301 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىز ۋەتەندىن تارتىپ بەك يېقىن ئۆتكەن دوست – بۇرادەرلىرىمىز ھەتتا بەزى ئۇرۇق – تۇغقانلىرىمىز بىزدىن يىراقلىشىپ كەتتى ھەم بىر داستىخاندا ئولتۇرغاندىمۇ گەپ – سۆزلىرىمىز بىر يەردىن چىقماي قېيىداپ تارقىلىپ كېتىدىغان ھالغا يېتىپ قالدۇق. بۇنىڭ بىردىنبىر سەۋەبى: بىز «ئېزىپ كېتىپتۇق»، بالىلىرىمىزنى «تاغۇتنىڭ مەكتىپى»گە بېرىپ بەك چوڭ خاتالىق ئۆتكۈزۈپتۇق، تاغۇتنىڭ مەسجىدلىرىدە ناماز ئوقۇپتۇق. بۇ مەسجىدلەرنى فەتىھ بولسىمۇ قەتئىي ئىشلىتىشكە بولماسمىش. تۈركىيەگە، ئەردوغانغا دۇئا قىلىپ قالساققۇ، بىزنى شۇ يەردىلا تاغۇتقا چىقىرىۋېتىدۇ. نامايىشقا چىققانلارنى تىللاپ كەتسە، بىز «تىللىماڭلار، ئۇلارنىڭ دەلىلى بار ئىكەن، ئۆزىمىز بىر ئىش قىلالمىساقمۇ، نامايىشقا چىققانلارنى تىللىمايلى» دېگەنلىكىمىز ئۈچۈن بىزنى ئېزىپ كەتتى دەپ قارايدۇ. ئۇلار ئايرىم ئۆيدە توپلىشىپ ئۆزىنىڭ بىر يولدىكىلىرى بىلەنلا ناماز ئوقۇيدۇ، شۇلار بىلەنلا ئوغۇل ئۆيلەپ، قىز چىقىرىپ قۇدا – باجا بولۇشىدۇ. ھەتتا ئۆزىنىڭ ئىچىدىكىلىرى ئۆلتۈرگەن قوينىڭ گۆشىدىن باشقىنى يېمەيدۇ. ھەر ھەپتىدە بىر دەۋىتى بار بولۇپ، «دەۋەت قىلىپ بېرىدىغان موللىلىرىڭلار بىلەن چىرايلىقچە كۆرۈشەيلى، ئۇلار زادى كىم» دېسەك، قەتئىي دەپ بەرمەيدۇ. ھازىر ئاڭلىسام، بىزگە قارىتا «ئاھ بىچارىلەر! بۇلار ئېزىپ كەتتى، ئازغۇن» دەپ ھەسرەت چېكىدىكەن. توپلاردىكى ئالىم – ئۇستازلىرىمىزنىڭ شۇنداق ياخشى دەۋەتلىرنى ئاڭلىساق، «بۇلارنىڭ دەرسلىرىنى ئاڭلىماڭلار! بۇلار ئۈممەتنىڭ ئۇخلاتقۇچىلىرى، مۇشۇلار سەۋەبلىك ئۈممەت ئۇخلاپ قالدى، ھەقىقىي يەتكۈزىدىغان تەۋھىدنى يەتكۈزمىدى» دەپ چەكلەيدۇ.
مۇشۇنداق سۈركۈلۈشلەر تۈپەيلى كۈندىن – كۈنگە ئارىلىقىمىز يىراقلىشىپ، ئەرلەر بىر يەرگە كەلگەندە جېدەللا قىلىدىغان، ئاياللار بولسا ئاي – ئايلارچە كۆرۈشمەي يىراقلىشىدىغان بولۇپ كەتتۇق. بۇنداق ئەھۋالدا دىنىمىز بىزنى نېمىگە بۇيرۇيدۇ. بۇ مەسىلىنى قانداق ھەل قىلساق، ھەر ئىككىلا تەرەپ ئۈچۈن ياخشى بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۇ خىل ۋىرۇسنىڭ ئۇ خىل ئازغۇن پىكرىي ئېقىمدىن ئۇزاق تۇرۇش ۋە ئۇلار ھەققىدە ياخشى دۇئا قىلىشتىن باشقا ئۈنۈملۈك چارىسى يوق. شۇڭا، مۇسۇلمان قېرىنداشلارغا مۇسۇلمانچە سالام قىلىپ، سالىمىنى ئىلىك ئېلىپ، دىنىي مەسىلىلەردە دەتالاش قىلماي ساغلام كىتابلارنى ئوقۇپ، رەببانىي ئۇستازلاردا ئىلىم تەھسىل قىلىش ۋە ساغلام ئەقىدە، توغرا چۈشەنچە ھاسىل قىلىشقا تىرىشىش، جاھىللار بىلەن تەڭ بولماي ئىلىم سورۇنلىرىنى لازىم تۇتۇش ئەڭ مۇناسىپ بولسا كېرەك.
302 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! «ناسارا» دېگەن گەپ بىلەن «خرىستىيان» دېگەن ئوخشاش گەپمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. «خرىستىيان (Christian)» كەلىمەسى «ناسارا» كەلىمەسى بىلەن مەنىداش بولۇپ، ياۋروپا ۋە غەرب ئەللىرىدە «مەسىھ ئىيسانىڭ ئەگەشكۈچىلىرى» دېگەن مەنادا كەڭ قوللىنىلىدۇ. بۇ ئەسلىدە ئىبرانىيچە «مەسىھ» كەلىمەسىنىڭ لاتىنچە ياكى گېرىكچە تەرجىمەسى بولغان «خرىستىيان (Christos)»دىن تۈرلەنگەندۇر.
303 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! زاكاتنى دىنىي ۋە مىللىي كىملىكنى قوغدىغان ئاساستا، ھەرقايسى ساھەلەردە ئىختىساسلىق ئۇيغۇر ئەۋلادلىرىنى يېتىشتۈرۈش ئۈچۈن خىزمەت قىلىۋاتقان مائارىپ جەمئىيەتلىرىگە بېرىشكە بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. مىللىي كىملىك دىنىي كىملىكنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ئىككىسىدىن بىرىنى يەنە بىرىدىن ئايرىغىلى بولمايدۇ. ئەگەر «مىللىي» دېيىلىۋاتقان ئىشلار ئىچىدىن دىنغا تاقىشىدىغان قىممەت قاراشلار كۆزدە تۇتۇلىدىغان بولسا، بۇنىڭغا زاكات قەتئىي دۇرۇس كەلمەسلىكى ئېنىق. دىنىي كىملىكنى قوغدىغان ئاساستا ھەرقايسى ساھەلەردە ئىختىساسلىق ئۇيغۇر ئەۋلادلىرىنى يېتىشتۈرۈش ئۈچۈن خىزمەت قىلىۋاتقان مائارىپ جەمئىيەتلىرىگە بېرىشكە كەلسەك، بۇ ھەقىقەتەن «ئاللاھنىڭ دىنىنى يەتكۈزۈش ۋە ئاللاھنىڭ كەلىمەسىنى ئۈستۈن قىلىش ئۈچۈن قىلىنىۋاتقان بىر خىل جىھاد» دەپ قارالسا، بۇنى بەزىبىر ئالىملارنىڭ كەڭرەك چۈشىنىشى بويىچە «ئاللاھنىڭ يولىدا» دېگەن دائىرىگە كىرىدۇ دېيىش مۇمكىن. لېكىن، بۇنىڭدا يەنە بىر قىسىم ئالىملارنىڭ قارىشى بويىچە زاكات ئادا بولماي قالىدۇ. مېنىڭچە، نەزەرىيە جەھەتتىن بۇنىڭ جائىزلىق تەرىپى باردەك قىلسىمۇ، بۇ ئىشنى ئىشەنچلىك ئورۇن ياكى ئالىملار ھەيئىتى باشقۇرۇپ نازارەت قىلمىغان ئەھۋالدا، نۇرغۇن زاكات ھەقىقىي ئېھتىياجلىقلارغا يېتىپ بارماي، نامدا ئىسمى چىرايلىق، شوئارى ئۇلۇغ، ئەمما ئىچى قۇرۇق بىر ئەۋلاد يېتىشتۈرۈشكە بۇزۇپ – چېچىلىدۇ. يەنە كېلىپ بۇنداق ئىشلارنى قىلىۋاتقانلار ئارىسىدا مىللەتنىڭ سىياسىي ئىرادىسىغا خىلاپ كېلىدىغان، خىيانەتكە ياتىدىغان ئىشلار بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار باشلامچى كۆرۈنىدىكەن. بۇنداقلارنىڭ ئەۋلاد تەربىيەلەش ساھەسىدە يۈرگىنىگىمۇ غەرەز ئارىلىشىش ئېھتىماللىقى كۈچلۈك بولغاچقا، زاكات ۋە پۇل – مال بىلەن قوللاشتىن ساقلىنىش لازىم. يەنە بەزىلەر مۇشۇ باھانىدە كۆپلىگەن كىشىلەردىن دىنغا قارشى، ھەقىقىي مىللىي كىملىككە قارشى ئەۋلاد يېتىشتۈرۈشكە، دىنغا زىت تەشۋىقاتقا زاكاتنى يىغىدىكەن. بۇمۇ زاكاتنىڭ ھەقىقىي ئورنىغا سەرپ قىلىنىشىنى توسۇپ قويىدۇ ۋە شۇنداق بولماقتا. ئۆسمۈرلىرىمىزگە كوممۇنىست شائىرلارنىڭ شېئىرلىرىنى يادلاتقۇزۇپ، كوممۇنىست شائىرنىڭ تۇغۇلغان كۈنىنى خاتىرلەيدىغان ئىشمۇ، نورۇز تەبرىكلەش پائالىيەتلىرىنى قىز – ئوغۇل ئارىلاش ئۇسسۇللار بىلەن ئۆتكۈزۈشمۇ مۇشۇ چىرايلىق «مىللىي كىملىك» نامىدا بولۇۋاتىدۇ. شۇڭا، مېنىڭ تەۋسىيەم، زاكاتنى شۈبھىلىك ئارىلاشمىغان، قۇرئان كەرىم ئېنىق قىلىپ بېكىتكەن 9/«تەۋبە» 60 – ئايەتتىكى 8 تۈرگە بېرىش لازىم.
304 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ھۆرمەتلىك ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مۇشۇنداق ئۇلۇغ كۈنلەردە بىز ئۈچۈن ياخشى يوللارنى كۆرسىتىپ، قىممەتلىك مەسلىھەتلەرنى بېرىۋاتىلا، ئاللاھ رازى بولسۇن. بىز ھەممىمىز دۇچ كېلىۋاتىمىز، ۋەتەندە ئاتا – ئانىمىز ياكى ئۇرۇق – تۇغقانلىرىمىزدىن ئايرىلىپ قېلىۋاتىمىز. باشقا قېرىنداشلارمۇ مەن ئويلىغاننى ئويلىغان بولۇشى مۇمكىن، شۇڭا كۆپچىلىك ئۈچۈن ۋاقىتلىرىنى چىقىرىپ مەسىلھەت بېرىشلىرىنى سورايمەن: مېنىڭ ئانام ئون نەچچە كۈننىڭ ئالدىدا تۈگەپ كەتتى، قېشىدا بولالمىدىم، يۈزلىرىنى سىلاپ، پېشانىسىگە بىرنى سۆيىۋالغان بولساممۇ ئارمانىم يوق ئىدى، لېكىن رازىلىق ئېلىۋالدىم. ھەرقانداق بىرىنىڭ ئىچى ئاچچىق بولۇشى مۇمكىن، ھېسسىياتىمنى مەندەك ئاچچىق قىسمەتكە ئۇچرىغانلار ھېس قىلالايدۇ. ئۇستاز! ئۆلۈپ كەتكەنلەر ئۈچۈن قۇرئان ئوقۇپ دۇئا قىلىشتىن باشقا قانداق ئىشلارنى قىلساق ئۇلار ئۈچۈن ياخشى بولىدۇ؟ خاپا بولماي مەسلىھەت بەرگەن بولسىلىرى، ئاۋارە قىلىدىغان بولدۇم.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. جانابى ئاللاھ ھەممىمىزنى ئۇرۇق – تۇغقانلار بىلەن ساق – سالامەت جەم بولۇشقا نېسىپ قىلسۇن! 278 – سوئالنىڭ جاۋابىغا قارىغايسىز.
305 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 1) «مەككەدە ئوقۇلغان بىر ۋاقىت نامازغا 100 مىڭ رەكئەت نامازنىڭ ساۋابى بېرىلىدۇ» دېيىلسە، ھەرەمنىڭ ئىچىدە جامائەت بىلەن بىللە ئوقۇغان ئەھۋالدا 100 مىڭنى 27 گە كۆپەيتەمدۇق؟ 2) ھەرەم مەسجىدىنىڭ ئىچىدە ئوقۇلسا، ساۋابى 100 مىڭمۇ ياكى مەككەنىڭ باشقا مەسجىدلىرىدە ئوقۇسىمۇ، ھەرەمنىڭ دائىرىسى بولغاچقا ئوخشاش ساۋاپمۇ؟ ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ھەرەم زېمىندىكى ئەڭ ئۇلۇغ جايدۇر. «مەسجىدۇلھەرام» كەلىمەسى قۇرئاندا 15 ئورۇندا كەلگەن بولۇپ، ئۇنىڭدىن كەئبە، كەئبە ئەتراپىدىكى مەسجىد، قەدىمكى مەككە دائىرىسى ۋە ھەرەم دائىرىسى مەقسەت قىلىنىدۇ. ھەرەم دائىرىسى مەككە دائىرىسىدىن كەڭ بولۇپ، جىددە تەرەپتىن 21 كىلومېتىر، تائىف تەرەپتىن 13 كىلومېتىر، يەنە بىر تەرەپتىن مەسجىدى ئائىشە، جىئرانە ۋە ھۇدەيبىييەگە قەدەردۇر، بۇ چېگرالارغا ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام تەرىپىدىن ئالاھىدە بەلگە قويۇلغان. كۈنىمىزدىمۇ بۇلار ئېنىق. «100 مىڭ ھەسسە» كۈچلۈك قاراشتا مۇشۇ ھەرەم دائىرىسىگە ئومۇمدۇر. بۇنىڭغا ئاساسەن، ھەرەم دائىرىسىدە ئوقۇغان نامازنى 100 مىڭ ھەسسىلەيمىز، تۇنجى جامائەت بىلەن ئوقۇلغان بولسا ئۇنى يەنە 27 گە كۆپەيتىمىز. ئەلبەتتە، جامائەت بىلەن ۋاقتىدا ئوقۇلغان نامازنىڭ ساۋابى قازا قىلىنىپ يالغۇز ئوقۇلغان نامازنىڭكىدىن كاتتىدۇر.
306 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سالامەتلىك تەكشۈرتۈش ئۈچۈن قان ئالسا، كاسىغا ئوكۇل سالدۇرسا روزىغا دەخلىسى بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. سالامەتلىك تەكشۈرتۈش ئۈچۈن ئاز مىقداردا قان ئالدۇرسا، ئوكۇل سالدۇرسا روزىغا دەخلىسى بولمايدۇ.
307 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن! مۇشۇ رامازاندا قىلغان بارلىق ئەمەللىرىگە كۆپلەپ ئەجر بەرسۇن، ئامىن! مەن نەفلە ئەمەللەرنىڭ ئارىسىدا «چاشگاھ نامىزى»نى ئوقۇشنى بەك ياخشى كۆرىمەن، شۇڭا بالىلىرىمغىمۇ «ئوقۇڭلار!» دەپ تەۋسىيە قىلدىم. ئەمما، ئۇلار ئوقۇمىدى. «سىلەر بۇ نامازنى ئوقۇمىساڭلار، مەن سىلەردىن رازى ئەمەس» دېدىم، يەنە ئوقۇمىدى. مېنىڭ بۇ دېگىنىم شەرىئەتتە بەك ئاشۇرۇۋەتكەنلىك بولامدۇ؟ بۇنىڭغا قارىتا چۈشىنىشلىك بىر جاۋاب بەرگەن بولسىلا. ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. ئاللاھ ئۆزلىرىنىڭمۇ تائەت – ئىبادەتلىرىنى قوبۇل قىلغاي! نەفلە ناماز ۋە تائەتلەرگە بالىلارنى قاتتىق زورلاشقا، «ئادا قىلمىساڭ، رازى ئەمەس» دېيىشكە بولمايدۇ. ئاللاھ پەرز قىلمىغاندىن كېيىن، بىز پەرز قىلىۋالساق بولمايدۇ. مېنىڭچە، سىلى بالىلارغا پەرزلەرنى شۇنداقلا پەرزلەرنىڭ ئالدى – كەينىدىكى سۈننەتلەرنى جېكىلەپ ماڭسىلا. ئۆزلىرى پەرزلەرنى ۋە نەفلە ئىبادەتلەرنى ئىزچىل داۋاملاشتۇرىۋەرسىلە، كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئۇلارمۇ «چاشگاھ نامىزى»نى ئۆزلىكىدىن ئوقۇيدىغان بولىدۇ، ئىنشائاللاھ.
308 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر ئايال كىشى ئائىلىنىڭ ئىشلىرى ۋە بېسىمىدىن بەك چارچاپ جاپادا قالغاندا، «جېنىمدىن تويۇپ كەتتىم…» دېسە، ئىمانغا دەخلىسى بولامدۇ؟ يەنە چوڭ گۇناھلار قاتارىغا كىرەمدۇ؟ شەرىئەتتە بۇ سۆزنى چەكلىگەنلىك توغرىسىدا بىرەر ھەدىس بارمۇ؟ بۇنىڭغا قارىتا جاۋاب بەرگەن بولسىلا. ئاللاھ ئەجرلىرىنى زىيادە قىلسۇن، ئامىن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. دۇنيادىكى بەزىبىر جاپا – مۇشەققەت ۋە سىقىلىشلار تۈپەيلى ياكى باشقىلاردەك ئازادە ياشىيالمىغانلىقى سەۋەبلىك «جېنىمدىن تويۇپ كەتتىم» ياكى «ھاياتتىن زېرىكتىم»، ياكى «ھاياتتىن جاق تويدۇم» كەبى سۆزلەرنى قىلىش توغرا بولمايدۇ. چۈنكى، بۇ ئىبارىلەر ئاللاھنىڭ تەقدىرىگە نارازى بولۇش بىلەن بىرگە دۇنيانىڭ ئەسلىدە جاپا – مۇشەققەت ۋە فىتنەلەر بىلەن تولغان سىناق مەيدانى ئىكەنلىكىنى نەزەرىدىن ساقىت قىلغانلىق بولىدۇ. بەزىلەر زاماننى تىللايدۇ. بۇمۇ ئېغىر گۇناھتۇر. شۇڭا، ئاللاھنىڭ نېئمەتلىرىگە شۈكۈر قىلىپ، ئاللاھتىن خاتىرجەملىك ۋە سەباتلىق تىلەش بىلەن بىرگە يولۇققان ئېغىرچىلىقلارغا سەۋر قىلىشى ۋە چىدامچانلىق بىلەن تاقابىل تۇرۇشى كېرەك. بۇنىڭ ئۈچۈن ئەتراپتىكى قېرىنداشلار بىر – بىرىمىزگە ھەقنى ۋە سەۋرنى تەۋسىيە قىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ. داۋاملىق ئاللاھنى زىكىر قىلىپ تۇرۇش، ئىستىغفار ئېيتىش تولىمۇ پايدىلىق. يەنە جاپاغا ۋە سىقىلىشقا سەۋەب بولىدىغان ئىشلارنىڭ چارىسىنى قىلىپ، ئۇنىڭدىن قۇتۇلۇش ياكى ئۇنى يەڭگىللىتىش لازىم. ئاللاھ ئاسانچىلىق بەرگەي. ئامىن!
309 – سوئال: 1) ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! دۇكانلاردىن كىرئالغۇدەك نەرسىلەرنى تاكسىت قىلىپ (ئايمۇئاي بۆلۈپ) ئالساق جازانە بولامدۇ؟ 2) تۈركلەرنىڭ بەزى ئالىملىرى: «100 لىرالىق نەرسىنى 120 لىراغا رازى بولۇپ ئالغاندىكىن، بۇ تىجارەت ھېسابلىنىدۇ، شۇڭا ئەسلى قىممىتى 100 لىرالىق نەرسىنى 120 لىراغا رازى بولۇپ، 5 كە بۆلۈپ تۆلىسە بولىدۇ» دەيدىكەن. مۇشۇ كۆزقاراش توغرىمۇ؟ 3) كېچىكتۈرمەي ۋاقتىدا تۆلەشكە ئۆزىمىز كاپالەتلىك قىلىپ، جازانە قىلىدىغانلاردىن بۆلۈپ تۆلەپ بىرنەرسە ئالساق بولامدۇ؟ بىزنىڭ تەرەپتە كېچىككەننىڭ جازاسىز مۇددىتى 15 كۈنلەر ئەتراپىدىمىكىن، ئۇنىڭدىن ئېشىپ كەتسە ئاساسەن ئۆسۈم بار.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. 1) بۇ ھەقتە ئۆتكەن رامازانلىق سوئال – جاۋابلاردىكى 456 – سوئالغا مۇراجىئەت قىلغايسىز. 2) بىرنەرسىنى نېسى سېتىش ئەلبەتتە جائىز. نېسى بىرنەچچىگە بۆلۈپ بېرىدىغان قەرەللىك سېتىش بولۇشىمۇ ياكى بىراقلا بېرىدىغان شەكىلدە بولۇشىمۇ مۇمكىن. شۇڭا، تۈركلەرنىڭ بەزى ئالىملىرىنىڭ بۇ دېگەن گېپى ھەممە ئالىملار ئىتتىپاق كەلگەن مەسىلە. ئەلبەتتە، نېسى بولغاندىكىن، ئۇنىڭ باھاسى يۇقىرى بولۇشى تەبىئىي، بۇنىڭدا ھېچقانداق جازانە شەكىللەنمەيدۇ. ئەمما، بۇنىڭدا بىرلا كاشىلا بار، ئۇ بولسىمۇ: بەش قەرەلگە بۆلۈپ تۆلەيدىغان بولسا، بىر قەرەل كېچىكىپ قالسا ئۇنىڭدا كېچىكىش جازاسى بولامدۇ، بولمامدۇ؟ ياكى باشقىچە ھەل قىلامدۇ؟ ئەگەر كېچىكىش جازاسى بولسا، جازانە بولىدۇ. ئۇ بولمىسا، مەسىلە يوق. 3) زۆرۈر ئېھتىياجلارنى قەرەللىك سېتىۋېلىشقا مەجبۇر بولۇپ قالغاندا، كېچىكتۈرمەي ۋاقتىدا تۆلەشكە كاپالەتلىك قىلساق، ئۆسۈم ئارىلاشمىغاچقا، زۆرۈرىيەت جەھەتتىن جائىز بولىدۇ. ئەمما، قەرەلسىز سېتىۋالالايدىغان ئىمكانىمىز بولسا، دۇرۇس بولمايدۇ.
310 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەن ئەتىگەن سوھۇرلۇققا قوپالمىدىم، سائەت 5:30 تا ئورنۇمدىن تۇرۇپتىمەن. شۇنىڭ بىلەن بىرنەرسە يېمەي، سۇمۇ ئىچمەي نىيەت قىلدىم. بۇ قىلغىنىم ھېساب بولامدۇ؟ نامازنى كېچىكىپ ئوقۇدۇم.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. روزىڭىز ھېساب بولىدۇ.
311 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 1) مەجبۇرىي ساقلىق سۇغۇرتىسىنى ۋاقتىدا تۆلىمىسە، كېچىكىش جازاسى بار ئىكەن. بۇنى ۋاقتىدا تۆلىمىسەك، بىزگە زىيىنى بولامدۇ؟ 2) ۋەتەنداشلىق چىقىشىغىلا سۇغۇرتا ئاپتوماتىك قەرز قىلىپ قويىدىكەن. بۇنىڭ ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. 1) سۇغۇرتا ھەممىسى ھارام. مەجبۇرىي سۇغۇرتا مەجبۇرلانغان سۇغۇرتا بولغاچقا، چىن دىلىدىن رازى بولماستىن قاتناشسا گۇناھ بولمايدۇ. بۇنىڭ پۇلىنى كېچىكتۈرمەي تۆلەش لازىم. كېچىكتۈرسە، جازانىگە كىرىدۇ. 2) ۋەتەنداشلىق چىققاندىن كېيىن سۇغۇرتا ئۆزى ئاپتوماتىك ئىشلەپ كېتىدۇ. 2012 – يىلى بۇ مەجبۇرىي سۇغۇرتا يولغا قويۇلغاندىن تارتىپ ھېسابلاپ، بەزىلەرگە 7 – 8 يىللىق، ھەتتا 10 يىللىق قەرزنىمۇ بىللە چىقىرىۋېتىدۇ. شۇڭا، دەرھال سۇغۇرتا ئىدارىسىغا بېرىپ، ۋەتەنداشلىق چىقىشتىن بۇرۇنقى يىللارغىمۇ قەرز يېزىپ قويغان بولسا، ئۇنى ئۆچۈرتكۈزۈپ، ۋەتەنداشلىق چىققاندىن كۈندىن باشلاپ سۇغۇرتىنى ۋاقتىدا تۆلەپ مېڭىش كېرەك. ئۇنداق قىلمىغاندا، ئۆسۈمنىڭ ئۈستىگە ئۆسۈم قوشۇلۇپ دۆۋىلىنىپ، ئاخىرى بۇ ئۆسۈمنىڭ ئۆسۈمىنىمۇ تۆلەشكە مەجبۇر بولۇپ قالىدۇ.
312 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! تۈركىيەدىكى «پايچەك»، «بۇرسا» دېگەنلەرنى ئېلىپ سېتىشقا بولامدۇ؟ بىلمەي كىرىپ قېلىپ، كېيىن شۈبھىلىنىپ زىياندىن قۇتۇلۇپ چىقسا، قانداق قىلىش كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. «پايچەك»، «ئاكسىيە»، «بۇرسا»، «نېفىت سودىسى»، «فورېكس» دېگەندەك توردىكى ھارام سودىلارغا بىلمەستىن كىرىپ قېلىشمۇ توغرا ئەمەس. كىرىشتىن بۇرۇن ئەھلى ئىلىملەردىن سوراش لازىم. بىلمەي، سورىماي كىرىپ قالغان تەقدىردىمۇ تارتىنماي سوراش لازىم. سورىغاندىن كېيىن «ئۇ ھارام» دېگەن جاۋاب چىقىدۇ. قىلغان ئادەم ئۆزى شۈبھىلىنىپ ئولتۇرماي، ئىلىم ئەھلىدىن سورىسا: «ئۇ ھارام» دەيدۇ. بۇ گەپنى ئاڭلىغاندىن كېيىن دەرھال تەۋبە قىلىپ، چېكىنىپ چىقىپ كېتىشى لازىم. قولىدىكى بار نەرسىلەرگە كەلسەك، «ئەسلىدىكى دەسمايەمنى تىرىلدۈرۈۋالغۇچە ساقلايمەن» دېمەي، ئۇنى شۇ كۈنى، شۇ سائەتتە ئېلىشىغا سېتىپ قۇتۇلۇشى لازىم. ئاللاھ ھەممىمىزنى ھارامدىن بىھاجەت قىلغاي، ئامىن.
313 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! كىچىك بالىلارنىڭ چېچىنىڭ ئىككى تەرىپىنى قىسقىراق ئېلىۋېتىپ، ئۈستى تەرىپىنى ئاستىدىن سەل ئۇزۇنراق قىلىپ ياسىتىپ قويساق بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. چېچىنىڭ ئىككى تەرىپىنى قىسقىراق ئېلىۋېتىپ، ئۈستى تەرىپىنى ئاستىدىن سەل ئۇزۇنراق قىلىپ ياسىتىش جائىز. بۇ چەكلەنگەن ئىش ئەمەس. ئەمما، چەكلەنگىنى باشنىڭ بىر قىسمىنىڭ چېچىنى چۈشۈرتۈپ، بىر قىسمىنى چۈشۈرتمەسلىك. دېمەك، چەكلەنگىنى چۈشۈرۈش، قىسقارتىش ئەمەس. ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما: «مەن پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ پۆپۈچەك قويۇشنى مەنئى قىلغانلىقىنى ئاڭلىدىم» دېگەن. ئۇبەيدۇللاھ دەيدۇكى:
ــ (ناﻓﯩﺌ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمادىن) پۆپۈچەك قويۇش دېگەن نېمە؟ ـ دەپ سورىغانىدىم، ئۇ چۈشەندۈرۈپ:
ــ كىچىك بالىنىڭ چېچىنى چۈشۈرگەندە، ئۇ يەر ـ بۇ يەرگە چاچ قالدۇرۇپ قويۇش، ـ دېدى. راۋىي: «ئۇبەيدۇللاھ بىزگە چۈشەندۈرۈپ، قولى بىلەن ماڭلىيىنى ۋە بېشىنىڭ ئىككى تەرىپىنى كۆرسەتتى» دەيدۇ. شۇندا ئۇبەيدۇللاھتىن:
ــ بۇ ھۆكۈم قىز بالا بىلەن ئوغۇل بالىغا ئوخشاشمۇ؟ ـ دەپ سورالغانىدى، ئۇ:
ــ بىلمەيمەن، ـ دەپ جاۋاب بەردى(«بۇخارىي»، 5920). بۇ ھەدىسكە ئاساسەن باشنىڭ بىر قىسمىنىڭ چېچىنى چۈشۈرتۈپ، بىر قىسمىنى چۈشۈرتمەسلىك ھارام ياكى مەكروھ.
314 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم نەۋرىگە زاكات بەرسە دۇرۇسمۇ؟ دۇرۇس بولسا، بىر نەۋرىگە جىقى قانچە پۇل بەرسە بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. نەۋرىگە زاكات بەرسە دۇرۇس بولمايدۇ. نەۋرە موھتاج بولغان ئەھۋالدا زاكىتىنى بەرمەي، بېقىش لازىم.
315 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھ! ئىقتىساد 5500$ گە يېتىپ بىر يىل ئۆتسە، ئاندىن زاكات ئايرىيدىكەنمىز، زاكات ئېلىشنىمۇ مۇشۇ ۋاقىتتا توختىتىمىزمۇ ياكى 5500$ گە يەتكەن ھامان توختىتىمىزمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. 5500$ گە يەتكەن ھامان توختىتىمىز. چۈنكى، بۇ ئەھۋالدا بىز شەرىئەت ئۆلچىمى بويىچە پېقىر – مىسكىن دائىرىسىدىن باي دائىرىسىگە ئۆتكەن بولىمىز.
316 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ فىترنى بۈگۈن سائەت نەچچىگە قەدەر بەرسەك بولىدۇ؟ بەزىلەر: «پېشىندىن كېيىن قالسا بولمايدۇ» دەيدۇ.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. فىتر زاكىتى ھېيت نامىزى ئوقۇلغۇچە بېرىلسە بولىدۇ.
317 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! رامازان تۇتۇپ چىشىنى چوتكىلىسا، روزىسى بۇزۇلامدۇ ياكى بۇزۇلمامدۇ؟ چىش پاستىسى ئىشلىتىشچۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. روزىدار چىشىنى تازىلاش، مىسۋاكلاش، چىش پاستىسى بىلەن چوتكىلاش قاتارلىق ئىشلارنى قىلسا، روزىغا تەسىر يەتمەيدۇ. پەقەتلا تازىلاۋاتقاندا، گالدىن سۇ ئۆتۈپ كەتمەسلىك كېرەك. گالدىكى سۇنى يۇتۇۋەتسە روزىغا تەسىر يېتىدۇ، يەنى سۇندۇرىدۇ. يۇتۇۋەتمىسە، تەسىر يەتمەيدۇ.
318 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ياۋروپادا ئۆينى قەرەلسىز سېتىۋېلىش ۋە بىراقلا تۆلەپ سېتىۋېلىش ئىمكانى بەك تۆۋەن، ئۇنداقتا ئۆينىمۇ كېچىكتۈرمەي كاپالەتلىك قىلىپ ئېلىشقا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. شۇنداق. كېچىكتۈرمەي ۋاقتىدا تۆلەشكە كاپالەتلىك قىلساق، ئۆسۈم ئارىلاشمىسا، زۆرۈرىيەت جەھەتتىن قەرەللىك سېتىۋېلىش جائىز بولىدۇ. ئەمما، قەرەلسىز سېتىۋالالايدىغان ئىمكانىمىز بولسا، دۇرۇس بولمايدۇ.
319 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەن فىترنى ئۆتكەندە يەر تەۋرىگەندە «ئەۋەتسە بولىدۇ» دەپ ئەۋەتكەنىدىم. شۇ ھېساب بولامدۇ ياكى قايتا بېرىمەنمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. شۇ ھېساب.
320 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ قول ياكى پۇت كىچىك يارىلىنىپ ئارىلىققا بېنت (جياۋبۇ) چاپلىغان بولساق، بېنتنى ئېلىۋەتمەي تۇرۇپ تاھارەت ئالساق بولامدۇ ياكى بېنتنى ئېلىۋېتىش كېرەكمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. ئەگەر بېنتنى سويىۋېتىپ سۇ تەگسە زىيان قىلىدىغان بولسا، بېنتنىڭ ئۈستىگىلا نەم قول بىلەن سۈرتۈۋەتسە بولىدۇ. ئەگەر ئۇنىڭدىمۇ سۇ زىيان قىلىدىغان بولسا، پۇتنىڭ باشقا يېرىنى يۇيۇپ، ئۇ يەرگە سۇ تەگمىسىمۇ بولىدۇ. چۈنكى، تېڭىقلارغا مەسھ قىلىش جائىز. ھەتتا بېنتنى ياكى تېڭىقنى تاھارەت يوق ھالەتتە چاپلىغان ياكى تاڭغان بولسىمۇ، ئۇ جايلارنى يۇيماي ئالغان تاھارىتى تاھارەت بولۇۋېرىدۇ.
321 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىز 3 – ئاينىڭ 23 – كۈنى نىيەت قىلغان. ئۇنداقتا 4 – ئاينىڭ 22 – كۈنى روزا ھېيت بولسا، توپتوغرا 30 كۈن توشۇپ روزا ھېيت بولغان بولىدىكەن. ھازىر 21 – چىسلا ھېيت بولسا توغرىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ھىجرىيە كالېندارى بويىچە ئاي 30 كۈن توشۇشى كېرەك ئەمەس، بەزىدە ئاي 29، بەزىدە 30 كۈن كېلىدۇ.
322 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بالا 2 ياشقا توشقاندىن كېيىنمۇ داۋاملىق ئېمىتىۋەرسە گۇناھ بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بالا ئىككى ياشقا كىرگەندىن كېيىنمۇ تاماق يېمەيدىغانلىقىدىن ۋە باشقا سەۋەبلەردىن داۋاملىق ئېمىتىشكە ئېھتىياج بولۇپ قالسا، ئىككى يىلدىن كېيىنمۇ يەنە بىر يىل ئېمىتسە بولىدۇ.
323 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم داموللام! مەن ھەر ۋاقىت ئاللاھقا: «ئى ئاللاھ! مەن ئۆزلىرىدىن جىمى پەيغەمبەرلەر سىلىدىن تىلىگەن ياخشى دۇئالارنى مەنمۇ سىلىدىن تىلەيمەن» دەپ دۇئا قىلاتتىم. «بۇنداق دۇئا قىلىش توغرا ئەمەس» دەپ ئاڭلاپ قالدىم. قانداق قىلىشىم كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. «بۇنداق دۇئا قىلىش توغرا ئەمەس» دېگۈچىلەر: «نېمە ئۈچۈن توغرا ئەمەس» دەپتۇ؟ بۇ دېيىلمەپتۇ. ئۇلار نېمىگە ئاساسەن شۇنداق دېدى؟ بۇنى بىلىش لازىم. لېكىن، بۇ دۇئانىڭ چەكلىنىدىغان بىر تەرىپى يوق. رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ھەزرىتى ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھاغا مۇنۇ دۇئانى ئۆگەتكەن: «ئى ئاللاھ! مەن سەندىن ھازىرقى ۋە كېيىنكى، مەن بىلگەن ۋە بىلمىگەن ھەممە ياخشىلىقلارنى سورايمەن. ھازىرقى ۋە كېيىنكى، مەن بىلگەن ۋە بىلمىگەن ھەممە يامانلىقلاردىن ساڭا سىغىنىپ پاناھ تىلەيمەن. ئى ئاللاھ! مەن سېنىڭ قۇلۇڭ ۋە پەيغەمبىرىڭ سەندىن سورىغان ياخشىلىقلارنى سورايمەن. قۇلۇڭ ۋە پەيغەمبىرىڭ سەندىن پاناھ تىلىگەن يامانلىقلاردىن مەنمۇ پاناھ تىلەيمەن. ئى ئاللاھ! مەن سەندىن جەننەتنى ۋە ئۇنىڭغا يېتەكلەيدىغان سۆز ۋە ئەمەلنى سورايمەن. جەھەننەم ئوتى ۋە ئۇنىڭغا يېقىنلاشتۇرىدىغان سۆز ۋە ئەمەلدىن پاناھ تىلەيمەن. ماڭا چىقارغان ھەممە ھۆكۈملىرىڭنى مەن ئۈچۈن خەيرلىك قىلىشىڭنى سورايمەن»(«ئىبنى ماجە»، 3846). پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم سورىغاننى سوراش جائىز بولسا، باشقا پەيغەمبەرلەر سورىغاننى سوراشمۇ ئەلبەتتە جائىز بولىدۇ.
324 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مېنىڭ بالىلىرىم ئىلاھىي نەشىدلەرنى ئاڭلايدۇ. مەن «مۇزىكىسى بار ئىكەن» دەپ ئاڭلىغىلى قويمايمەن. بالىلىرىم: «بۇ نەشىدنىڭ مەزمۇنى بەك ياخشى، ئاللاھنى، ئىسلامنى مەدھىيەلەپ ئوقۇيدۇ» دەپ تۇرۇۋالىدۇ. لېكىن، كۆپىنچە ئىلاھىي نەشىدلەردە مۇزىكا بار ئىكەن. بۇنداق نەشىدلەرنى مۇزىكىسى بار ئەھۋالدا ئاڭلاشقا بولامدۇ؟ ناخشا – مۇزىكىنى ھارام دەپ ئاڭلىغانىدۇق.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. مەزمۇنى ياخشى بولسا، مۇزىكىسى بار نەشىدلەرنىمۇ ئاڭلاشقا بولىدۇ. كۈچلۈك قاراشتا مۇزىكىنىڭ ئۆزى ھارام ئەمەس. ناخشا – مۇزىكا ھۆكمى ئۈچۈن مۇنۇ يازمىغا قارىغايسىز: https://sajiya.biz/?p=5932&uls=uu
325 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىزنىڭ تەقدىرىمىز ئانىمىزنىڭ قورسىقىدىكى چاغدىلا پۈتۈلۈپ كەتسە، بىزنىڭ ھازىر قىلىۋاتقان ئەمەل – ئىبادەتلىرىمىز بىكارمۇ؟ ئاللاھ بىزنىڭ ئەھۋالىمىزنى پۈتۈۋەتكەن بولسا، بىز بىلمەيمىز، ئاللاھ بىلىدۇ. ئۇنداقتا پۈتۈن ئۆمرىدە گۇناھ قىلغان كىشى جەننەتكە كىرسە، ياخشى ئەمەل – ئىبادەت قىلغانلار دوزاخقا كىرسە، ئاللاھ بەندىلىرىگە مېھرىبان تۇرسا! بۇنى قانداق چۈشىنىمىز؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ تائالا ئەزەلدە بىزنىڭ ئەھۋالىمىزنى پۈتۈۋەتكەن. بولغان ۋە كەلگۈسىدە بولىدىغان ئىشلارنىڭ ھەممىسى ئاللاھنىڭ پۈتۈشى بىلەن بولىدۇ. لېكىن، ئاللاھ تائالا پۈتۈۋەتكەن ئىلمى غەيبنى بىزگە بىلدۈرمىگەن بولغاچقا، ئەمەل – ئىبادەت قىلىپ ياخشىلىقتا تىرىشىپ ماڭىمىز. ئاللاھتىن سەباتلىق تىلەيمىز. سىز: «پۈتۈن ئۆمرىدە گۇناھ قىلغان كىشى جەننەتكە كىرىدۇ، ياخشى ئەمەل – ئىبادەت قىلغانلار دوزاخقا كىرىدۇ» دەپ كېسىپ ئېيتالمايسىز. پۈتۈن ئۆمرىدە گۇناھ قىلغان ياكى كافىر بولغان كىشى ئاخىرىدا تەۋبە قىلىپ ياكى ئىمان ئېيتىپ جەننەتكە كىرىشى، پۈتۈن ئۆمرىدە تائەت – ئىبادەت قىلغان كىشى ئاخىرىدا كۇفۇر گەپ – سۆز قىلىپ دوزاخقا كىرىشى مۇمكىن. پۈتۈن ئۆمرىدە گۇناھ قىلغان كىشىنى ئاللاھ ئۆز پەزل – مەرھەمىتى بىلەن ئەپۇ قىلىپ، ئۇنىڭغا جەننەتنى ئاتا قىلىشىمۇ مۇمكىن. بۇنى ئاللاھ بىلىدۇ.
326 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! رامازان ئېيىدا ئىفتارغا مېھمان چاقىرىش ئۈچۈن تەييارلىق قىلىپ بەك چارچاش سەۋەبىدىن بىر كۈنلۈك روزىنى بۇزۇۋەتكەن. بۇنى قانداق تولۇقلايمەن؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. چارچاش سەۋەبىدىن بىر كۈنلۈك روزىنى بۇزۇۋەتكەن ئەھۋالدا، رامازاندىن كېيىن شۇ بىر كۈننىڭ قازاسىنى قىلىشى كېرەك، كەففارەت بېرىشى كېرەك بولمايدۇ.
327 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئاللاھ ھەممىڭلارنىڭ ئىبادىتىڭلارنى قوبۇل قىلسۇن! بىز ئادەتتە ناماز ۋاقىتلىرى، سوھۇرلۇق ۋە ئىفتارلىق ۋاقىتلىرىنى ئاسترونومىيە بويىچە ھېسابلانغان كالېندار جەدۋەللىرىگە ئاساسەن مىنۇتلىرىغا قەدەر بېكىتىپ، شۇنىڭغا ئەمەل قىلىپ ناماز ئوقۇۋاتىمىز. «يېڭى تۇغۇلغان ئاينى كۆرمىگۈچە روزا تۇتۇشنى باشلىماڭلار، ئۇنى كۆرمىگۈچە روزاڭلارنى توختاتماڭلار. ئەگەر ھاۋا تۇتۇقلۇقتىن ئاي كۆرۈلمىسە، ئۇنى مۆلچەرلەڭلار» دېگەن ھەدىستىكى ھېسابنى ئۇقماسلىقتىن ئاددىي ھېساب – كىتابنى ئەمەس، ئۆلىمالار ئېيتقاندەك ئاسترونومىيە ۋە مۇرەككەپ ھېسابلار كۆزدە تۇتۇلىدىكەن. «مۆلچەرلەڭلار» دېگەن سۆزنى شۇ ئاسترونومىيە ئىلىملىرىغا قىياس قىلغىلى بولامدۇ، قانداق؟ نامازنىڭ كىرىش – چىقىش ۋاقىتلىرىنى ئاسترونومىيەلىك سائەتكە قاراپ بېكىتىپ، رامازاننىڭ كىرىپ – چىقىشىدا ئۇنىڭدىن پەرقلىق قاراشتىكى ھېكمەتنى چۈشىنەلمىدىم.
ئىككى ھەدىسنى قوشۇۋېتىپتىمەن. بۇ يەنە بىر ھەدىس: «بىز (ئەرەبلەر) خەت يازالمايدىغان، ھېسابلىيالمايدىغان، ساۋاتسىز بىر ئۈممەت».
ئىمام ئەينىي قاتارلىق بەزى ئالىملار: «بۇ ھەدىستىكى ھېسابتىن ئىلمى نۇجۇم ۋە ئاسترونومىيەلىك ھېسابلاش مەقسەت قىلىنغان، ئەرەبلەر بۇنى تۈزۈك بىلمەيتتى» دەپ ئىزاھلىغان(«فتح الباري»).
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. رامازان باشلاش ۋە ھېيت قىلىشتەك ئاي بېشى ۋە ئاخىرىنى بېكىتىشنى ناماز ۋاقتىغا قىياسلاشقا بولمايدۇ. چۈنكى، ناماز ۋاقىتلىرى ھەممىگە ئايان ۋە ھەر كۈنى تەكرارلىنىپ تۇرىدىغان، بىر كۈندىن يەنە بىر كۈن چوڭ پەرقلىنىپ كەتمەيدىغان ئەھۋال. ھەر كۈندىكى ناماز ۋاقتىدا ھاۋا رايىغا قاراش قولاي ئەمەس. ئەمما، ئاي بېكىتىش بولسا ئايدا بىر كېلىدۇ، قىيىنچىلىق يوق.
يەنە بىر پەرق شۇكى، ناماز ئوقۇشتا ھۆكۈم كۆرۈشكە باغلانمىغان. بەلكى مۇتلەق كەلگەن. يەنى «كۈن قايرىلغاننى كۆرۈپ پېشىن ئوقۇڭلار» دېيىلمىگەن. پەقەتلا كۈن قايرىلغاننى بىلدۈرىدىغان ئەھۋال بولسىلا پېشىن ئوقۇش بۇيرۇلغان. مەسىلەن، 17/«ئىسراﺋ» 78 – ئايەتتە: ﴿كۈن قايرىلغان ۋاقىتتىن تارتىپ قاراڭغۇ چۈشكەن ۋاقىتقا قەدەر ناماز ئوقۇغىن﴾ دەپ بۇيرۇغان، «قايرىلغاننى كۆرۈپ ئوقۇغىن» دېمىگەن. شۇڭا، ھېسابات بويىچە بولسۇن ياكى باشقا ئۇسۇلدا بولسۇن، قايرىلغاننى بىلدۈرىدىغان ئەھۋال بولسىلا پېشىن ئوقۇيمىز. دېمەك، بۇ نامازنى ئوقۇش «قايرىلىش»قا باغلانغان، ھەرگىز «قايرىلغاننى كۆرۈش»كە ئەمەس. يىلدا بىر كېلىدىغان روزىنى «كۆرۈش»كە چېتىپ، بىر سوتكىدا بەش قېتىم ئادا قىلىدىغان نامازنى «كۆرۈش»كە چاتمىغان. ئاللاھ ھەقىقەتەن ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچى، راھمان ۋە رەھىم زاتتۇر.
«ئاينى كۆرۈشنىڭ ئۆزى مەقسەت قىلىنمىغان، بەلكى ۋاقتىنى بىلىش مەقسەت قىلىنغان» دېيىلسە، بۇ خۇددى «تاھارەت ئېلىش پاكىزلىق ئۈچۈن ئىدى. شۇڭا، بەدەن پاكىز بولسا، تاھارەت ئالمىسىمۇ ناماز ئوقۇشقا بولىۋېرىدۇ» دېگەندەكلا گەپ بولىدۇ. شۇڭا، «روزىنىڭ ۋە ھېيتنىڭ ۋاقتىنى بىلىشتە، ناماز ۋاقتىنى بىلىشكە ئوخشاشلا، ئاسترونومىيە ھېساباتى بويىچە ئىش تۇتساق بولمامدۇ» دېگۈچىلەرگە جاۋاب شۇكى: ناماز بىر ئىبادەت، روزىمۇ بىر ئىبادەت، ھەر بىرىنىڭ ئۆز ئالدىغان شەرت ۋە ئەركانلىرى بار. تاھارەت روزىنىڭ توغرا بولۇش شەرتى ئەمەس، نامازغا شەرت. ئاينى كۆرۈش ياكى كۆرەلمىگەندە، 30 نى تولۇقلاش روزا تۇتۇشنى باشلاش ۋە ھېيت قىلىش ئۈچۈن شەرت. نامازنىڭ ۋاقتىنىڭ كىرىشى نامازنىڭ پەرز بولۇش ئاساسى بولۇپ، ۋاقتىنىڭ كىرگەنلىكىنى قۇياشقا ياكى شەفەققە، ياكى ئۇپۇققا قاراپ بىلسۇن ياكى ئۇنى باشقا يول بىلەن بىلسۇن بەرىبىر. شۇڭا، سىزنىڭ روزىنى نامازغا قىياسلىشىڭىز پەرقلىق قىياس (قياس مع الفارق) بولىدۇ.
ئاندىن «مۆلچەرلەش» ئاي كۆرۈلمىگەندە بولىدۇ. ئالدى بىلەن ئايغا قاراش ۋە كۆرۈلمىگەندە، ئاندىن ھېساب بويىچە تولۇقلاشقا بۇيرۇلغان.
مەن چۈشەنگەن بويىچە ھېكمەتنى ۋە ھەدىستىكى ئەمرنى بايان قىلىپ قويدۇم. سىز «بۇ ھېكمەت كاللامدىن ئۆتمەيدۇ» دېسىڭىز ۋە باشقىچە چۈشەنگەن ئالىملارنىڭ قارىشىنى تۇتسىڭىز، بۇ سىزنىڭ تاللىشىڭىز. بۇنىڭدا ھەممە بىر پىكىرگە كېلىپ بولالىشى تەس.
328 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 1) سېتىپ پايدىلىنىۋاتقان كۈمۈش زىبۇزىننەتلىرى بار ئىدى. قانچە گرامغا توشسا زاكات ئايرىمىز؟ 2) ھەممىنى گراملاپ باقسام، 723.86 گرام چىقتى. بۇنىڭغا قانچىلىك ئايرىيمىز؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. 1) 595 گرامغا توشسا زاكات ئايرىيمىز. 2) 18.1 گرام ئايرىسىلا بولىدۇ.
329 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ياشراق ئەر – ئاياللار رامازاننىڭ ئاخىرقى كۈنلىرى بامداتتىن كېيىن ئايالى بىلەن قۇچاقلىشىپ، ئوينىشىپ بىللە بولماستىن، ئايالىنى يۇيۇنىدىغان قىلىپ قويسا، ئەمما ئۆزىدىن بىرنەرسە ئېتىلىپ كەلمىسە، بۇنىڭغا كەففارەت كېلەمدۇ؟ كىم تۆلەيدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. مەزكۇر ئەھۋالدا مەنىي چىقىپ كەتكۈچە قۇچاقلاش قاتارلىق ئىشلار بىلەن ئايالنىڭ روزىسى بۇزۇلىدۇ. تەۋبە قىلىپ، بىر كۈنگە بىر كۈن قازاسىنى تۇتسىلا بولىدۇ، كەففارەت كەلمەيدۇ. ئەردىن مەنىي كەلمىسە، روزىسى بۇزۇلمايدۇ، لېكىن روزىسىنىڭ ساۋابى كېمىيىپ كېتىدۇ. چۈنكى، روزا شەھۋەتنى تاشلاشتىن ئىبارەت. رامازاندا بۇ ئىشلارنى قىلغانلىقتىن ئەرمۇ تەۋبە قىلىشى لازىم.
330 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن ئاخشام خۇپتەنگە كېچىكىپ قالدىم ۋە پەرزنى ئوقۇۋېلىپ تۈرك ئىمامغا تەراۋىھقا ئەگەشتىم، بۇلار بەك تېز ئوقۇيدىكەن، مەن ئۈچىنچى رەكئەتكە ئۈلگۈرگەنىدىم، ئىككى رەكئەتنى تولۇقلاپ يەنە يېتىشەلمەيدىكەنمەن. شۇڭا، ئىمام بىلەن تەڭ سالام بېرىپلا بىللە ئوقىۋەردىم، «ئاخىرىدا باشتا ئۈلگۈرەلمىگەن ئىككى رەكئەتنى ئايرىم تولۇقلىۋېتەرمەن» دەپ ئويلىغان ئىدىم، كېيىن ئۇنتۇپتىمەن. ئەمدى مېنىڭ قىلغىنىم توغرىمۇ؟ قازاسىنى قىلامدىم؟ ئەتە ھېيت بولسا، تەراۋىھنىڭ قازاسىنى قاچان قىلىمەن؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئىمام تەراۋىھنى ئىككى رەكئەتتە بىر سالام بېرىپ ئوقۇغان بولسا، 3 – رەكئەت يەنى كېيىنكى ئىككى رەكئەتنىڭ بىرىنچى رەكئىتىگە ئۈلگۈرگەن بولسىڭىز، بۇرۇنقى ئىككى رەكئەتنى قازا قىلىپ ئوقۇمايسىز. ئەمما، ئىمام تۆت رەكئەتنى بىر سالام بىلەن ئوقۇپ 3 – رەكئەتكە ئۈلگۈرگەن بولسىڭىز، ئىمام سالام بەرگەندىن كېيىن ئورنىڭىزدىن تۇرۇپ 2 رەكئەت ئوقۇيسىز. ئۇنتۇپ ئوقۇمىغان ئەھۋالدا، ھېيت نامىزىغا قەدەر 2 رەكئەت تەراۋىھ قازاسىنى ئوقۇپ، سەجدە سەھۋى قىلىۋېتىسىز.
331 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ كىچىك بوۋاق قۇسۇپ قويغان كىيىم بىلەن ناماز ئوقۇش دۇرۇس بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئۆتكەن يىلقى 125 – سوئالنىڭ جاۋابىغا قارىغايسىز:
بىرىنچى قېتىملىق رامازانلىق زۆرۈر بولغان دىنىي مەسىلىلەردە پەتىۋا ۋە مەسلىھەت بېرىش خىزمىتى
332 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر ئىشقا يېڭى مەبلەغ سېلىپ قويغان، ئەمما يېنىدا بۇ ئايدىن ئۇ ئايغا يەتكۈدەكمۇ پۇلى يوق ئادەم زاكات ئالسا بولامدۇ؟ سالغان مەبلەغ ئالتە يۈز مىڭ تېلى بولۇپ، مەبلەغ سالغان ئىشنىڭ پايدىسى يىلدا بىر ئايرىلىدۇ.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئالتە يۈز مىڭ تېلى مەبلەغ سالغان كىشى ئاشۇ مەبلەغنىڭ زاكىتىنى ئايرىشى لازىم. قولىدا پۇل بولمىسا، قەرز ئېلىپ زاكات ئايرىيدۇ. قەرز ئالالمىسا، مەبلەغنىڭ بىر قىسمىنى تىجارەتتىن قايتۇرۇپ ئېلىپ ئايرىيدۇ.
333 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! ھارام يوللار بىلەن تاپقان پۇللار زاكات بېرىۋەتسە پاكلىنامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ھارام يوللار بىلەن تاپقان پۇلغا زاكات كەلمەيدۇ. ھارام پۇل بىر قىسمىنى پېقىر – مىسكىنلەرگە بېرىۋېتىش بىلەن پاكلانمايدۇ. ئۇنى ئىگىلىرىگە قايتۇرۇش، ئىگىلىرى ئېنىق بولمىغاندا، ئىگىلىرىگە ئاتاپ سەدىقە قىلىۋېتىش لازىم. ئاللاھ پاكتۇر، پاكنىلا قوبۇل قىلىدۇ.
334 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سوھۇرلۇقنى ياخشى يېمىگەنلىكتىن ئىفتارغا ئاز قالغاندا: «سۇ ئىچىۋەتسەم بولارمۇ، روزىنى بۇزۇۋېتەيمۇ» دەپ نىيەت قىلسا، ئاندىن ئۇنداق قىلمىسا روزا بۇزۇلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. «بۇزۇۋېتەيمۇ – بۇزمايمۇ» دەپ ئىككىلەنسە، بۇزۇلمايدۇ. «بۇزاي» دەپ نىيەت قىلسا، بۇزۇلىدۇ.
335 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن، باشقىلاردىن ئالغان قەرزنى قايتۇرۇشنى ئۇنتۇپ قالسا، ئىگىسىمۇ پۇل دېمىسە ۋە شۇ پېتى ئۆلۈپ كەتسە، قۇل ھەققىنى يېگەن بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئۇنتۇپ قالغانلىقى ۋە ئىگىسىنىڭ سۈيلىمىگەنلىكى سەۋەبىدىن قەرزنى سۆرىگەنلىككە گۇناھكار بولمايدۇ. ئەمما، قەرزنى قايتۇرمىغانلىقتىن قۇل ھەققى بوينىدا قالىدۇ. ئۇنى ۋارىسلىرىغا قايتۇرۇش كېرەك. قايتۇرمىسا قىيامەتتە ھېسابلىشىدۇ.
336 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور! ھېيتلىرىغا مۇبارەك بولسۇن! ئۆيىمىز مەسجىدتىن بەكلا يىراق بولسا، بىر ئائىلە كىشىلىرى ئۆيدىلا ھېيت نامىزىنى ئوقۇساق بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. بىرگە بولسۇن! ھېيت نامىزى سىز تۇرۇۋاتقان شەھەر ياكى يېزىدا ئوقۇلىدىغان بولسا، بېرىپ جامائەت بىلەن ئوقۇيسىز. سىز تۇرۇۋاتقان شەھەر ياكى يېزىدا ھېيت نامىزى ئوقۇلمايدىغان بولسا، باشقا شەھەرلەرگە سەپەر قىلىشىڭىز كېرەك ئەمەس. ئۆيىڭىزدە ئوقۇيسىز ياكى باشقا مۇسۇلمانلار بىلەن بىرەر مەيداندەك جايدا يىغىلىپ بىللە ئوقۇيسىز.
337 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئابدۇلئەزىز ئۇستاز! ياخشى تۇردىلىمۇ؟ ئۇستاز! كۆرگەن چۈشنى يەنى ياخشى چۈشنى باشقىلارغا دېسەك بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. ئاللاھ ھەممىلىرىنى سالامەت قىلسۇن، ياخشى چۈشنى ئاڭلىغۇچىنىڭ ھەسەت قىلىشىدىن ۋە شۇم بېشارەت بېرىشىدىن ئەنسىرىمىسە، باشقىلارغا دېسە بولىدۇ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەممۇ چۈشلىرىنى ساھابە كىراملارغا دەيتتى.
338 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! ياخشى تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. بىر قېرىندىشىمىز بۈگۈن ئەتىگەن بەشتىن ئاشقاندا تۇرۇپ قاپتۇ. شۇ پېتى «روزا تۇتۇۋېرەي» دېسە، ئىچمىسە قەتئىي بولمايدىغان دورىسى بار ئىكەنتۇق. بۇ ئەھۋالدا روزىنى تۇتۇۋېرىشى كېرەكمۇ ياكى دورىسىنى ئىچىپ كېيىن قازاسىنى تۇتۇشى كېرەكمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. ئاللاھ ھەممىلىرىنى سالامەت قىلسۇن، شىپالىق ئاتا قىلسۇن. «ئىچمىسە قەتئىي بولمايدىغان دورىسى بار» دېيىلگەندىكىن، «بۇ كىشى كېسەل» دېگەنلىك بولىدۇ. كېسەللىك ئەھۋالدا، روزىنى كېيىن ساقايغاندا تۇتۇۋېلىش ياكى فىدىيە بېرىش ئىختىيارلىقى بولىدۇ. ئاللاھ تائالا قۇرئان كەرىمدە شۇنداق دېگەن. شۇڭا، كېيىن ساقىيىپ قالسا، بىر كۈن قازاسىنى قىلىدۇ. ساقايمايدىغان، داۋاملىق دورا ئىچىدىغان ئەھۋال بولسا، بۇ يىلى بىر كۈنلۈككە 70 تېلى فىدىيە بەرسە بولىدۇ.
339 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر خېنىم نورمالدا تۆت كۈندە پاكىزلىنىپ ناماز باشلايدىكەنتۇق، تۈنۈگۈن ناماز، روزا باشلاپتىكەن. بۈگۈن بولسا بەك سۇس رەڭ ھالدا بولۇپ قاپتۇ. بۇ ئەھۋالدا روزىنى داۋاملاشتۇرۇۋېرەمدۇ ياكى قازا بولۇپ كېتەمدۇ؟ ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن، ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلىپ بەرسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۈگۈنكى بەك سۇس رەڭدىكى خۇننى ھەيزنىڭ داۋامى، ئادەت 4 كۈندىن ئارتۇققا ئالماشقان بولۇشى مۇمكىن دەپ قارايدىغانلارمۇ، ئىستىھازە دەپ قارايدىغانلارمۇ بار. مېنىڭچە ئەھۋالغا قاراپ ئىككى قاراشنىڭ بىرىنى تۇتسىڭىز بولىدۇ. بۇ ھەقتە «ساجىيە ئىسلام بىلىملىرى» تور بېتىدىكى «ئاياللاردىن كېلىدىغان خۇن ئەھكاملىرىنىڭ بايانى (5)» دېگەن ماقالىغا مۇراجىئەت قىلىڭ:
340 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەلۇم بىرىنىڭ ئۆي ئېلىش ئۈچۈن بىرقانچە كىشىدىن گۇۋاھچى قىلىپ ئالغان قەرزى بار ئىدى. ئەمدى پۇلنى زاكاتتىن كۆتۈرۈۋېتىشىمىزنى تەلەپ قىلىۋاتىدۇ. مۇستەقىل ئىككى قەۋەتلىك باغ – ۋارانلىق ئۆي. تۈركىيە شارائىتىدا ئۆزىگە يېتىپ ئېشىپ قالىدىغان قىممەتكە ئىگە ئۆيى، بىر دۆنەم يېرى بار. بۇ ھالدا قەرزنى زاكاتتىن كۆتۈرۋەتسەك توغرا بولامدۇ؟ بۇ كىشى ئۆزى «زاكات ۋە فىتر پۇل بولسا، ماڭا بەرسەڭلار» دەپ سورىغان ئىدى. ئەمما، بىز سەل ئىككىلىنىپ قالدۇق. قانداق قىلساق بولىدۇ؟ قولىدا ئۆيىدىن باشقا پۇلى بولمىغاچقا، زاكات دۇرۇسمۇ ياكى ئالاھىدە ئېسىل ئۆيدە ئولتۇرۇۋېلىپ زاكات سورىشى باشقىلاردىن پايدىلانغانلىق بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۇ كىشى ئىككى قەۋەتلىك باغ – ۋارانلىق ئۆيى بىلەن بىر دۆنەم يېرىنى سېتىپ قەرزىنى تۆلىشى ۋە ئېشىپ قالغان پۇلغا كىچىكرەك ئۆي سېتىۋېلىپ ئولتۇرۇشى ياكى ئۆي كەلمىسە ئىجارىگە ئولتۇرۇشى كېرەك. بۇ ئەھۋالدىكى كىشىگە زاكات ياكى فىتر پۇل دۇرۇس كەلمەيدۇ. قەرزنىمۇ زاكاتتىن تۆلىۋېتىشكە بولمايدۇ.
341 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مېنىڭ بىر ياشقا كىرگەن ئېمىۋاتقان ئوغلۇم بار ئىدى. «ھەجگە بالىنى سۈتتىن ئايرىۋېتىپ باراي» دەپ ئويلىغان ئىدىم، لېكىن باشقىلار: «سۈت ھەققى قېلىپ قالىدۇ» دېگەچكە ئىككىلنىپ قالدىم. شۇنىڭغا قارىتا مەسلىھەت بەرگەن بولسىلىرى. ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. سۈتتىن باشقا تاماق يېيەلەيدىغان بوۋاقنى ئېمىتىشنى ئەر – ئايال مەسلىھەتلىشىپ، ئەرنىڭ رازىلىقى بىلەن بىر ياشتا توختاتسا جائىز. سۈتتىن باشقا تاماق يېيەلمەيدىغان بوۋاقنى ئېمىش ئېھتىياجى بار تۇرۇپ، 24 ئاي تولۇق ئېمىتمىسىە، گۇناھكار بولىدۇ. 2/«بەقەرە» 233 – ئايەتتە ﴿ئەگەر ئاتا – ئانا كېڭىشىپ (بالىنى ئىككى يىل توشماستىنلا) ئايرىۋەتمەكچى بولسا، ئۇلارغا ھېچبىر گۇناھ بولمايدۇ﴾ دەپ كۆرسىتىلگەن.
342 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھېيت كۈنى توغرىسىدا ياپونىيەدىكى قېرىنداشلار ئىككىگە بۆلۈنۈپ كەتتى. بەزىلىرى «ئەتە ھېيت» دېيىشسە، بەزىلىرى «شەنبە» دېيىشتى. بىز قايسىسىنى تۇتساق ئەۋزەل؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋە بەرەكاتۇھۇ. سەئۇدىدا ئاي كۆرۈلدى ۋە ئەتە جۈمە ھېيتنىڭ بىرىنچى كۈنى ئىكەنلىكى ئايدىڭلاشتى، شۇڭا ياپونىيەدىكى قېرىنداشلارمۇ مۇشۇ بويىچە جۈمە ھېيت نامىزى ئوقۇسا ياخشى، ۋەللاھۇ ئەئلەم.
343 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. دۇئالىرىمىزدا ئەمەللەرنىڭ ساۋابىنى ئەنبىيائلارغا بېغىشلايدىغان ئىشلار باركەن. مەنچە «ئەنبىيائلار بىزنىڭ ئەمەس، بىز ئۇلارنىڭ دۇئاسىغا موھتاجمىزمىكىن» دەپ ئويلايمەن. ئەرەبلەردىن بۇنداق دۇئا قىلغاننى ھازىرغىچە ئاڭلاپ باقمىدىم، تۈركلەردە باركەن. تورغا قاراپ باقسام ئاخىرقى خۇلاسە بەك توغرا ئەمەس دېگەنگە يېقىنراق خۇلاسىلەپتۇ. دۇئانىڭ ساۋابىنى ئەنبىيائلارغا بېغىشلاشقا ئۆزلىرى قانداق قارايلا؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە ۋەياكى باشقا ئەنبىيائلارغا ساۋاب ھەدىيە قىلىش ياكى ئۇلارنىڭ ھەققىدە ئۆمرە، تىلاۋەت كەبى ئەمەللەرنى قىلىپ قويۇش، سەلەف سالىھلىرىمىز ئۇنداق قىلمىغاچقا، ئارتۇقچە ئىش. شۇڭا، بىزگە كۆرسىتىلگەن بويىچە، ھەرنامازدا تەشەھھۇدتا قىلغىنىمىزدەك، دۇرۇد – سالام، دۇئا ۋە سۈننىتىگە ئەمەل قىلىپ مېڭىش ئەڭ توغرىدۇر. ۋەللاھۇ ئەئلەم.
344 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. ئىھراملىق ئەر كىشىنىڭ چېچىنى ئىھرامدىن چىقىشى ئۈچۈن ئايال كىشى كەسسە جائىزمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ھەج ياكى ئۆمرە ئىھرامىدىن چىقىش ئالدىدا چاچ چۈشۈرمەكچى ياكى قىسقارتماقچى بولغان ئىھراملىق كىشىنىڭ چېچىنى ئۆزى ياكى باشقا ئىھراملىق ياكى ئىھرامسىز ئەر ۋە ئايال كىشى چۈشۈرۈپ ياكى قىسقارتىپ قويسا بولىدۇ. چۈنكى، بۇ ئىھراملىق ھالەتتىمۇ شەرىئەت رۇخسەت قىلغان ئىش. ۋەللاھۇ ئەئلەم.
345 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم دوكتور. قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەندىن بىر يېقىنىم: «بەك جىددىي پۇل لازىم بولۇپ قالدى» دەپ 950 دوللار تەلەپ قىلدى ۋە: «چىن قەلبىمدىن رازى بولۇپ 100 دوللار قوشۇپ قايتۇرىمەن» دەپ تۇرۇۋالدى. سوئالىم بۇ ماڭا قوشۇپ بەرگەن 100 دوللارنى ئالسام ماڭا ھالال بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بولمايدۇ. چۈنكى، قوشۇپ بەرگەن 100 دوللار قەرزنىڭ ئۆسۈمىدۇر، جازانە ھارام.
346 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! چوڭ – كىچىكلەرنىڭ كارتون فىلىمنى كۆرۈشنىڭ ھۆكمى نېمە؟ بۇنىڭدا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك قائىدە – تۈزۈملەر بارمۇ؟ مۇمكىن بولسا، سەل تەپسىلىيراق چۈشەندۈرۈپ قويغان بولسىلا، ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئادەتتە جانلىقلارنىڭ سۈرىتىنى سىزىش، قونچاقلىرىنى ياساش كۆپ ئەھۋاللاردا چەكلىنىدىغان بولۇپ، بۇنىڭدىن كىچىك بالىلار ئۈچۈن سىزىلغان رەسىم ۋە قونچاقلار مۇستەسنا قىلىنىدۇ. كىچىك بالىلار ئۈچۈن رەسىم ۋە قونچاقلارغا رۇخسەت قىلىنغانىكەن، ئۇلار ئۈچۈن ئىشلەنگەن مەزمۇنى ساغلام، پايدىلىق كارتون فىلىملەرنى ئىشلەش ۋە كۆرۈش مەيلى ئوقۇش ياكى كۆڭۈل ئېچىش دائىرىسىدە بولسۇن جائىز بولىدۇ. مۇزىكا ھۆكمىدە ئىككى خىل قاراش بولغاچقا، مۇزىكا ئارىلاشقان بولسىمۇ رۇخسەت. ئېتىقاد ياكى ئەخلاققا زىت بولمىغان، شەھۋانىي تۈس ئالمىغان ھەر تۈرلۈك خىيالىي سۈرەت بولسىمۇ مەيلى. ئەمما، خاتا ئەقىدە، ياتلارنىڭ مەدەنىيىتى، قىممەت قاراشلىرى، ئۆرپ – ئادەتلىرى ۋە ئەخلاقسىزلىق قاتارلىقلارنى سىڭدۈرىدىغان فىلىملەر ئىنتايىن زىيانلىق بولۇپ، ھۆكمى ھارامدۇر.
چوڭلارنىڭ كارتون فىلىملەرنى كۆرۈشىگە كەلسەك، يۇقىرىقىدەك مەزمۇنى ساغلام، زەھەرلىك تەسىرىدىن خالىي، پايدىلىق كارتون فىلىم بولسا، چوڭلارمۇ ئۇنى بالىلىرى بىلەن ياكى ئۆزلىرى ئايرىم كۆرسە بولىدۇ. چۈنكى، بۇ سىزىش ۋە ياساش ئەمەس. سىزىلغان رەسىملەرنى كۆرۈشنىڭ ئۆزى چەكلەنمەيدۇ. ئەمما، چوڭلارغا پايدىلىق كارتون فىلىملەرنى ئىشلەش رەسىم سىزىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان بولۇپ، ئالىملار ئىچىدە بۇنى بەزى ھەدىسلەردىكى كىيىم ياكى پەردىلەردىكى رەسىملەر دائىرىسىدە قاراپ، رۇخسەت قىلىدىغانلارمۇ، يەنە «چەكلىنىدۇ – يۇ، ئەمما ھازىرقى تەشۋىقات رىقابىتىدە پايدىلىنىش ئۈچۈن رۇخسەت قىلىنىدۇ» دەيدىغانلارمۇ بار. ئومۇمەن ئىشلىنىپ بولغان پايدىلىق كارتون فىلىملەرنى چوڭلارمۇ ئۆگىنىش ۋە كۆڭۈل ئېچىش مەقسىتىدە ۋاقتىنى بىھۇدە زايە قىلماستىن كۆرسە بولىدۇ. زۆرۈر تېپىلغاندا مۇسۇلمانلارنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن ئىشلىسە ھەم بولىدۇ. ۋەللاھۇ ئەئلەم.
347 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! پەرز روزىدىن بىر كۈن قەرزىم بار ئىدى، تۈنۈگۈن ئاخشام «ئەتە روزا تۇتىمەن» دەپ نىيەت قىلمىغاندىم، بامداتقا ئاران ئۈلگۈرۈپتىمەن ۋە روزا تۇتۇش نىيتىگە كېلىپ قالدىم. مۇشۇنداق پەرز روزىنىڭ قازاسىنى قىلىشتا نىيەتنى كېچىكىپ قىلسا دۇرۇسمۇ؟ ئاللاھ رەھمەت قىلغاي!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. رامازان روزىسىنىڭ قازاسىنى، نەزر ۋە كەففارەت روزىلىرىنى تۇتۇشتا تاڭ ئېتىشتىن بۇرۇن روزا تۇتۇشنى نىيەت قىلىش شەرت. شۇڭلاشقا، نەفلە روزىغا نىيەت قىلىپ بولۇپ، تاڭ ئاتقاندىن كېيىن ئۇنى قازا روزا، ياكى كۈنىنى تەيىنلىمىگەن نەزر، ياكى كەففارەت، ياكى ھەج فىديەسى روزىلىرىنىڭ نىيىتىگە ئۆزگەرتكىلىمۇ بولمايدۇ. ئەمما، نەفلە روزا تۇتۇشقا ناشتا قىلمىغان ئەھۋالدا كۈن تىكلەشكەنگە قەدەر نىيەت قىلسىمۇ بولىدۇ. يۇقىرىقىلاردا ئالىملار بىردەك قاراشتا. پەقەتلا ھەنەفىي مەزھەب قارىشىدا، رامازان روزىسى بىلەن كۈنىنى تەيىنلىگەن نەزر روزىدا نىيەتنى كېچىدىن باشلاپ كۈن يېرىم بولغۇچە بولغان ئارىلىقتا قىلىش بىلەنمۇ، «روزا تۇتىمەن» دېگەنلا نىيىتى ۋە نەفلە روزا نىيىتى بىلەنمۇ دۇرۇس بولىدۇ. بۇ ھەنەفىي مەزھەبنىڭلا قارىشىدا شۇنداق. باشقا مەزھەبلەرنىڭ قارىشىدا بۇلاردىمۇ نىيەتنى تاڭ ئېتىشتىن بۇرۇن قىلىش كېرەك.
ئىمام نەۋەۋىي («ئەلمەجمۇﺋ»، 9/368): «ۋاجىب روزىلارنى تۇتۇشتا تاڭ ئېتىشتىن بۇرۇن روزا تۇتۇشنى نىيەت قىلغان بولۇشى شەرت، شۇڭا رامازان روزىسىنى، قازا روزىنى، كەففارەت روزىنى، ھەج فىديەسى روزىسىنى ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ۋاجىب روزىلارنى كۈندۈزدىكى نىيەت بىلەن تۇتۇشقا بولمايدۇ» دېگەن.
348 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ھۆرمەتلىك دوكتور! ھاراق سىركىسى ھەققىدىكى پەتۋالىرىنى ئوقۇپ چىقتىم. بولكىلارغا قوشۇلغان ئاز مىقداردىكى ھاراقنىڭ ھۆكمى قانداق؟ بولكىلارنى يۇمشاق بولسۇن دەپ بەزى بولكىلارغا، بولۇپمۇ فىرانسىيەنىڭ بولكىلىرىغا بەلگىلىك مىقداردا ھاراق قوشۇۋېتىدىكەن. بۇنداق بولكىلار ھارام بولامدۇ؟ رەھمەت.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. 150 – سوئالنىڭ جاۋابىدا دېيىلگىنىدەك، ھاراق ياكى ئىسپىرت قوشۇلغان تاماقنى ئىستېمال قىلىش جائىز ئەمەس، ئۇنىڭ ئەسەرى قالمىسىمۇ بەرىبىر. چۈنكى، ھاراق ياكى ئىسپىرتنى ئىستېمال قىلىش ھارام قىلىنغاندىن سىرت، مۇسۇلمانلار ئۇنىڭغا يېقىن كەلمەسلىككە بۇيرۇلغان.
349 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. ئايال كىشىنىڭ ئۆزىنىڭ زاكات بەرگۈدەك شەخسىي مېلى بولمىسا، زاكات ئېلىشى دۇرۇسمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئېرى بار ئايالنىڭ نەپىقەسى ئېرىنىڭ ئۈستىگە يۈكلەنگەن بولغاچقا، ئېرى زاكات ئېلىشقا لايىق بولمىغان، ئېرى ئېھتىياجىنى قامداپ كېلىۋاتقان ئايالغا زاكات ئېلىش دۇرۇس بولمايدۇ. ئەگەر ئېرى ئېھتىياجىنى قامدىماي تۇرۇۋالسا ياكى ئېرىمۇ زاكات ئېلىشقا لايىق كىشى بولسا ۋەياكى تۇرمۇش چىقىملىرىغا ئۆزى ئىگە، نىسابقا يەتكۈدەك مېلى يوق تۇل ئايال بولسا، ئاندىن زاكات ئالسا بولىدۇ.
350 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. ئۇستاز پەرز ھەجنى نىيەت قىلىپ بېرىپ، پەرز ھەج ۋاقتىغىچە ئۆمرە قىلغان كىشىگە بىر قوي قۇربانلىق كېلەمدۇ ياكى پەرز ھەجنى قىلغاندا قىلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. كەلمەيدۇ، پەقەتلا قۇربان ھېيت كۈنى ئادەتتە قىلىدىغان «ھەج ﺗﻪﻣﻪﺗﺘﯘﺋ ھەدىيە قۇربانلىقى»نى قىلسا يېتەرلىك. چۈنكى، ھەج ﺗﻪﻣﻪﺗﺘﯘﺋ (التَّمَتُّعُ): يەنى ھەج ئايلىرىدا ئالدى بىلەن ئۆمرەگە ئىھرام باغلاپ كېلىپ، ئۆمرە قىلىپ بولغاندىن كېيىن ئىھرامدىن چىقىپ كۈتۈپ تۇرۇپ، ھەج كۈنلىرى كەلگەندە شۇ يىلقى ھەجگە قايتا ئىھرام باغلاپ ھەج قىلىشتۇر.
بىر سەپەردە ئۆمرە قىلىپ ئىھرامدىن چىقىپ كېيىن ھەج قىلماقچى بولغان كىشى يەنى ھەج ﺗﻪﻣﻪﺗﺘﯘﺋ قىلماقچى بولغان كىشى ئەرافاتتىن مىناغا قايتقاندا، قۇربان ھېيت كۈنى مۇشۇ ئۆمرە – ھەجى ئۈچۈن بىر قوي ھەدىيە قۇربانلىق قىلىدۇ. ئۇنى قۇربان ھېيت كۈنىدىن بۇرۇن قىلىۋالسا دۇرۇس بولمايدۇ. بۇ ئادەتتە قۇربان ھېيتتا قىلىدىغان قۇربانلىقتىن باشقا ھەج ﺗﻪﻣﻪﺗﺘﯘﺋ ھەدىيە قۇربانلىقىدۇر.
