدەكتە ۋە مەدىنەدىكى ۋەقفلىرىدە قالدۇرغان مال – مۈلكتىن ئۆزىنىڭ نېسىۋىسىنى تەلەپ قىلغان ئىدى.
ھەزرىتى ئەبۇبەكرى ئۇنىڭغا: «رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: ‹بىز پەيغەمبەرلەردىن مىراس قالمايدۇ. قالدۇرغانلىرىمىزنىڭ ھەممىسى سەدىقەدۇر› دېگەن ئىدى» دېگەندە، ھەزرىتى فاتىمە خاپا بولۇپ، تاكى ئۆلۈپ كەتكەنگە قەدەر ھەزرىتى ئەبۇبەكرىگە گەپ قىلمىغان. ھەزرىتى فاتىمە رەسۇلۇللاھتىن كېيىن ئالتە ئاي ئۆمۈر كۆرگەن («سەھىھەين»).
بۇ مال – مۈلكلەرنى خەلىفە بىر تەرەپ قىلاتتى ۋە ھەزرىتى ئەبۇبەكرىنىڭ دېگىنى توغرا ئىدى. كېيىنكى ھەزرىتى ئۆمەر، ئوسمان ۋە ھەتتا ھەزرىتى فاتىمەنىڭ ئېرى ھەزرىتى ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلارمۇ خەلىفە بولغاندىن كېيىن ئۇ مال – مۈلكنى شۇ بويىچە بىرتەرەپ قىلىپ ماڭغان. ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ ئۇنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا تۇتقۇزماي ئۆزى جايىغا تارقىتىپ بىرتەرەپ قىلاتتى، ئۇندىن كېيىن ئەلىنىڭ ئوغلى ھەسەن رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ قولىدا بولدى، ئۇندىن كېيىن ئەلىنىڭ ئوغلى ھۈسەين رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ قولىدا بولدى. بۇ ماللار ھەقىقەتەن رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ۋەقفەسىدۇر. يەنى بۇ مال – مۈلك شەخسىي مال – مۈلك بولماستىن، دۆلەت رەئىسى ۋە خەلىفە بىر تەرەپ قىلىدىغان دۆلەتنىڭ مېلى دېيىشكىمۇ بولىدۇ. شەخسىي مال – مۈلك بولغان تەقدىردىمۇ پەيغەمبەرلەر مىراس قالدۇرمايدۇ.
ھەزرىتى فاتىمە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مىراس سورىغىنىدا، ھەزرىتى ئەبۇبەكرى ھەدىس شەرىف بىلەن قايىل قىلغان. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ بەزى ئاياللىرىمۇ مىراس تەلەپ قىلغاندا، ئوخشاشلا رەت قىلىنغان. ئۇلارمۇ ھەدىسنى ئاڭلاپ توختاپ قالغان.
ئاندىن ۋەقفە ماللارنى ئۆزى ياكى ھەزرىتى ئەلى باشقۇرۇشنى سورىغاندا، ھەزرىتى ئەبۇبەكرى ئۇنىمۇ رەت قىلغان. بۇ يەردىكى رەت قىلىش ئۇلارغا تېگىشلىك ھەقلىرىنى بېرىشنى رەت قىلىش ئەمەس، شۇ مال – مۈلكنى باشقۇرۇش ھوقۇقىنى بېرىشنى رەت قىلىشتۇر. ھەزرىتى فاتىمە رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ مەرتىۋىسى شۇنچە كاتتا بولسىمۇ مەئسۇم ئەمەس. ئىنسانچىلىقتا بۇ ئىشتىن ئاچچىقى كېلىپ رەنجىپ قالغان ۋە ۋاپات بولغانغا قەدەر قېيىداپ ئالتە ئاي مەدىنە سىرتىدا تۇرغان.
ھەزرىتى فاتىمەنىڭ ئەبۇبەكرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا گەپ قىلماي تاشلاپ قويۇشى شەرىئەت ھارام قىلغان تاشلىۋېتىش جۈملىسىدىن ئەمەس. چۈنكى، ھەزرىتى فاتىمەگە ھەزرىتى ئەبۇبەكرى نامەھرەم، مەھرەملىك مەسىلىسىدە يات كىشىدۇر. ئۇچرىشىشنى رەت قىلسا، پاراڭلاشمىسا، زىيارەت قىلمىسا بولىدۇ. لېكىن سالام قىلسا ئىلىك ئالمىغان ئەھۋالمۇ يوق. مۇبادا ئۇچرىشىپ سالام قىلىشمىسىمۇ تاشلىۋېتىشكەن ھېسابلانمايتتى. چۈنكى، يات ئەر بىلەن يات ئايال سالام – سەھەت قىلىشى ۋاجىب ئەمەس. ھەزرىتى فاتىمە پەقەتلا بېرىش – كېلىش قىلماي ئۆيىدە ئولتۇرغان. دۈشمەنلىشىپ، ئاداۋەتلىشىپ قالمىغان. ھەزرىتى ئەلىمۇ فاتىمە رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ كېسىلىنى بېقىش بىلەن مەشغۇل بولغان ۋە ئۇنىڭغا ئاتىسىدىن ئايرىلغانغا تەسەللى بەرگەن ئاساستا، كۆڭلىنى ئاياپ ھەزرىتى ئەبۇبەكرىنىڭ قېشىغا بارمىغان. ھەزرىتى فاتىمە ۋاپات بولغاندىن كېيىن ئاندىن خەلىفە ئەبۇبەكرىنىڭ قېشىغا بارغان ۋە بەيئەت قىلغان.
72 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم! DXN شىركىتى ھەققىدىكى (60 – سوئالدىكى) جاۋابىڭىزنى كۆردۈم، ئاللاھ رازى بولسۇن! ئاللاھ مېنى ھەم مەغپىرەت قىلسۇن! دۇئا قىلىپ قويۇڭلار، ئەمدى توختايمەن. سوئال: 1) قولۇمدا ئازراق نەرسىلەر بار، ئۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ھالاللىق ئىجازىتى بار، ئۇلارنى قوللانساق بولامدۇ؟ 2) قولۇمدىكى قالغان مالنى سېتىۋېتىپ پۇلۇمنى قايتۇرۇۋالسام بولامدۇ؟ ئەگەر بولمىسا، قانداق قىلىمەن؟ 3) بۇ نەرسىلەرنى ساتماي ئۆزۈم ئەكىلىپ ئىستېمال قىلىش مەقسىتىدە ئەزالىق ھالەتتە قالسام بولامدۇ؟ چۈنكى، بازار باھاسى بەك قىممەت، ئۈنۈمى ھەقىقەتەن ياخشى…
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ سىزدىنمۇ رازى بولسۇن ۋە ھارامدىن يىراق قىلسۇن! 1) ھالاللىق ئىجازەتلىرى ئىشەنچسىز. كىيانى (Kyäni) ساتقانلارمۇ «ھالاللىق گۇۋاھنامەسى بار» دەيدۇ. ئەمما، مەھسۇلاتلىرى تەركىبىدە كوللاگىن (Collagen) قاتارلىقلار بار. شۇڭا، ئاللىقانداقتۇر بىر يەرلەردىن ئالغان ئاتالمىش «ھالاللىق گۇۋاھنەمە»لەرگە ئىشىنىشكە بولمايدۇ. شۇنداقتىمۇ كوللاگىن (Collagen)، گىلاتىن (Gelatin) دېگەندەك ھارام ماددىلار بارلىقى مەلۇم بولمىسا، ئىستېمال قىلىۋەتسىڭىز بولىدۇ. 2) «كوللاگىن»، «گىلاتىن» دېگەندەك ھارام ماددىلار بارلىقى مەلۇم بولمىسا، قولىڭىزدىكى قالغان مالنى شاخلاتماي سېتىۋەتسىڭىز بولىدۇ. ھارام ماددىلار بارلىقى مەلۇم بولسا تاشلىۋېتىسىز. 3) ئەزالىق ھالەتتە قالسىڭىز بولمايدۇ، چۈنكى، بۇ سىستېمىنىڭ ھاراملىقى ئاساسەن مۇشۇ ئەزالىق تۈزۈمىگە بېرىپ تاقىلىدۇ.
73 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مۇشۇ يېقىندا رامازاندا بالىلارغا رامازاننى چىرايلىق بىر شەكىلدە چۈشەندۈرىمىز دەپ، تاملارنى ھەرخىل بېزەيدىغان ئىشلار كۆپىيىپ كەتتى. بىر ھەدىستە پەيغەمبىرىمىز «مەن تاش ۋە لاينى بېزەشكە بۇيرۇلمىغان» دەپتىكەن. ئۆزۈم كۆرمىدىم، ئەمما ئاڭلىدىم. شۇڭا، «مۇشۇ ئىشنىڭ ئىسلامدا بىر ئورنى بارمىدۇ» دەپ سورىشىم.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئۆي ۋە تۇرالغۇلارنىڭ تاملىرىنى ئېسىل رەختلەر بىلەن يۆگەپ ئىسراپ قىلىش مەزكۇر ھەدىس دائىرىسىگە كىرسىمۇ، پائالىيەت ئۆتكۈزۈش ئۈچۈن ۋاقىتلىق بېزەش بۇ دائىرىگە كىرمەيدۇ. بۇ بارىدا 1 – سوئالنىڭ جاۋابىغا قارىۋەتكەيسىز.
74 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر دىنىي تالىب زاكات بەرگۈدەك پۇلى بار تۇرۇپ زاكات يېسە دۇرۇس بولامدۇ؟ يەنى «خەجلەي» دېسە، ئاسانلا تۈگەيدىغان، پۇل تېجەپ زاكات بەرگۈدەك دەرىجىدە يىغىلغان. يەنە بىر سوئالىم: بىرەر تىجارەتكە دەسمايە سالغان پۇل بولسا، بىر يىل ئۆتمىگەن بولسىمۇ زاكات بېرەمدۇ؟ زاكات بەرسە، سالغان دەسمايىدىن باشلاپ ھېسابلاپ بېرەمدۇ ياكى چىققان پايدىسىغا ھېسابلاپ بېرەمدۇ؟ جاۋاب بەرگەن بولسىڭىز، ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. 1. دىنىي تالىب ياكى ھەرقانداق شەخس بولسۇن، زاكات كېلىدىغان پۇلى بار بولسا، زاكات ئايرىشى كېرەك. زاكات يېسە دۇرۇس بولمايدۇ. 2. بىرەر تىجارەتكە دەسمايە سالغان پۇل تىجارەتكە دەسمايە سالغان ۋاقىتتىن تارتىپ ئەمەس، قولىغا كىرگەن ۋاقىتتىن تارتىپ بىر يىل ئۆتسە زاكات كېلىدۇ. 3. زاكاتنى سالغان دەسمايىگە بېرىدۇ. ئۇندىن ئالغان پايدىسى قولىغا كىرىپ بىر يىل ئۆتسە، پايدىسىغىمۇ بېرىدۇ.
75 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇكام! بانكىدىن قەرز ئېلىپ، ئۆسۈمى ئارتىپ كېتىپ تۆلىيەلمىگەن بىرىنىڭ قەرزىنى زاكات ئارقىلىق تۆلەپ قەرزدىن قۇتۇلدۇرۇپ قويسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئەگەر ئۆسۈملۈك قەرزگە كىرگەن كىشى ئۆسۈملۈك قەرزدىن ئىبارەت بۇ چوڭ گۇناھقا پۇشايمان قىلىپ، ئىككىنچى قىلماسلىققا بەل باغلاپ، تەۋبە قىلغان تەقدىردە، قەرزىنى زاكاتتىن تۆلىۋەتىسە بولىدۇ؛ تەۋبە قىلمىغان بولسا، تۆلەشكە بولمايدۇ.
76 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. بىرسى «موھتاجلارغا تارقىتىپ بەر» دېگەن زاكات پۇلنىڭ يېرىمىنى ئۆزىمۇ موھتاج بولغانلىقتىن، بالىسىنىڭ ئۆيلىنىشى (توي ئىشلىرى) گە ئىشلەتسە بولامدۇ؟ ئەگەر بولسا، زاكات بەرگەن كىشىگە ئېيتىش كېرەكمۇ ياكى ئېيتمىسىمۇ بولىۋېرەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. باشقىلار «موھتاجلارغا تارقىتىپ بەر» دەپ بەرگەن زاكاتنى تۆۋەندىكى شەرتلەر بىلەن ۋەكىل بولغۇچى ئوغلىنىڭ تويىغا ئىشلەتسە، جائىز بولىدۇ:
1) ئوغلىنىڭ ئۆيلىنىش ئىمكانىيىتى بولمىسا، ئۆزىنىڭمۇ ئوغلىنى ئۆيلەپ قويۇش ئىمكانىيىتى بولمىسا؛
2) ئۆزىنىڭ ئوغلىغا باشقا ئوخشاش ھالەتتىكىلەردىن جىقراق بېرىۋالماسلىق؛
3) توي ئىشىدا ئىسراپ قىلماي، تويلۇق ۋە زۆرۈر بولغان خىراجىتىگىلا ئىشلىتىش.
يۇقىرىقى شەرتكە چۈشسە، زاكات بەرگەن كىشىگە ئېيتمىسىمۇ بولىدۇ.
77 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. ۋاقتىڭىزنى ئايرىغانلىقىڭىز ئۈچۈن كۆپ رەھمەت. ئاللاھ ئەجرىڭىزنى ھەسسىلەپ بەرسۇن!
ئۆزۈم 30 ياش، مەلۇم سەۋەبلەر بىلەن بەش يىلدىن كېيىن بىر يەرگە كەتمەكچى، ئاللاھ نېسىپ قىلسا. ۋاقتى كەلگەندە، ئايال كىشىنى بىللە ئېلىپ كېتەلمەيدىغانلىقىم ئۈچۈن، «ھەرقانداق بىر قىزنىڭ بەختىگە ئولتۇرۇپ قويماي» دەپ بۈگۈنگىچە توي قىلمىدىم. بۇ ياشقىچە توي قىلماي كېلىش ئوغۇل بالا بولغان ماڭا تەسۋىرلىگۈسىز دەرىجىدە تەسكە توختىدى. شۇڭا، ھەر تۈرلۈك زىنادىن ساقلىنىش ئۈچۈن، بۇ بەش يىل ئىچىدە توي قىلىپ ئاجراشقان بىر ئايال بىلەن، بەش يىلدىن كېيىن ئاجرىشىدىغانغا رازىلىقىنى ئالسام ۋە بۇ بەش يىل جەريانىدا مەندىن كېيىن قالغاندا ئۆز تۇرمۇشىنى راھەت قامدىيالىغۇدەك بىرەر كەسىپ ئۆگىنىشىگە ياردەم قىلسام، ئەگەر بىرەر بالىسى بولسا، «مەكتەپ چىقىملىرىنى ئۈستۈمگە ئالسام» دېگەن نىيەتتە نىكاھىمغا ئالسام، شەرىئەتكە ئۇيغۇن بولامدۇ؟ بۇ سوئالنىڭ جاۋابى بىر ئۇيغۇر ئوغلىنىڭ ھاياتىنى ئاستىن – ئۈستۈن قىلىۋېتىدىغانلىقى ئۈچۈن، مۇمكىن بولسا كىشىلىك كۆزقارىشىڭىزنى ئارىلاشتۇرماي، پەقەتلا شەرىئەت نۇقتىسىدىن جاۋاپ بېرىشىڭىزنى ئۈمىد قىلىمەن ۋە دېمىسەممۇ شۇنداق قىلىدىغانلىقىڭىزغا ئىشىنىمەن، ئەلبەتتە.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ ئىگەم سىزگە ۋە سىزگە ئوخشاش ياشلىرىمىزغا ئىللىق ئائىلە ۋە بىر ئۆمۈر ئىجىل – ئىناق ئۆتىدىغان سالىھە جۆرىلەرنى ئاتا قىلسۇن!
ئاللاھ تائالا مۇئمىنلەرنى: ﴿ئۆيلىنەلمەيدىغانلار ئاللاھ ئۇلارنى ئۆز كەرىمى بىلەن باي قىلغۇچە، ئۆزلىرىنى ئىپپەتلىك تۇتسۇن﴾(24/«نۇر»: 33) دەپ بۇيرۇغان.
بۇ ئايەتتە ئاللاھ تائالا مەڭگۈلۈك نىكاھ قىلىشقا قۇربى يەتمەيدىغانلارنى ئىپپەتلىك بولۇشقا بۇيرۇغان. ھەرگىزمۇ «ۋاقىتلىق نىكاھلىنىپ تۇرۇڭلار» دېمىگەن! مۇبادا ۋاقىتلىق نىكاھ توغرا بولسا ئىدى، شۇنىڭغا بۇيرۇغان بولاتتى. چۈنكى، ۋاقىتلىق نىكاھقا ئازغىنە چىقىم كېتىدۇ.
«سەھىھۇلبۇخارىي» 4216 – ھەدىستە، ئەلى ئىبنى ئەبۇ تالىب رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىدۇكى، «رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم خەيبەر غازىتى كۈنى ئاياللارغا مۇتئە (ۋاقىتلىق) نىكاھلىنىشنى ۋە يەرلىك ئېشەكلەرنى يېيىشنى چەكلىگەن). بۇ مەزمۇندا باشقا سەھىھ ھەدىسلەرمۇ كۆپ. يەنە كېلىپ، بارلىق ئالىملار ۋاقىتلىق نىكاھنىڭ ھاراملىقىغا بىردەك ئىجماﺋ قىلغان.
78 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ھۆرمەتلىك دوكتور ئابدۇلئەزىز رەھمەتۇللاھ ئۇستاز! ئاللاھ ئەجرىڭىزنى زىيادە قىلسۇن ۋە ئەڭ توغرىسىنى بىزگە يەتكۈزۈشكە مۇۋەپپەق قىلسۇن!
مەن دې ئېكىس ئېن (DXN) مەھسۇلاتى توغرىسىدا بىرنەچچە مەسىلە ھەققىدە پەتۋا سورىماقچى ئىدىم. مەن DXN غا ئەزا بولغىلى نەچچە كۈن بولغان ئىدى، ئۆزۈم ئىشلىتىش ۋە سېتىش نىيىتىم بار ئىدى، «DXN مەھسۇلاتلىرىنى شاخلىتىپ سېتىش ھارام» دېگەن پەتۋانى كۆرۈپ، بۇ نىيىتىمدىن توختاپ قالدىم. سىزدىن سورىماقچى بولغىنىم:
1) مەن DXN غا ۋاكالەتچى بولغانلىقىم ئۈچۈن، ۋاكالەتچى بولمىغانلارغا قارىغاندا ئەرزان باھاغا ئەكەلدۈرەلەيمەن. ۋاكالەتچىلىكتىن چىقىپ كەتسەم، ئەرزان ئەكەلدۈرەلمەيمەن. شۇنىڭ ئۈچۈن، ۋاكالەتچىلىكتىن چىقىپ كەتمەي، مەھسۇلاتلىرىنى ئەكەلدۈرۈپ، ئۆزۈم ئىشلەتسەم بولامدۇ؟
2) DXN شىركىتىنىڭ مەھسۇلاتلىرىغا كۆپ يەردىن بەرگەن «ھالاللىق ئىجازىتى» رەسىملىرىنى توردىن كۆردۇق، سىزنىڭ پەتۋايىڭىزنى كۆرۈپ ئىككىلىنىپ قالدىم، دې ئېكىس ئېن مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلىتىش، قوللىنىش ھالالمۇ ياكى…؟
3) مەن مۇشۇ «شاخلىتىپ سېتىش» دېگەن گەپنى تازا ياخشى چۈشىنەلمىدىم، مەن ئەزا بولغاندا سۈرۈشتۈرگەن ئىدىم، قېرىنداشلىرىمىز ئۆزىنىڭ ئىزدەنگەنلىكىنى ۋە نەچچە يەردىن پەتۋا سوراپ، كۆڭلى راھەت بولغاندىن كېيىن ئاندىن بۇ مەھسۇلاتنى بازارغا سېلىپ، قېرىنداشلىرىمىزغا تونۇشتۇرغانلىقىنى ۋە بۇنىڭ شاخلىتىپ سېتىشقا كىرمەيدىغانلىقىنى، «كىيانى Kyäni» ۋە «ئاتومىAtomy » دېگەن شىركەتلەرگە ئوخشىمايدىغانلىقىنى ۋە DXN شىركىتىنىڭ مۇسۇلمانلارنىڭ شىركىتى ئىكەنلىكىنى ۋە بۇ شىركەتتە ھىجابلىق مۇسۇلمان ئاياللارنىڭ ئىشلەيدىغانلىقىنى ئېيتقان ئىدى، كىيانى ۋە ئاتومى شىركەتلىرىگە ئەزا بولسا، مەلۇم مىقداردا پۇل تۆلەپ، مال ئېلىپ ئەزا بولمىسا بولمايدىغانلىقىنى، لېكىن DXN شىركىتىگە ئەزا بولۇش ئۈچۈن، پۇل – مال ياكى باشقا بىرەر شەرت قوشمايدىغانلىقىنى دېگەن ئىدى، «ھەقىقەتەن شۇنداق بولدى» ھەم «مال ئېلىش شەرت ئەمەس»، خاھلسام سېتىپ پايدىلانساممۇ بولىدىكەن، خاھلسام ساتماي ئۆزۈم ئىشلىتىپ پايدىلانساممۇ بولىدىكەن، ھەم «DXN شىركىتى مۇسۇلمانلارنىڭ شىركىتى» دېگەندىن كېيىن خاتىرجەم ئەزا بولغان ئىدىم، ھېچ بەدەل تۆلىمەيلا ئەزا بولدۇم.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ سىزنى ھالال ۋە پاك رىزىققا مۇيەسسەر قىلسۇن!
1) ۋاكالەتچى بولۇشىڭىزنىڭ ئۆزى جائىز ئەمەس. چۈنكى بۇ خىل سىستېمىنىڭ شەرئىي جائىز بولمىغانلىقنىڭ سەۋەبى دەل مۇشۇ خىل ۋاكالەتچىلىك. يەنى ۋاكالەتچى بولۇش ئۈچۈن ھەق تۆلەش ياكى تاۋار سېتىۋېلىش شەرتى، ۋەھاكازالار.
2) دې ئېكىس ئېن مەھسۇلاتلىرى شۈبھىلىك. چۈنكى بۇ ئىجازەتلەر ئەگەر فوتوشۇپ بولماي راست بولغىنىدا، ئىش باشقىچە بولاتتى، يەنە كېلىپ نۇرغۇن دۆلەتلەردە بۇ خىل گۇۋاھنامەلەر پۇلغا سېتىلىۋاتىدۇ. قالغىنى 72 – سوئالنىڭ جاۋابىدا دېيىلىپ بولدى.
3) بۇ شىركەتنىڭ ۋە بۇنىڭغا ئوخشىغان شىركەتلەرنىڭ تىجارەت ئۇسۇلىنى ھالال دېگەن پەتۋا يوق. ئەكسىچە ھارام دېگەن نۇرغۇن پەتۋا بار. بۇلارنىڭ ئىچىدە پەتۋا كومىتېتلىرىمۇ بار. بۇ شىركەت مۇسۇلماننىڭ شىركىتى بولسىمۇ بەرىبىر، چۈنكى قىمار ۋە جازانەنى مۇسۇلمان قىلسا، دۇرۇس بولۇپ قالمايدۇ. ئەكسىچە، بۇ شىركەتنىڭ پائالىيىتىنى نۇرغۇن مۇسۇلمان دۆلەتلەرمۇ ھەتتا مۇسۇلمان ئەمەس دۆلەتلەرمۇ چەكلىۋەتكەن. بۇ شىركەتتە ھىجابلىق مۇسۇلمان ئاياللارنىڭ ئىشلەيدىغانلىقىمۇ ياكى بۇ شىركەتنىڭ سودىسىنى ھىجابلىق ئاياللارنىڭ قىلىشىمۇ ئىنتايىن ئېچىنىشلىق. چۈنكى، بۇنداق شىركەتلەرنىڭ تىجارىتىنى دەل مۇشۇنداق ھىجابلىق ئاياللار قىلىدۇ. بۇلارنىڭ نەزەرىدە ھىجابنىڭ ھېسابىنى ئالىدىغان ئاللاھ باشقا، ماۋۇ ھارام تىجارەتنىڭ ھېسابىنى ئالىدىغان ئاللاھ باشقىمۇ بىلمىدىم. لېكىن ناماز بىلەن ھىجابتا شەرىئەتنىڭ ھۆكمىگە ئۇناپ، تىجارەتتىكى ھۆكمىنى رەت قىلىشتەك دىننىڭ بىر قىسمىنى قوبۇل قىلىپ، بىر قىسمىنى رەت قىلىش خاھىشى ئېغىر بولۇۋاتىدۇ. شىركەتنىڭ سىستېمىسىدا ۋاكالەتچى بولۇش ئۈچۈن ھەق تۆلەش ياكى تاۋار سېتىۋېلىش شەرتى، ئۆزى ئارقىلىق ئەزا بولغانلارنىڭ ھەر قېتىملىق سودىسىدىن ۋە ئۇلارنىڭ كەينىدىكىلەرنىڭ ھەر قېتىمقى سودىسىدىن كىرىم قىلىش، نومۇر توپلاش ئۈچۈن ئاشۇرۇپ ماختاپ بازارغا سېلىش، توپلىغان نومۇرلارنى زىيان تارتىش… قاتارلىق ئىشلار بار. ئۇنىڭدىن سىرت بازار قىممىتىدىن بەكلا ئاشۇرۇپ سېتىش بار. سىزگە ئۇنداق شەرتلەرنى قىلماي ساتقانلار بولسا، ئۆزلىرى شۇنداق شەرتلەر بىلەن ئەزا بولۇپ، سىزگە ئۇ شەرتلەرنى قوشماي ساتقان بولۇشى ئېنىق. بۇ ئەھۋالدىمۇ سېتىۋېلىشىڭىز توغرا بولمايدۇ. چۈنكى، بۇ ئەھۋالدا سىز شۇ ئىشقا ۋە گۇناھقا ياردەم بەرگەن بولىسىز. نورمال تاۋارلاردەك دۇكاندا ياكى توردا قويۇپ ساتسا، شۈبھىدىن خالىي بولسا ئىشلەتسىڭىز بولاتتى. لېكىن، مەيلى «كىيانى Kyäni» بولسۇن، مەيلى «ئاتومىAtomy » بولسۇن، مەيلى DXN بولسۇن ھەممىسىدە ئەھۋال ئۇنداق ئەمەس.
79 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى، ياخشى تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ تۇتىۋاتقان رامازانلىرىنى قوبۇل قىلسۇن!
1) ئۇستاز! قۇرئاننى تاھارەتسز ھالدا تۇتۇشنىڭ ھۆكمى نېمە؟
سەئۇدىدا ئوقۇۋاتقاندا «ھارام» دەپ ئۆگەتكەن، ئەمما يولدىشىم «ھارام ئەمەس» دەپ ئىختلاپلىشىپ قالدۇق. تەفسىرى ئىبنى كەسىرنىڭ ئۇيغۇرچسىدا بۇ ھەقتە توختالماي، «ئۇنى ئاسماندا پەقەت پاك بولغانلارلا تۇتىدۇ، شەيتانلار تۇتالمايدۇ» دەپتۇ…
2) مەكتەپتە «رامازاندا ئەزان چىققان ھامان يېيىش – ئىچىشتىن توختاش كېرەك» دەپ ئۆگەتكەن ئىدى. بىر كۈنى سوھۇرلۇق ھازىرلاشقا كېچىكىپ قالدىم، شۇنىڭ بىلەن مەن «ئەزان چىققۇچىلىكلا ۋاقىت بار» دېسەم، يولدىشىم «ياق، ئەزان چىقىپ بولغۇچە يېسەڭ بولىدۇ» دەپ قالدى. «چۈشەندۈرىمەن» دېسەم، «قايسى ھەدىستە باركەن» دەپ تۇرىۋالىدۇ.
مۇشۇ ئىككى مەسلىدە بىر جاۋاب بەرگەن بولسىلا، ئاللاھ ئەجرلىرىنى بەرسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ سىلىنىڭمۇ روزىلىرىنى ۋە باشقا تائەت – ئىبادەتلىرىنى قوبۇل قىلسۇن!
1) جائىز. 2) سوھۇرلۇقتىن توختاش ئەزانغا ئەمەس، تاڭ ئېتىشقا باغلىق. شۇڭا، ئەزاننى قانداق ۋاقىتتا ئوقۇيدۇ، بۇنى مۆلچەرلەشتىن پەرق چىقىدۇ. ئومۇمەن، سوھۇرلۇقتا كېچىكىپ قالغان كۈنلەردە سەئۇدى ئەرەبىستان ۋە تۈركىيەدە ئەزان توختاپ بولغۇچە يېسە بولىدۇ. مەزكۇر ئىككى مەسىلىدە يولداشلىرىغا ئىتائەت قىلسىلا بولىدۇ.
80 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. رامازان ئېيىدا بولسۇن ياكى باشقا ۋاقىتتا بولسۇن، قۇرئاننىڭ ئۇيغۇرچىسىنى ئوقۇش بىلەن قۇرئاننىڭ ئەرەبچىسىنى ئوقۇشتىن ھاسىل بولغان ئەجر ئوخشاش بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ سىلىنىمۇ سالامەت قىلسۇن! ئەرەبچە ئەسلىنى تىلاۋەت قىلىشنىڭ ساۋابى باشقا ھەرقانداق تەرجىمىسىنى ئوقۇشنىڭ ساۋابىدىن كۆپلىكىدە شەك يوق، ھەرئىككىسىنى بىللە ئېلىپ بېرىش ۋە پۇختا يادلاش تېخىمۇ ئەۋزەل، شارائىت بولمىسا، قۇرئان تىلاۋىتىنى تىڭشاشمۇ ياخشى. ۋەللاھۇ ئەئلەم.
81 – سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاخشام خۇپتەندىن سەھەر بامداتقىچە پاك بولدۇم دەپ غۇسۇل قىلىپ ناماز ئوقۇدۇم، لېكىن پېشىندا ھەيزنىڭ ئاخىرلاشمىغىنىنى بىلدىم. مۇشۇ خىل ئەھۋالدا «پاكلاندىم» دەپ ھېس قىلساممۇ، غۇسۇلنى كىچىكتۈرۈپ، تېخىمۇ جەزم قېلىش ئۈچۈن، يېرىم كۈن ياكى بىر كۈن ساقلىسام، كېيىن ئاللىقاچان پاكلانغاننى جەزم قىلغاندا ئارىلىقتا تاشلىنىپ قالغان نامازلار قازا قىلغانغا ھېساب بولغان بولامدۇ؟ ئايال كىشىنىڭ ھەقىقىي ھەيزى توختىغان ۋاقىتنى بىلىشى بەزىدە سەل تەس بولۇپ قالىدىكەن. «پاكلاندىم» دەپ ئويلىغاندا، پاكلانمىغان. «تېخى پاكلانمىدىم» دەپ ئويلاپ كىچىكتۈرسە، پاكلانغان ئەھۋال يۈز بېرىدىكەن. ئېنىق ئايرىش ئۇسۇلى بارمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. جەزم قىلىش ئۈچۈن ساقلايدۇ. جەزم قىلغاندىن كېيىنمۇ نامازنى ۋاقتىدىن كېچىكتۈرسە ئاندىن قازاسىنى قىلىدۇ. بۇ ھەقتە توربېتىمىزدىكى «ئاياللاردىن كېلىدىغان خۇن ئەھكاملىرىنىڭ بايانى» دېگەن ماقالىلەردىن پايدىلانغايسىز.
82 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى، ياخشى تۇرۇۋاتاملا؟ مەقسەتكە كەلسەك، مەن «ئۆمرە قىلىپ، ئۇنىڭدىن كېيىن شۇ يەردە تىجارەت قىلاي» دېگەن نىيەتتە سەئۇدى ئەرەبىستانغا مېڭىشقا تەمشەلگەن ئىدىم. ماڭىدىغان ۋاقىتتا كۈمۈش ئېلىپ ماڭسام، ئىستانبۇل ئايرودرومىدىن جىددە ئايرودرومىغا نورمال كىيىم كىيىپ ماڭسام بولامدۇ ياكى چوقۇم ئىھرام باغلاپ كىرىش شەرتمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. «جىددە ئىھرام باغلايدىغان مىيقات ھېسابلىنامدۇ – يوق؟» بۇ ھەقتە ئالىملارنىڭ ئوخشىمىغان قاراشلىرى مەۋجۇت. بىرلىككە كەلگەن قاراش شۇكى، جىددىدە تۇرۇشلۇق كىشىلەر ھەج ۋە ئۆمرە قىلماقچى بولسا، جىددىدىنلا ئىھرام باغلاپ ماڭسا بولىدۇ. بۇلار يەنە بىۋاسىتە مەككەگە كىرمەي ئايلىنىپ مېڭىپ، باشقا بىر ئىھرام باغلاشقا بېكىتىلگەن ئورۇنلارغا بېرىپ قالسا، شۇ جايدىن ئىھرام باغلايدۇ.
ئىختىلاپ بار تەرىپى بولسا «سىرتتىن كەلگەنلەر جىددىدىن ئىھرام باغلىسا بولامدۇ – يوق؟» دېگەن مەسىلىدۇر. ئىمام يۈسۈف قەرەداۋىي ۋە سەئۇدى ئەرەبىستاننىڭ بەزى ئالىملىرى «جىددىنى ئىھرام باغلايدىغان مىيقات دەپ قاراشقا بولىدۇ» دەپ پەتۋا بەرگەن. بۇ ھەقتىكى مۇلاھىزە ۋە تەھلىللەرگە، كەلتۈرگەن دەلىل – پاكىتلارغا نەزەرىمىزنى ئاغدۇرغاندىن كېيىن، «جىددىنى ئىھرام باغلايدىغان جاي دەپ قاراشقا بولىدۇ» دېگەنگە قانائەت ھاسىل بولىدۇ. بۇنىڭغا ئاساسەن، ھەج ياكى ئۆمرەگە بارغان كىشى جىددەگە چۈشۈپ ئايرودرومدا ياكى جىددە شەھرىدە ئىھرام باغلىسا بولىدۇ. سەپەرگە چىقىشتىن بۇرۇنقى ئايرودرومدا ياكى ئايروپىلاندا ئىھرام باغلاش ئىختىلاپقا دۇچار قىلمايدۇ.
83 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەن «پەقەت زاكات ئالمايمەن» دەپ كەلگەن ئىدىم. ئەمما، ھازىر 20 مىڭ لىرادىن جىقراق قەرزىم بار. مۇشۇ قەرزىمنى تۆلەش ئۈچۈن زاكات ئېلىپ قەرزىمگە بەرسەم بولامدۇ؟ ئەمما، مەن ئۇنىڭدىن يېمەيمەن. قولۇمدا پۇل تاپىدىغان موتسىكلىتىمدىن باشقا ھېچقانداق مۈلكۈم يوق. قەرزىم بولمىغان بولسا، زاكات ئالمايتتىم. ئائىلەمنى ئۆزۈم ئىشلەپ باقىمەن، مۇشۇ قەرزنىلا تۆلىگىلى پۇل يوق، ھازىر ئىشلىگەن پۇل ئائىلىگە ئاران يېتىدىكەن. بىر قېرىندىشىمدا 8 يېرىم مىڭ تېلى ئېلىشىم بار، ئەمما ئۇ قېرىندىشىمنىڭمۇ باشقا قەرزى باركەن، شۇڭا پۇلۇمنى بېرەلمىدى.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. قەرزدار بولۇپ، قەرزنى تۆلىگۈدەك ئىقتىسادىڭىز بولمىسا، قەرزنى تۆلىگۈچە زاكات ئالسىڭىز بولىدۇ. چۈنكى، زاكات سەرپ قىلىنىدىغان ئورۇنلارنىڭ بىرى «قەرزدارلار»دۇر. يەنە قەرزىڭىز بولماي قولىڭىزدا 5000$ دوللارغا يەتكۈدەك ئىقتىساد بولمىسا، پېقىر – مىسكىنلىك سۈپەت بىلەن زاكات ئالسىڭىز بولىدۇ.
84 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قېيىنئاتا كۈيئوغلىغا زاكات بەرسە دۇرۇسمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. كۈيئوغلى زاكات ئېلىشقا لايىق كىشىلەردىن بولسا، زاكاتنى كۈيئوغلىغا بەرسە بولىدۇ.
85 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. بىز ياۋروپادا ياشاپ يەرلىكلەردىن ئەڭ كۆپ ئاڭلايدىغانلىرىمىز «سىلەر مۇسۇلمانلاردا نېمە ئۈچۈن ئەر – ئايال باراۋەر ئەمەس؟ نېمە ئۈچۈن ئايال كىشى سىرتقا چىقىشتا ئەرنىڭ رۇخسىتىنى ئالىدۇ؟ نېمە ئۈچۈن ئىسلامدا ئەرلەرنىڭ ئاياللارنى ئۇرۇش ھوقۇقى بولىدۇ؟» دېگەندەك سوئاللار بولدى، بىز «بۇ ئەسلىدە بۇنداق ئەمەس» دەپ چۈشەندۈرۈش بەرسەك، «سىلەر دىنىڭلارنى ئاقلىماڭلار! پالانى، پالانىمۇ ئىسلام دىنىغا ئېتىقاد قىلىدۇ، ئۇلارمۇ ھەقىقەتەن مۇشۇنداق ئىكەنلىكىنى ئېيتتى» دەپ ئاغزىمىزنى تۇۋاقلاپ قويغان ئەھۋاللارمۇ بولدى. ئەمەلىيەتتە ئۇلارغا مۇشۇ گەپنى قىلىپ، بۇنىڭ ھەقىقەتەن قۇرئاندا، دىنىمىزدا بار ئىش ئىكەنلىكىنى ئېيتقان تونۇشىمىزمۇ بۇرۇن ۋەتەندە ئىسلام ئىنىستىتۇتىدا ئوقۇپ، مىسىردا بىلىم ئاشۇرغان ئادەم بولۇپ، ئۇ ئادەممۇ ھازىر بىزنىڭ بېشىمىزغا كەلگەن ئىشلار تۈپەيلى «نېمىشقا مېنىڭلا بېشىمغا كېلىدۇ؟» دېمەكلىك بىلەن ناماز – ئىبادەتلەرنى تاشلاپ، ئاللاھقا سوئال قويىدىغان بولۇپ قاپتۇ. ھەتتا يولدىشىمغىمۇ «نېمىشقا ئايالىڭ سىرتقا چىقسا، ساڭا دەپ قويۇشى كېرەك؟ ئىسلام دىنىدا باراۋەرلىك يوق، ئاياللارنىڭ ئورنى يوق… » دەپ بىرمۇنچە گەپلەرنى قىلىپتىكەن. يولدىشىم: «سەن بىزدىن كۆپ بىلىسەن، سەن بىلەن مۇنازىرە قىلغۇم يوق، ئاللاھ ئەڭ ياخشى بىلگۈچى ۋە ھۆكۈم چىقارغۇچىدۇر» دەپ قويۇپ جىم تۇرۇپتۇ. ئۆيگە كېلىپ ماڭا: «مۇشۇنداق ۋاقىتتا زادى نېمە دېيىشىمنى بىلمەي قالىمەن» دەپ سۆزلەپ كەتتى. مەن: «بىز ئۇ ئادەمگە دۇئا قىلايلى» دېدىم. بىز مۇشۇنداق ئەھۋالغا دۇچ كەلسەك، يەرلىكلەرگە قانداق چۈشەندۈرۈش بەرسەك بولىدۇ؟ شۇنداق سۆزلىگەن ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغىچۇ؟ رەھمەت ئۇستاز! ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھنىڭ شەرىئىتى پۈتۈن ئىنسانىيەتكە پايدىلىق ئەھكاملارنى ئېلىپ كەلگەندۇر. بۇنىڭ جۈملىسىدىن ئاياللارنىڭ ئەرلىرىنىڭ ياكى (ئېرى يوقلىرىنىڭ) ۋەلىيلىرىنىڭ ئىجازىتىسىز ئۆيىنىڭ سىرتىغا چىقماسلىقىدۇر. چۈنكى، ئەر باشقۇرغۇچى، مەسئۇلىيەت ئىگىسى، ئۆينىڭ خوجىسى ھەم ئاللاھنىڭ ئالدىدا جاۋابكاردۇر. ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪم: «ﮪﻪﻣﻤﯩﯖﻼﺭ ئاسرىغۇچىسىلەر، ﮪﻪﻣﻤﯩﯖﻼﺭ ﺋﯚﺯ قولۇڭلاردىكىلەردىن ﺟﺎﯞﺍﺑﻜﺎﺭﺳﯩﻠﻪﺭ. ئەمىرمۇ ئاسرىغۇچىدۇر، ﺋﯘ ﺋﯚﺯﯨﻨﯩﯔ ﺧﻪﻟﻘﯩﺪﯨﻦ جاۋابكاردۇر؛ ﺋﻪﺭ ﻛﯩﺸﯩﻤﯘ ﺋﯚﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ئاسرىغۇچىدۇر، ﺋﯘ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪﺭﺩﯨﻦ جاۋابكاردۇر»(بۇخارىي، 2409) ﺩﯦﮕﻪن. ئىجازەتنى ھەر قېتىمدا ئايرىم – ئايرىم ئالمىسىمۇ، ئومۇمەن ئىجازەت ئالسا يېتەرلىك ئىكەنلىكىدە ئۆلىمالىرىمىز ئارىسىدا باشقىچە قاراش يوق. شۇنداقلا ئۆلىمالىرىمىز ئەر ياكى ۋەلىي ئايالنىڭ شەرئىي ھىجابلانماستىن ياكى ئەتىر چېچىپ سىرتقا چىقىشىغا ئىجازەت بېرىشىنى ھارام دەپ قارايدۇ. بىز كۈنىمىزدە كۆرۈۋاتقان شەرئىي، ئىجتىمائىي ۋە ئەخلاقىي چەكتىن ئېشىشلارنىڭ كۆپ قىسمى مۇشۇ نۇقتىغا رىئايە قىلمىغانلىقتىن بولۇۋاتىدۇ. ئائىلىلەرنىڭ بۇزۇلۇشىغىمۇ ئاياللارنىڭ ئىجازەتسىز سىرتلارغا چىقىشى سەۋەب بولۇۋاتىدۇ. ياۋروپا ۋە غەرب ئەللىرىدىكى ئائىلە تۈزۈمىنىڭ يىقىلىشىمۇ مۇشۇ مەسىلىگە بېرىپ تاقىلىدۇ. ئائىلىنىڭ چۇۋۇلماي، ساغلام مېڭىشى، ئاياللارنىڭمۇ ئەرنى ۋە پەرزەنتنى شۇنداقلا ئۆيىنى ئاسراشتا مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلماسلىقى ئۈچۈن، ئۆينىڭ باشلىقى بولغان ئەرنىڭ ياكى ۋەلىينىڭ ئىجازىتى شەرت قىلىنغان. مەسىلەن، بۇ سەۋەبتىن دىنىمىزدا ئاياللارنىڭ مەسجىدلەرگە چىقىپ ناماز ئوقۇشى كەسكىن تەلەپ قىلىنمىغان ۋە مەسجىدكە چىقىپ ناماز ئوقۇماقچى بولسىمۇ، ئەرلىرىنىڭ ئىجازىتىنى ئېلىشنى شەرت قىلغان ۋە ئەرلەرنى بۇنىڭغا ئىجازەت بېرىشكە بۇيرۇغان. بۇ ھەقتە قۇرئان ۋە ھەدىستىن دەلىللەرمۇ كۆپ.
«نېمە ئۈچۈن ئىسلامدا ئەرلەرنىڭ ئاياللارنى ئۇرۇش ھوقۇقى بولىدۇ؟» دېگەن سوئالغا كەلسەك، ئاللاھ تائالا ئايال كىشىنىڭ ئېرىگە بويسۇنۇش كېرەك بولغان ئىشلاردا بويسۇنماي، ئۇنىڭ باشقۇرۇشىغا قارشى چىققان ئەھۋالدا، ئائىلىنىڭ چۇۋۇلۇپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن ئۆينىڭ خوجايىنى ۋە باشلىقى بولغان ئەرگە بۇ ھەقنى بەرگەن. ئۇنداق بولمىغىنىدا، ھەر قېتىم ئىتائەتسىزلىك كۆرۈلگىنىدە، سوت مەھكىمىسىگە بېرىپ ھەل قىلىشقا توغرا كەلسە، ئائىلە بۇزۇلىدۇ. ئەر ئالدى بىلەن چىرايلىق سۆز، نەسىھەت ۋە ئاقىلانە يېتەكلەش ئۇسۇللىرى ئارقىلىق ئۇنى تۈزىتىشكە ئۇرۇنۇشى كېرەك. ناۋادا بۇلار كار قىلمىسا، تۈزۈلۈپ كېتىشى ئۈچۈن ئۇنىڭ ئاياللىق ھېس – تۇيغۇسىنى قوزغاشقا ئۇرۇنۇپ، ياتىدىغان جاينى ئايرىپ، ئايالى بىلەن بىللە ياتماسلىق چارىسىنى قوللىنىشى كېرەك. بۇ ئۇسۇللارمۇ كار قىلمىسا، قاتتىق ئۇرماسلىق ۋە يۈزىگە تەگكۈزمەسلىك شەرتى بىلەن قولى ئارقىلىق ئەدەبلىسە بولىدۇ. بۇ ھەقتە ئاللاھ تائالا مۇنداق دەيدۇ: ﴿سىلەر ئىتائەتسىزلىك قىلىشلىرىدىن قورقىدىغان ئاياللارغا نەسىھەت قىلىڭلار! (بۇ چارە ئۈنۈم بەرمىسە) بىر تۆشەكتە بىللە ياتماڭلار! (بۇمۇ ئۈنۈم بەرمىسە) ئۇلارنى ئەدەبلەش مەقسىتىدە بوشراق ئۇرۇڭلار! ئەگەر سىلەرگە ئىتائەت قىلسا، ئۇلارنى بوزەك قىلىش خىيالىدا بولماڭلار! ئاللاھ ھەقىقەتەن سىلەردىن ئۈستۈندۇر، بۈيۈكتۇر﴾(4/«نىساﺋ»: 34). بۇنىڭ مۇقابىلىدە ئەر كىشىدە ئېغىر مەسىلە كۆرۈلگىنىدە، ئايال كىشى ئەرنى ئۇرۇپ ئەدەبلىيەلمەيدىغان بولغاچقا، قازىغا ئەرز قىلسا، قازى ئەرنى ئۇرۇپ ئەدەبلىيەلەيدۇ. بەلكىم ئەر تۈرمىگە سولىنىشىمۇ مۇمكىن. دېمەك، بۇ خىل ئەدەبلەش ئايالغىمۇ، ئەرگىمۇ ئوخشاش بار. شۇڭا، بىز مۇسۇلمانلارغا «بۇ ئاللاھنىڭ بەلگىلىگەن تۈزۈمى» دەپ چۈشەندۈرۈپ، كافىرلارغا «بۇ خىيالىي ئېدىئال ئادالەت مەسىلىسى ئەمەس، بەلكى ئەمەلىيەتكە تايانغان، ئىنسان تەبىئىتىنى كۆزدە تۇتقان ۋە ئائىلىنى قوغداشنى نىشانلىغان ئىلاھىي تۈزۈم. سەن بىزگە باراۋەرلىكتىن سۆز ئاچماي ئۆزۈڭنىڭ شالتىقىڭنى تازىلا» دېيىش لازىم. چۈنكى، ياۋروپادا ئومۇميۈزلۈك ئەرلەرنىڭ ئاياللىرىنى ۋە ئايال دوستلىرىنى ئۇرۇشى ئىنتايىن ئېغىر. بۇ ھەقتە سىتاتىستىكىلىق مەلۇمات بار. مەسىلەن، بىرىتانىيەدە %25 ئاياللار ئەرلىرىدىن ياكى ئەر دوستلىرىدىن تاياق يەيدۇ. بۇ تاياقلارنىڭ %77 تى ھېچ ئورۇنسىز. ئۆلتۈرۈلگەن ئاياللارنىڭ %50 تى ئەرلەر ياكى ئەر دوستلىرى تەرىپىدىن ئۆلتۈرۈلىدۇ. دېمەك، بىزنىڭ دىنىمىزدا مەلۇم ئەھۋاللاردا ئاخىرقى چارە سۈپىتىدە ئايالنى ئۇرۇشقا رۇخسەت قىلغان تۇرۇقلۇق، يەنىلا ھازىرقى ئەمەلىي ئەھۋال ئاياللارنى ئۇرۇش غەرب دۆلەتلىرىدە ئېغىرراق.
86 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! تىنچلىقمۇ؟ كۆپ جاپا چەكتىڭلار، ئاللاھ سىلەردىن رازى بولسۇن! مېنىڭ كىچىككىنە بىر تەكلىپىم بار ئىدى. بولسا مۇشۇ سوئال – جاۋابلارنىڭ ئاۋازلىق نۇسخىسى بولغان بولسا، بەك خۇرسەن بولاتتۇق، چۈنكى ئاياللار كۆپرەك ۋاقىت قازان بېشىدا بولۇپ قالىدىكەنمىز، شۇڭا تاماق ئەتكەچ، ئۆي ئىشلىرىنى قىلغاچ ئاڭلىيالايتتۇق، داۋاملىق تېلېفوننى تۇتۇپ ئولتۇرالمايدىكەنمىز، بۇ سەۋەبتىن نۇرغۇن بىلىمدىن مەھرۇم قېلىۋاتىمىز، شۇڭا ئويلىشىپ باقساڭلار. ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئاللاھ سىزدىنمۇ رازى بولسۇن! تەكلىپىڭىز ئورۇنلۇق. بىز يېتىشىپ بولالمايۋاتىمىز. بولسا بىرىڭلار ئوقۇپ تارقاتقايسىلەر.
87 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئۆزلىرىنىڭ بۇلتۇرقى 163 – سوئالدىكى دەرنەكلەر تارقاتقان «BIM / A101 / ŞOK كارتىسى»نى ئەرزان باھادا سېتىشقا قارىتا بەرگەن پەتۋالىرىنى ئوقۇدۇم. ئەمما پەتۋادىكى «لېكىن» دەپ، كەينىدە بەرگەن چۈشەندۈرۈشلىرىنى چۈشىنەلمىدىم. يەنە بىرسى: ئۇ ئىچىدە پۇل بار كارتا قىممەتلىك نەرسە يەنى پۇلغا ئوخشاش مۇئامىلە قىلىنماي، نېمىشقا «مەھسۇلات» دەپ ئېتىبارغا ئېلىنىدۇ؟ شۇنداق بولسا، كارتىنىڭ ئۆزىنى مەھسۇلات دېگەندىن كېيىن، ساتقۇچىنىڭ قولىدا نەق سېتىشقا بولىدىغان بىر مەھسۇلات بار بولغان بولدى، ئۇنداقتا نېمىشقا جائىز بولمايدۇ؟ «بىم»نىڭ ئاشۇ كارتىسىنى مەھسۇلات دەپ ئېتىبارغا ئالغاندىن كېيىن، «قولىدا ئېنىق قىممەتلىك نەرسە بار بولدى» دېگەنلىك بولمامدۇ؟ ھازىرقى بۇ جاۋابتا «بۇ خىل تىجارەت جازانە بولمايدۇ، ئەمما قولدا يوق نەرسىنى ساتقان بولۇپ قالىدۇ، شۇنىڭ ئۈچۈن جائىز ئەمەس» دېگەنلىك بولدىمۇ؟ مەن مۇشۇ «قولىدا يوق نەرسىنى ساتقان بولۇپ قالىدۇ» دېگەن يەرنى يەنىلا چۈشەنمەيۋاتىمەن؟!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ تۈرلۈك كارتىلار مەلۇم قىممەتتىكى تاۋارلارنىڭ ھۆججىتى بولۇپ، پۇلنىڭ ھۆججىتى ئەمەس. چۈنكى، ئۇنىڭغا تاۋار ئالالايدۇ. پۇل ئالالمايدۇ. شۇڭلاشقا ئۇ «تاۋار ۋە مەھسۇلات» دەپ قارىلىدۇ. كارتىنىڭ ئۆزىنى مەھسۇلات دېگەندىن كېيىن، كارتىنى ساتقۇچى ئۇ مەھسۇلاتلارنى تېخى قولىغا تاپشۇرۇپ ئالمىغان. سەدىقە ياكى ھەدىيەنى قولىغا تاپشۇرۇپ ئالمىغۇچە ئۇنىڭغا ئىگە بولالمايدۇ. يەنە ھەدىسلەردە قولىدا بولمىغاننى ۋە قولىغا تاپشۇرۇپ ئالمىغان نەرسىنى سېتىش چەكلەنگەن. ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ مەھسۇلاتتا ئېنىقسىزلىق بار. ئۇ مەھسۇلات نېمە، سۈپىتى قانداق؟ بۇ مۇجمەل. شۇڭا، ئۇ مەھسۇلاتلارنى بىمدىن قولىغا تاپشۇرۇپ ئالغاندا، خاھلىغان باھادا ساتسا بولىدۇ.
88 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. بىز ئۇزۇندىن بېرى ھەر ئايلىق مائاشىمىزدىن مەلۇم بىر قىسمىنى، شۇنداقلا باشقا قولىمىزغا كىرگەن پۇلنىڭ بىر قىسمىنى شۇ چاغدىلا زاكات دەپ ئايرىپ كېلىۋاتاتتۇق.. يېقىندا بىر دوستىمىز «سىلەرنىڭ ئايلىق بېرىۋاتقىنىڭلار سەدىقە بولىدۇ، زاكاتقا ھېساب بولمايدۇ» دېدى. بۇ ھەقتە چۈشەنچە بەرسىڭىز. سىزچە بۇ زاكات بولمامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئايلىق مائاش ۋە باشقا كىرىملەر قولىغا كىرگەندىن كېيىن زاكات ئايرىش مەسىلىسىدە ئالىملارنىڭ قاراشلىرى بىردەك ئەمەس. بەزى ئالىملار قولغا كىرگەن كۈنلەردە %10 ئايرىيدۇ دەپمۇ قارىغان. ئەگەر %10 ئايرىغان بولساڭلار بۇ قاراشقا ئاساسەن بەرگىنىڭلار زاكاتقا ھېساب. ئۇنىڭدىن تۆۋەن ئايرىغان بولساڭلار تولۇقلاپ بېرىۋېتىشىڭلار كېرەك بولىدۇ.
يەنە بىر قاراشتا ئايلىق مائاش ۋە باشقا كىرىملەر قولىغا كىرگەندىن كېيىن زاكات ئايرىش ئۆلچىمىگە يەتسە ۋە بىر يىل ئۆتسە، ئاندىن %2.5 زاكات ئايرىش ۋاجىب بولىدۇ. سىلەرنىڭ ھەر ئايدا ۋە ياكى ھەر قېتىم قولغا پۇل كىرگەندە ئايرىغان زاكىتىڭلار زاكات ۋاجىب بولۇشتىن بۇرۇن ئادا قىلغانلىق بولىدۇ. بۇ ئەھۋالدا ھەر قېتىم قولغا كىرگەن پۇلنىڭ مىقدارىغا قارايمىز: ئەگەر ھەر قېتىمقى مائاش ياكى پۇل نىسابقا يەنى 5 مىڭ دوللارغا يەتمىگەن بولسا، بۇ زاكات ۋاجىب بولۇشتىن بۇرۇن قىلغان سەدىقە بولىدۇ. نىسابقا يەنى 5 مىڭ دوللارغا يەتكەن مائاشقا زاكات ئايرىغان بولساڭلار، بۇ زاكات ھېسابلىنىدۇ. بىر يىل ئۆتمىگەن بولسىمۇ، بۇرۇنراق بېرىۋەتكەن بولىسىلەر.
بۇ قاراشقا ئاساسەن، مۇبادا ھەر ئايدا نىسابقا يەتمىگەن مائاشقا زاكات ئايرىپ ماڭغان بولساڭلار، ئۇ ھېساب ئەمەس. ھەر يىلى رامازاندا قولۇڭلاردا 5 مىڭ دوللارغا يەتكەن پۇل قالىدىغان بولسا، بۇ پۇللارنىڭ زاكىتىنى ئۆتكەن يىللارغا ھەم بېرىشىڭلار كېرەك بولىدۇ. ھەر يىلى رامازاندا قولۇڭلاردىكى پۇل 5 مىڭ دوللارغا يەتمىسە، ئۆتكەن يىللارغا زاكات بېرىشىڭلار كېرەك بولمايدۇ.
ئەمدى بۇندىن كېيىن كېيىنكى قاراش بويىچە ئىش تۇتۇپ مۇنداق قىلىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمەن:
ھەر يىلى رامازاندا قولۇڭلاردىكى ئېھتىياجدىن ئارتۇق پۇل 5 مىڭ دوللارغا يەتكەن ئەھۋالدا، %2.5 زاكات ئايرىيسىلەر. 5 مىڭ دوللارغا يەتمىسە ئايرىمايسىلەر.
89 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن! مەلۇم بىر دىنى ئوقۇغۇچىنىڭ 15 مىڭ دوللار پۇلى بار بولۇپ، ئىجارىگە بېرىش مەقسىتىدە بىر ماشىنىنى شېرىك بولۇپ سېتىۋالغان ئىدى. ئۇ ئوقۇغۇچى يېرىم كۈن ئىشلەپ، يېرىم كۈن ئوقۇيدۇ. ماشىنىدىن كەلگەن ۋە ئىشلەپ تاپقان پۇلى نورمال ئىستېمال سەۋىيەسىدە ئائىلە خىراجىتىگە يەتمەيدۇ. بۇ ئوقۇغۇچى يۇقىرىقىدەك ئەھۋالدا ھەر تۈرلۈك جەمئىيەت ۋە ۋەقفلەردىن كەلگەن ئوقۇغۇچىلار ياردىمى ۋە زاكاتتىن بەھرىمەن بولسا بولامدۇ؟ ئەگەر ئۇ تولۇق كۈن ئىشلىسە، ئوقۇشى توختاپ قالىدۇ. ئەگەر ئوقۇش ياردىمى ۋە زاكات ئېلىشى دۇرۇس بولمايدىغان بولسا، ئوقۇشىنى تاشلاپ ئائىلىسىنى بېقىشى كېرەكمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئاللاھ پايدىلىق ئىلىم ئېلىشقا مۇيەسسەر قىلسۇن! ئىجارىگە بېرىلىدىغان ماشىنىدىكى 15 مىڭ دوللار ھەسسىڭىزنىڭ ئۆزىگە زاكات كەلمەيدۇ. چۈنكى، ئۇ سىزنىڭ كىرىم قىلىدىغان ھۈنەر سايمانلىرىغا ئوخشاش. ئىلكىڭىزدىكى ئېھتىياجدىن ئاشقان پۇل 5 مىڭ دوللارغا يەتمىسە، ئاندىن زاكات ئالسىڭىز بولىدۇ. مەيلى زاكات ئېلىش دۇرۇس بولسۇن ياكى بولمىسۇن ئېھتىياج بولسا ئوقۇش بۇرسلىرىنى ئالسىڭىز بولىدۇ. چۈنكى، بۇرسلارنى دۆلەت ۋە تۈرلۈك ۋەقفلەر بېرىدۇ. ئۇنى چوقۇم زاكات دېگىلى بولمايدۇ.
90 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! تۆمۈر ماددىسى تولۇقلاش ئۈچۈن بىر دورىنى ئىزدەپ تاپقان ئىدىم، ئۇنىڭ ئىچىدە كالىنىڭ تەركىبى باركەن. ھالال بولغان ھايۋانلارنىڭ تەركىبى دورا ياكى باشقا يېمەكلىكلەرگە قوشۇلغان ئەھۋالدا ئىستېمال قىلسا، ھالال بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ھالال چارۋىلاردىن ئېلىنغان ماددىلار، ئەگەر شۇ چارۋىلار شەرئىي بوغۇزلانسا، ئاندىن ھالال بولىدۇ. ئادەتتە شەرئىي بوغۇزلانمىغانلىرىدىن ئېلىنىدۇ. شۇڭا «كوللاگىن (Collagen)»، «گىلاتىن (Gelatin)» دېگەندەك ھارام ماددىلار بار دورىلاردىن باشقىسى تېپىلسا تېپىلدى. تېپىلمىسا، زۆرۈرىيەت جەھەتتىن ئىستېمال قىلسىڭىز بولىدۇ.
91 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! ھامىلە 40 نەچچە كۈنلۈك بولغاندا چۈشۈپ كەتسە، يۇيۇنۇپ ناماز ۋە روزىنى ئادا قىلىپ ماڭامدۇق ياكى پاكلىنىشنى ساقلامدۇق؟ ئاللاھ رازى بولسۇن ئۇستاز!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ھامىلە 40 ~ 50 كۈنلۈك بولۇپ چۈشۈپ كەتكەن بولسا، كېلىدىغان خۇن ئىستىھازە خۇنى ھېسابلىنىدۇ، نىفاس ھېسابلانمايدۇ. 80 ~ 90 كۈندىن كېيىن ئاندىن نىفاس ھېسابلىنىدۇ. بۇنىڭغا ئاساسەن، مەزكۇر ئايال ھەر بىر نامازغا نامازنىڭ ۋاقتى كىرگەندىن كېيىن، يېڭىدىن تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇيدۇ، رامازان روزىسىنى تۇتىدۇ، ئېرى يېقىن كەلسە بولىدۇ. لېكىن، ئاشۇ كۈنلەر ئىچىدە ئايلىق ئادەت كۈنلىرىگە توغرا كەلگەن كۈنلەردىكى خۇن ھەيز خۇنى ھېسابلىنىدۇ. شۇڭا، ئادىتىگە ئۇدۇل كەلگەن كۈنلەردە ھەيزدار ھۆكمىدە بولىدۇ.
92 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئابدۇلئەزىز دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن سىلىدىن زاكات توغرىسىدا سوئال سورىماقچى ئىدىم: مەن تىجارەت بىلەن شۇغۇللىنىمەن. قىلىۋاتقان تىجارىتىمدە ساتقان مېلىمنىڭ پۇلى تېخى قولۇمغا كەلمىدى. لېكىن، قولۇمدا قەرزگە ئايرىپ قويغان مەبلىغىم بار. بۇ ئەھۋالدا زاكاتنى قانداق ئايرىشىم كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ساتقان مېلىڭىزنىڭ پۇلى تېخى قولىڭىزغا تەگمىسىمۇ، ئۇ پۇل قولىڭىزدىكى پۇل ھېسابلىنىدۇ. يەنى باشقىلاردىن ئالالايدىغان قەرزنى قولىڭىزدىكى پۇل ھېسابلايسىز، نەتىجىدە ئۇ پۇلنى قولىڭىزدا بار ھېسابلاپ، باشقىلارغا تۆلەش كېرەك بولغان قەرزنى قولىڭىزدىكى پۇلدىن چىقىرىۋېتىسىز. ئاندىن قالغىنىغا %2.5 مىقداردا، يەنى قىرىقتىن بىرىنى بېرىسىز.
93 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئابدۇلئەزىز دوكتور! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن قۇرئان كەرىمنىڭ تەفسىرىنى بىرىنىڭ ھاۋالىسى بىلەن ئايرىغان زاكىتىمغا باستۇرۇپ بەرمەكچى بولغان، تەفسىرنى زاكاتقا باستۇرساق توغرا بولامدۇ؟ ئەگەر توغرا بولسا، مەن باستۇرۇپ بەرگەندىن كېيىن، ھاۋالە قىلغان كىشى باشقىلارغا سېتىپ پايدىلانسا توغرا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. تەفسىرنى زاكات پۇلغا نەشر قىلىش بەزى ئالىملارنىڭ قارىشىدا جائىز. بۇنىڭ تەپسىلىي جاۋابىنى مۇنۇ پەتۋادىن كۆرۈۋالغايسىز.
تەفسىر بېسىلىپ بولغاندىن كېيىن كەڭ ئاممىغا تارقىتىلسا، زاكات ئېلىشقا لايىق بولغان پېقىر – مىسكىنلەر قولىغا چۈشكەن نۇسخىلارنى سېتىپ خەجلىسە بولىدۇ. زاكات ئېلىشقا لايىق ئەمەس كىشىلەر سېتىپ خەجلىسە بولمايدۇ.
94 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇرۇۋاتاملا؟ ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلىپ بەرسۇن. سوئالىم: تاھارەت ئالغاندا، كىچىك تەرەتتىن كېيىن قەغەز بىلەن ئىستىجاﺋ قىلىشنىڭ ھۆكمى قانداق؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. «ئىستىجاﺋ» دېگىنىمىز چوڭ ۋە كىچىك تەرەت چىققان ئورۇننى چالما، تاش، سۇ ۋە قەغەز كەبى تازىلاش رولى بار بولغان نەرسىلەر بىلەن سۈرتۈپ تازىلاشتىن ئىبارەتتۇر. ئىستىنجائتىن مەقسەت يەرلىك ئورۇننى تازىلاش بولغانلىقى ئۈچۈن، ئىستىنجائنى مەقسەت ھاسىل بولىدىغان ھەرقانداق نەرسە بىلەن قىلىش دۇرۇس بولىدۇ. شۇنداقتىمۇ سۇ بىلەن يۇيۇش ئەۋزەلدۇر. چۈنكى، سۇ تازىلاش ۋە پاكىزلاشتا ھەممىنىڭ ئالدىدا تۇرىدۇ.
95 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن بىر تۇل ئايال، مەن بۇ يىل رامازاننىڭ ئاخىرقى ئون كۈنىدە ئېتىكاپتا ئولتۇرۇشنى نىيەت قىلغان ئىدىم. لېكىن، كىچىك ئوغلۇمنى مەكتەپكە ئاپىرىپ، ئېلىپ كېلىدىغان ئىشلاردا ئىككىلىنىپ قالدىم. ئېتىكاپ ئىچىدە تۇرۇپ سىرتقا چىقىش ياكى چىقماسلىق ھەققىدە بىر مەسلىھەت بەرگەن بولسىلا.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئاياللارنىڭ مەسجىدلەردە ناماز ئوقۇشى ئەرلەرگە ئوخشاش تەكىتلەنمىگەن بولغاچقا، ئۇلارنىڭ مەسجىدلەردە ئېتىكاپتا ئولتۇرۇشىمۇ ئەرلەرگە ئوخشاش سۈننەت ۋە مۇستەھەپ ئىش ئەمەس، بەلكى مۇباھ ئىشتۇر. خۇددى ئاياللار مەسجىدكە بېرىپ ناماز ئوقۇسا جائىز بولۇپ، جامائەت ساۋابىغا ئېرىشكەندەكلا، ئاياللار مەسجىدتە ئېتىكاپتا ئولتۇرسا ئېتىكاپ ساۋابىغا ئېرىشىدۇ.
بالىلارنى مەكتەپكە ئاپىرىپ – ئەكىلىش ئۈچۈن سىرتقا چىقىش ئېتىكاپقا زىت بولغاچقا، بۇ ئىشلار بىلەن ئېتىكاپ بولمايدۇ. شۇڭا، «ئون ياكى توققۇز كۈن» دەپ پۈتۈن ئېتىكاپ نىيەت قىلماي، ھەر كۈنى بالىنى ئەكىلىپ – ئاپىرىپ بىكار بولغاندا، ئەتىسى شۇ چاغقىچىلىك نىيەت قىلىپ ئولتۇرسا بولىدۇ. بۇ ھەقتە مۇنۇ يازمىلاردىن پايدىلانغايسىز.
96 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سوھۇرلۇق ۋاقتىدا ئويغىنالماي قالسا، «تاماق يېمەي روزا تۇتۇش ئېغىر كېلىدۇ» دەپ، شۇ كۈنى تۇتمىسا، بۇنىڭ قازاسى بىر كۈنمۇ ياكى قانداق بولىدۇ؟ ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. رامازان روزىسىمۇ ئىبادەت بولغاچقا، باشقا ئىبادەتلەرگە ئوخشاش پەقەت نىيەت بىلەنلا توغرا بولىدۇ. روزىنى نىيەت قىلماي روزا تۇتمىغاندىن كېيىن، ئورنىغا بىر كۈن قازاسىنى قىلسا بولىدۇ. گۇناھىغا قارىتا تەۋبە قىلىپ ئىستغفار ئېيتىدۇ.
97 – سوئال: ئەسسەلامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ۋەتەندە لاگېردىكى قېرىنداشلىرىمىزنىڭ تۇتالمىغان روزىسىنىڭ كەففارىتىنى بىز بېرەمدۇق ياكى قانداق قىلىمىز؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ۋەتەندە لاگېردىكى ۋە لاگېر سىرتىدىكى قېرىنداشلىرىمىز ھازىر روزىسىنى زۇلۇم تۈپەيلى تۇتالمىغان بولسا، تۇتمىغانلىق سەۋەبىدىن گۇناھكار بولمايدۇ، كېيىن تۇتالايدىغان بولغاندا قازاسىنى قىلىپ تۇتىدۇ. تۇتالماستىن ئۆلۈپ كەتكەن تەقدىردە، ۋاپاتىدىن كېيىن ئۇلارنىڭ ئورنىدا روزا تۇتۇپ قويسىڭىز بولىدۇ. روزا تۇتۇپ قويالمايدىغان تەقدىردە، ئاندىن فىدىيەسىنى بەرسىڭىز بولىدۇ.
98 – سوئال: ئەسسەلامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! گېموروي سەۋەبىدىن ئارقا تەرەپتىن قان كەلسە، روزا بۇزۇلامدۇ؟ قاناش داۋام قىلغان ئەھۋالدا نامازنى قانداق قىلىش كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. گېموروي سەۋەبىدىن ئارقا تەرەپتىن قان كەلسە، روزا بۇزۇلمايدۇ. چۈنكى، ئارقا تەرەپتىن قان كېلىش روزىنى بۇزىدىغان ئىشلار قاتارىدىن ئەمەس. قاناش داۋام قىلغان ئەھۋالدا بۇنىڭغا سۈيدۈك توختىمايدىغان كىشىلەرنىڭ ھۆكمى بېرىلىدۇ، سۈيدۈك توختىمايدىغان ياكى يەل توختىمايدىغان، ياكى ئىستىھازا قېنى توختىمايدىغان كىشىلەر ھەر بىر ناماز ۋاقتى كىرگەندە، يېڭى تاھارەت ئېلىشى كېرەك بولىدۇ. ھەر بىر نامازغا يېڭى تاھارەت ئالسا، شۇ تاھارىتى بىلەن بىر پەرز ناماز ۋە ئۇنىڭغا تەۋە بارلىق سۈننەت ۋە نەفلە نامازلارنى ئوقۇيدۇ. ئەمما، باشقا بىر ناماز ۋاقتى كىرسە، يېڭى نامازنى ئوقۇش ئۈچۈن يېڭى تاھارەت ئالىدۇ، يەنى ھەر كۈنى ھەر بىر ئەزاندىن كېيىن بىر قېتىم، جەمئىي بەش قېتىم تاھارەت ئالىدۇ. ناماز ۋاقتى كىرگەندىن كېيىن، تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇغۇچە ياكى ناماز ئوقۇۋاتقاندا چىقسىمۇ ھېچقىسى يوق، ناماز ياكى تاھارەت بۇزۇلمايدۇ. پەقەتلا قان ياكى سۈيدۈك چىققان ئورۇنغا قەغەز ياكى شۇنىڭدەك بىر نەرسە قويۇۋېلىپ، تاھارەت ئالغاندا ئالماشتۇرىدۇ. ئىچ كىيىمگە يۇقسا يۇيىدۇ. يۇيۇش ئىمكانىيىتى بولمىغىنىدا، نامازنى شۇ كىيىم بىلەن ئوقۇۋېرىدۇ.
99 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! زاكاتنى ۋەتەندىكى تۇغقانلارغا بەرسەك بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاتا – ئانا، خوتۇن ۋە پەرزەنتلەردىن باشقا تۇغقانلار زاكات ئېلىشقا لايىق بولسا، ئەۋەتەلىسىڭىز ئۇلارغا بەرسىڭىز ئەلبەتتە بولىدۇ.
100 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن توي قىلغىلى 2 يىل بولۇپ قالدى. نۇرغۇن داۋالىنىپ كەتتىم، يەنە بالىمىز بولمىدى. دوختۇر «تەن سىرتىدا ھامىلە يېتىشتۈرۈش (tüp bebek tedavisi) ئۇسۇلىدا داۋالانغىن، ۋاقتىڭ ئاز قالدى» دەيدۇ. لېكىن، تۇخۇمنى ئۇرۇقلاندۇرۇش، قورساققا سېلىش ئىشىنى ئەر كىشى قىلىدىكەن. بۇنىڭ ئۈچۈن دىنىمىزدا يول بارمۇ ياكى ۋاز كېچەيمۇ؟ ئاللاھ ھەممىمىزنى سالامەت قىلسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. بەزىبىر ئەھۋاللاردا تۇغماسلىق ياكى پەرزەنت كۆرەلمەسلىك ئەھۋالىنى پەقەت تەن سىرتىدا ھامىلە يېتىشتۈرۈش ئارقىلىقلا داۋالىغىلى بولىدۇ. بۇ ئاخباراتتا ئادەتتە «پروبىركا بوۋىقى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. «تەن سىرتىدا ھامىلە يېتىشتۈرۈش» دېگىنىمىز ــ ئەرنىڭ ئىسپېرمىسىدىكى ئۇرۇق بىلەن ئايالنىڭ تۇخۇمىنى تەبىئىي جىما بولماستىن، بالىياتقۇ سىرتىدا شىشىدە بىرلەشتۈرۈشتىن ئىبارەت. تاللانغان بىرقانچە تۇخۇملارنى ئايرىم – ئايرىم بىرلەشتۈرۈپ، ئىككى سوتكىدىن 7 كۈنگىچە بولغان ئارىلىقتا تۆرەلمە بىلاستولا (blastula) باسقۇچىغا كىرگەندە، تۆرەلمىلەرنىڭ ئەڭ سۈپەتلىكى تاللىنىپ بالىياتقۇغا كۆچۈرۈلىدۇ. ئارتۇق تۆرەلمىلەر كېيىنچە پايدىلىنىش ئۈچۈن ئالاھىدە توڭلاتقۇدا ساقلىنىدۇ. ئالىملارنىڭ بايانلىرىغا ئاساسەن، بۇ خىل ئۇرۇقلاندۇرۇش ئۇسۇلى زۆرۈر ئەھۋاللار تېپىلغاندا، بەزىبىر شەرتلەر بىلەن جائىز. چۈنكى، بۇ خىل تۈردە ئۇرۇق شۇ ئايالنىڭ ئېرىنىڭ ئۇرۇقى، تۇخۇممۇ شۇ ئەرنىڭ ئايالىنىڭ تۇخۇمى، تۇخۇم ۋە ئۇرۇق ئېلىنغان ۋاقىت بىلەن ئىشلىتىلگەن ۋاقىت شەرئىي نىكاھ ھالىتى. كېيىن تۆرەلمە كۆچۈرۈلگەن بالىياتقۇمۇ شۇ ئەرنىڭ ئايالىنىڭ بالىياتقۇسى. ئۇنداق بولغان ئىكەن، بۇ خىل ئۇسۇلدا ئەر – خوتۇن ئىككىيلەندىن باشقا يات بىر تەرەپ ئارىلاشمىغان بولىدۇ. شۇڭا، ئەر – خوتۇنلاردىكى بەزىبىر ئۇرۇقلانماسلىق ئەھۋاللىرىنى داۋالاش ئۈچۈن بۇ خىل ئۇسۇلنى قوللىنىشقا بولىدۇ. تۇغۇلغان بوۋاقمۇ ئەر – خوتۇن ئىككىيلەننىڭ شەرئىي پەرزەنتى بولىدۇ. ئەلبەتتە بۇ داۋالىنىش زۆرۈرىيىتى بولغاندىكىن، ئەر دوختۇرلار داۋالىسا بولىدۇ. ئاللاھ سالامەتلىك ۋە سالىھ پەرزەنتلەرنى ئاتا قىلسۇن!
