دوكتور ئابدۇلئەزىز رەھمەتۇللاھ
تۆۋەندە «ساجىيە ئىسلام بىلىملىرى تورى»غا كەلگەن، ئاياللار ئادەتتە كۆپ ئۇچرايدىغان ئەھۋاللارغا مۇناسىۋەتلىك بەزى سوئاللارغا بېرىلگەن ئىخچام جاۋابلارنى كەلتۈرۈپ ئۆتىمەن.
سوئال: بىر نەچچىنى تۇغۇپ بولغاندىن كېيىن بىر مەزگىل ھامىلىدارلىقتىن ساقلانماقچى بولسا، ئۈزۈك سالدۇرسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ئەگەر ئايال كىشىدىكى ۋاقىتلىق كېسەللىك ياكى بەدەن ئاجىزلىق ۋەياكى ھامىلىدار بولسا زىيانغا ئۇچراش، تۇغۇشقا بەرداشلىق بېرەلمەسلىك، ھامىلىدارلىقنىڭ ئالدىنى ئالىدىغان باشقا سەۋەبلەر زىيان قىلىش، ھەر يىلدا بىر قېتىم ئوپېراتسىيە قىلىنىشتىن كېلىدىغان خېيىم – خەتەر، ئەنسىرەش ۋە ئېمىتىۋاتقان بالىسىغا زىيان يېتىش قاتارلىق سەۋەبلەر بولسا، ۋاقىتلىق تۇغماي چارە قىلىشقا ئىسلام رۇخسەت قىلىدۇ. قورساق كۆتۈرۈشنى ۋاقىتلىق كېچىكتۈرۈشكە بېرىلگەن بۇ رۇخسەت ھەدىسلەردە رۇخسەت قىلىنغان ئەزلى قىلىش (مەنىينى سىرتقا چىقىرىۋېتىش) نى ئاساس قىلغان.
ھازىرقى زامان ئالىملىرى ئاساسەن بىرەر ئېھتىياج تېپىلغاندا، تەن سالامەتلىكىگە ئېغىر زىيىنى بولمىغان ئەھۋالدا ئەرنىڭ ماقۇللۇقى بىلەن ئۈزۈك سالدۇرۇش جائىز بولىدۇ، ئەگەر ئۇنداق بولمىسا جائىز بولمايدۇ، دەپ قارايدۇ. بۇ قاراشتىكى ئالىملارنىڭ قاتارىدا دوكتور ئەھمەد ھەججى ئەلكۇردى، دوكتور مۇستافا دىيب ئەلبۇغا، شەيخ بىن باز، شەيخ مۇھەممەد سالىھ ئەلئۇسەيمىن، شەيخ ئابدۇللاھ ئىبنى جىبرىن قاتارلىق نۇرغۇن ئالىملار بار.
چۈنكى، ئۈزۈك سالدۇرۇشتا ئەۋرەتكە قاراش ۋە تۇتۇشقا ئوخشاش ئىشلار بولىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۈزۈك ھەيزنى قالايمىقانلاشتۇرۇپ، تاھارەت، ناماز ۋە روزا قاتارلىق ئىبادەتلەرنى ئادا قىلىشقا تەسىر كۆرسىتىدۇ. لېكىن، بۇ يەردە ئەسكەرتىپ قويىدىغىنىم شۇكى، ئاللاھ تائالا يارىتىشنى پۈتكەن ئىنسانلا بولىدىكەن، بىزلەر ھەرقانچە توسقۇنلۇق قىلىپ باقساقمۇ، ئۇ بەرىبىر يارىتىلىدۇ. شۇڭا، ئۈزۈك سالدۇرغاندىمۇ ئۈزۈكنىڭ ئۈستىدىن قورساق كۆتۈرۈپ قالىدىغان ئەھۋاللار كۆپ ئۇچرايدۇ.
سوئال: ئەگەر بىرەيلەن ئۈزۈك سالدۇرغان ھالدا ئۆلۈپ كەتسە قانداق بولىدۇ؟
جاۋاب: ئېھتىياج تېپىلغاندا ئۈزۈك سالدۇرۇش جائىز بولغاچقا، ئۈزۈك سالدۇرغان ھالەتتە ئۆلۈپ كېتىپ قالسا ھېچگەپ بولمايدۇ. چۈنكى، ئىنسان رۇخسەت قىلىنغان ئىشنىڭ ھېسابىنى بەرمەيدۇ.
سوئال: جەمئىيىتىمىزدە «ھامىلىدارلىقتىن ساقلىنىش ئۈزۈكى سالدۇرسا ناماز دۇرۇس بولمايدۇ» دەيدىغان قاراشلار پەيدا بولۇپ قاپتۇ، بۇنىڭ ئاساسى بارمۇ؟
جاۋاب: ئۈزۈك سالدۇرغان تەقدىردە، ئۈزۈك سالدۇرغانلىق جەھەتتىن نامازغا تەسىرى يوق. پەقەتلا ھەيزنى قالايمىقانلاشتۇرسا، شۇ تەرەپتىن نامازغا تەسىرى بولۇپ قېلىشى مۇمكىن.
سوئال: بالىياتقۇغا دورا سېلىپ داۋالاش روزىغا دەخلى يەتكۈزەمدۇ؟ ئەگەر روزىغا دەخلى يەتكۈزسە، داۋالىنىدىغان كۈنىدە روزا تۇتماي، داۋالىنىش تاماملانغاندا قازاسىنى قىلىۋالسا بولامدۇ؟ قازاسىنى قانداق قىلىدۇ؟
جاۋاب: بەزىدە ئايال كىشى بىرەر كېسەللىكتىن داۋالىنىش ئۈچۈن ئالدى تەرەپتىن دورا سېلىپ، ياكى سۇ ماڭغۇزۇپ، ياكى تەكشۈرۈش ئەينىكى كىرگۈزۈپ، ياكى تېببىي ئۈسكۈنە سېلىپ ۋەياكى بارماق سېلىپ تەكشۈرتۈشى ۋە داۋالىنىشى كېرەك بولىدۇ. يۇقىرىقى ئەھۋاللاردا روزا سۇنمايدۇ.
«ئىسلام فىقھى ئاكادېمىيەسى» ھىجرىيە 1418 – يىلى سەپەر ئېيىنىڭ 23 – 28 – كۈنلىرى جىددە شەھىرىدە ئاچقان 10 – نۆۋەتلىك قۇرۇلتىيىدا تېببىي خادىملار بىلەن فەقىھلەرنىڭ تەتقىقاتلىرىنى كۆزدىن كەچۈرگەندىن كېيىن تۆۋەندىكى ئىشلارنىڭ روزىنى سۇندۇرمايدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن:
ئاياللارنىڭ ئالدى تەرىپىگە دورا سېلىش، چايقايدىغان سۇيۇقلۇق ماڭغۇزۇش، تېببىي تەكشۈرۈش ئۈچۈن تەكشۈرۈش ئەينىكى ياكى بارماق كىرگۈزۈش، ئۈزۈك سېلىش، ئەر ياكى ئايالنىڭ سۈيدۈك يولىغا نەيچە، تەكشۈرۈش ئەينىكى، رەسىمگە تارتىش ئۈچۈن سايىدىتىدىغان رەڭ ياكى دورا كىرگۈزۈش، دوۋساق ۋە سۈيدۈك خالتىلىرىنى يۇيۇش سۇيۇقلۇقى كىرگۈزۈش.
سوئال: مەن تۇرۇۋاتقان يەردە ئايال كىشى ئۈزۈك سالدۇرماقچى بولسا، ئادەت قېنى توختاشقا ئاز قالغاندا (يەنى بىر – ئىككى كۈن بۇرۇن) سالىدىكەن. مەن دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە ئۈزۈك سالغۇزغان ئىدىم. ئادەت توختاشقا ئاز قالغان. ئۈزۈك سالدۇرغاندىن كېيىن قان كۆپ كېلىپ كەتتى. ئەتە ئۈزۈك سالدۇرغىلى بەش كۈن بولىدۇ. قان تېخىچە ئاز – ئازدىن كېلىۋاتىدۇ. شۇڭا، يۇيۇنۇپ، ھەر نامازغا بىر تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇۋېرىشنى ياكى توختاپ تۇرۇشنى بىلەلمەي قالدىم. مۇشۇ ئەھۋالدا قانداق قىلىشىم كېرەك؟
جاۋاب: ھەيزىڭىزنىڭ ئاخىرىغا تۇتۇشۇپ، ئادەت كۈنلىرىڭىزدىن ئارتۇق كەلگەن قانلار ئەگەر رەڭ ۋە پۇراق جەھەتتىن ھەيز قېنىغا ئوخشاپ كەتسە، يەنە ئادىتىڭىز باشلىنىپ، جەمئىي قان كەلگەن كۈنلەر ئون بەش كۈندىن ئېشىپ كەتمىسە، ئارتۇق كەلگەن قان ھەيز قېنى ھېسابلىنىدۇ. چۈنكى، ئەسلى قائىدە بويىچە ھەيز ئورنىدىن چىققان قان يۇقىرىقى ئىككى شەرت تېپىلغان تەقدىردە، ھەيز قېنىدۇر. ئەمما، ئادەت كۈنلىرىڭىزدىن ئارتۇق كەلگەن قانلار رەڭ ۋە پۇراق جەھەتتىن ھەيز قېنىغا ئوخشىمىسا ياكى ئوخشىغان تەقدىردىمۇ ئادىتىڭىز باشلىنىپ، جەمئىي قان كەلگەن كۈنلەر ئون بەش كۈندىن ئېشىپ كەتسە، ئارتۇق كەلگەن قان ھەيز قېنى ئەمەس، ئىستىھازە قېنى ھېسابلىنىدۇ. بۇ ئەھۋالدا يۇيۇنۇپ، ھەربىر نامازغا يېڭى تاھارەت ئالىسىز.
سوئال: ئادىتىم ئون كۈن ئىدى، ئون كۈن ئادەت كۆرگەندىن كېيىن ساقىيىپ، ناماز ئوقۇشقا باشلىدىم. ئۈچ كۈن ئۆتكەندە يەنە قان كەلدى. بۇ قاننىڭ ھۆكمى نېمە؟
جاۋاب: ھەيز قېنى پۇراق ۋە رەڭ جەھەتتىن ئالاھىدە بولىدۇ، ئايال كىشى بۇنى ئايرىۋالالايدۇ. ئۇنى ئايرىيالمىغان بولسا، شۇنداق دېيىشكە بولىدۇكى، ئادەتلەنگەن ھەيز كۈنلىرىدە تولۇق ئادەت كۆرۈپ ساقايغاندىن كېيىن ئۈچ كۈن ئۆتكەندە كەلگەن قان ھەيز قېنى ئەمەس، ئىستىھازە قېنى ھېسابلىنىدۇ. چۈنكى، ئىككى ھەيز ئارىلىقى ئۇنداق قىسقا بولمايدۇ. ئىستىھازە ئەھكاملىرىنى يۇقىرىدا بايان قىلىپ ئۆتتۇق.
سوئال: بىرقانچە تامچىدىن باشقا قان كەلمىسە، ئۇنىڭغا ھەيز دەپ ھۆكۈم قىلساق بولامدۇ؟
جاۋاب: ھەيزنىڭ ئەڭ قىسقا مۇددىتى ھەققىدە ئالىملارنىڭ كۆزقاراشلىرى ئوخشاش ئەمەس. بەزىلەر ئەڭ ئاز دېگەندە بىر كۈن دەپ قارىسا، يەنە بەزىلەر بىر سوتكا دەپ قارىغان، يەنە بەزىلەر ئۈچ كۈن دېگەن. لېكىن، «بىرەر قېتىم كەلگەن قان ھەيز ئەمەس» دەيدىغان ياكى «ھەيز بىرەر قېتىملا قان كېلىپ توختاپ قالمايدۇ» دەيدىغان بىرەر كەسكىن دەلىل يوق. ئىمام شەۋكانىي شۇنداق دەپ قارىغان. ئومۇمەن، ھەيز قېنى غەيرىي پۇراقلىق بولىدۇ. شۇنداق پۇراقتا كېلىپ قالسا ياكى شۇنداق ئادەتلەنگەن ئايال بولسا، ئاز بولسىمۇ ھەيز دەپ ھۆكۈم قىلىش كېرەك بولىدۇ.
سوئال: ھەيز كۈنلىرىدە قان بىر – ئىككى كۈن كەلمەي توختاپ قېلىپ كېيىن ھەيز كۈنلىرى توشۇپ بولغۇچە قايتا كەلسە، ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟
جاۋاب: ھەيز كۈنلىرىنىڭ ئىچىدىكى قان كەلمىگەن كۈنلەرنىڭ ھۆكمىدە ئالىملار ئوتتۇرىسىدا كۆزقاراش ئوخشىماسلىقى بار. ھەنەفىي ۋە شافىئىي مەزھەبلىرىنىڭ قارىشىدا، ئۇ كۈنلەر يەنى ھەيز كۈنلىرىدە ھەيز كەلگەندىن كېيىن بىر – ئىككى كۈن قان كەلمەي، ئاندىن ئادەت كۈنلىرى چىقىپ كېتىپ بولغۇچە يەنە قان كەلسە، قان كەلمىگەن كۈنلەر ئۈچ كۈندىن ئېشىپ كەتمىسە، ئۇ كۈنلەر ھەيز كۈنلىرىگە تەۋە بولىدۇ. چۈنكى، ئارىلىقتىكى قان كەلمىگەن كۈنلەر نورمال بولمىغان پاكلىق بولغاچقا، ھېساب قىلىنمايدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە ھەيز كۈنلىرىنىڭ باش – ئاخىرىدا قان كەلسە بولدى، ئوتتۇرىسىدا قان كېلىشى شەرت ئەمەس. زاكات بېرىش ئۆلچىمىدىمۇ بىر يىلنىڭ باش – ئاخىرىدا زاكات بېرىش ئۆلچىمىگە يېتىدىغان پۇل – مال بولسا، گەرچە ئارىلىقتا يوق بولغان بولسىمۇ، زاكات بېرىشى كېرەك بولىدۇ، بۇ مەسىلىمۇ شۇنداق.
كىشىلەرگە قولاي بولغانلىقى ئۈچۈن مۇشۇ قاراش بويىچە ئىش قىلسىڭىز بولىدۇ. بۇنىڭغا ئاساسەن ئارىلىقتىكى كۈنلەردىمۇ ئايال كىشى ھەيزدارنىڭ ھۆكمىدە بولىدۇ، ناماز ئوقۇمايدۇ، روزا تۇتمايدۇ… ئەمما، قان توختاپ قالغان كۈن ئۈچ كۈندىن ئېشىپ كەتسە، ئۇ چاغدا ئارىلىقتىكى بۇ كۈنلەر پاكىزلىق ھالىتى ھېسابلىنىدۇ.
سوئال: مەن ئالتە ئايلىق ھامىلىدارمەن. ئالدى تەرەپتىن داۋاملىق سۇيۇقلۇق چىقىپ، مېنى بەك قىيناپ قويدى. تاھارەتنى قايتا – قايتا ئالساممۇ كۆڭلۈم خاتىرجەم بولالمىدى. چۈنكى، بۇ سۇيۇقلۇق تاھارەت ئېلىۋاتقاندىمۇ، ناماز ئوقۇۋاتقاندىمۇ كېلىدۇ، بەزىدە چىققانلىقىنى سەزمەيمۇ قالىمەن. قانداق قىلىشىم كېرەك؟
جاۋاب: چىققان سۇيۇقلۇق قان، ياكى مەنىي، ياكى ۋەدىي ۋەياكى مەزى قاتارلىق سۇيۇقلۇقلار بولمىغان، سۈيدۈك يولىدىن چىقماي، بالا تۇغىدىغان جايدىن چىققان بولسا، ئۇ پاكىز ھېسابلىنىدۇ، تاھارەتنى سۇندۇرمايدۇ. بۇنداق ئەھۋالدا، تاھارەت ئېلىش ياكى غۇسۇل قىلىش كېرەك ئەمەس، كىيىم – كېچەكنى يۇيۇشمۇ كېرەك ئەمەس. چۈنكى، بۇنداق سۇيۇقلۇقلار پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم دەۋرىدىكى ئاياللاردىنمۇ چوقۇم چىقاتتى. بۇنىڭ مەينەتلىكىگە قارىتا بىرەر دەلىل بولغان بولسا، ئىسلام ئۇنى بايان قىلغان بولاتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇنداق سۇيۇقلۇقلار سۈيدۈك يولىدىن ئەمەس، بالىياتقۇدىن كېلىدۇ. شۇڭا، ھامىلىدارلاردا، بولۇپمۇ، ھامىلىدارلىقنىڭ ئاخىرقى ئايلىرىدا كۆپ كېلىدۇ. ئىمام ئىبنى ھەزممۇ شۇنداق پەتۋا بەرگەن(1). شۇنداقتىمۇ، تاھارەتنى يېڭىلىۋېتىش ئەۋزەل. چۈنكى، بۇ سۇيۇقلۇق پاكىزدۇر. لېكىن، تاھارەتنى سۇندۇرىدۇ دېگەن ئالىملارمۇ بار.
سوئال: مەن يىگىرمە ياشتىكى بىر قىز. بەزىدە ئالدى تەرىپىمدىن ھېچقانداق شەھۋەتسىز ياكى باشقا سەۋەبسىز ئاق، شىلىمشىق سۇيۇقلۇق كېلىدۇ، قانداق قىلىشىم كېرەك؟ غۇسۇل قىلىشىم كېرەكمۇ ياكى تاھارەت ئالسام يېتەرلىكمۇ؟ كىيىمنى ئالماشتۇرامدىمەن؟
جاۋاب: بۇنداق سۇيۇقلۇقلارنىڭ ناماز ياكى روزىغا تەسىرى يوق، غۇسۇل قىلىشىڭىزمۇ كېرەك ئەمەس. ناماز ئوقۇماقچى بولسىڭىز، كىيىمنى تازىلىۋېتىشىڭىزمۇ كېرەك ئەمەس. چۈنكى، بۇ سۇيۇقلۇق پاكىزدۇر.
سوئال: ئايال كىشى ئېھتىلام بولسا، غۇسۇل قىلىشى كېرەكمۇ؟
جاۋاب: ئايال كىشى ئېھتىلام بولۇپ، مەنىي چىققان بولسا، غۇسۇل قىلىشى ۋاجىب بولىدۇ. لېكىن، مەنىي چىقمىسا، غۇسۇل قىلىشى ۋاجىب بولمايدۇ.
ئۇممۇ سەلەمە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دېگەن: «ئۇممۇ سۇلەيم رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ قېشىغا كېلىپ:
— ئى رەسۇلۇللاھ! ھەقىقەتەن ئاللاھ ھەقنى بايان قىلىشتىن تارتىنىپ قالمايدۇ. ئايال كىشى ئېھتىلام بولۇپ قالسا، غۇسۇل قىلىشى كېرەكمۇ؟ — دېۋىدى، رەسۇلۇللاھ:
— ئەگەر مەنىي كۆرسە، غۇسۇل قىلىدۇ، — دېدى. ئۇممۇ سەلەمە دەرھال يۈزىنى يۆگىۋېلىپ:
— ئى رەسۇلۇللاھ! ئايال كىشىمۇ ئېھتىلام بولامدۇ؟ — دېۋىدى، رەسۇلۇللاھ:
— ھەئە، ئەقلىڭىز زىيادە بولغاي! ئۇنداق بولمىسا، بالىسى نېمە ۋەجىدىن ئۇنىڭغا ئوخشايدۇ؟ — دېدى»(2).
لېكىن، بەزى ئالىملار ئايال كىشى ئېھتىلام بولۇپ مەنىي كۆرمىسە، ئېھتىيات جەھەتتىن غۇسۇل قىلىۋېتىشى كېرەك، دەپ قارىغان. بۇنىڭ سەۋەبى ئايال كىشىدىن مەنىي چىقىپ، يەنە ئارقىغا قايتقان بولۇش ئېھتىماللىقى بار. بەزىلەر: «ئوڭدا ياتقان بولسا غۇسۇل قىلىش ۋاجىب، بولمىسا ۋاجىب ئەمەس» دەپمۇ باققان. يۇقىرىقى ھەدىسكە ئاساسەن، «ھەرقانداق ھالەتتە غۇسۇل قىلىش كېرەك ئەمەس» دېگەن قاراش كۈچلۈك. دېمەك، مەنىي چىقمىغانلا بولسا، قانداق ھالەتتە ئۇخلىغان بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، غۇسۇل قىلىش ۋاجىب بولمايدۇ. ئەمما، غۇسۇل قىلىۋەتسە تېخىمۇ ياخشى بولىدۇ.
سوئال: جىمادىن يۇيۇنۇپ بولغاندىن كېيىن ئايالدىن ئەرنىڭ مەنىيسى يېنىپ چىققان بولسا، قايتا غۇسۇل قىلىش كېرەكمۇ؟
جاۋاب: قايتا غۇسۇل قىلىشى كېرەك ئەمەس. ناماز ئوقۇماقچى بولسا، كىچىك تاھارەتلا ئېلىشى كېرەك. ئەمما، ئەرنىڭ مەنىيسى ئايالنىڭ مەنىيسى بىلەن ئارىلىشىپ چىققان بولۇش ئېھتىماللىقىمۇ بار بولغاچقا، بەزى ئالىملار قايتا غۇسۇل قىلىشى كېرەك، دەپ قارىغان(3).
سوئال: ئەر – ئايال ئىككىيلەن ئويغانغان چاغدا يوتقان – كۆرپىسىدە مەنىي كۆرگەن بولسا قانداق قىلىشى كېرەك؟
جاۋاب: بىر كىشى يالغۇز ياتقان بولسا، ئويغانغاندا كۆرپىسىدە مەنىي كۆرسە، ئۇنىڭ غۇسۇل قىلىشى ۋاجىب بولىدۇ. ئويغانغاندا كۆرپىسىدە، ياكى كىيىمىدە ۋەياكى يوتىسىدا نەملىك كۆرگەن كىشى چۈش كۆرگەنلىكىنى ئەسلىيەلىسۇن ياكى ئەسلىيەلمىسۇن، نەملىكنىڭ مەنىيلىكىنى جەزملەشتۈرسۇن ياكى ئۇنىڭدا شەك قىلسۇن، بەرىبىر غۇسۇل قىلىشى كېرەك. نەملىك كۆرگەن، لېكىن چۈش كۆرگەنلىكىنى ئەسلىيەلمىگەن كىشىنىڭ قانداق قىلىشى توغرىسىدا سورالغاندا پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: «غۇسۇل قىلىدۇ» دېگەن. ئېھتىلام چۈشىنى ئېسىگە ئېلىپ، نەملىك كۆرمىگەن كىشى قانداق قىلىدىغانلىقى توغرىسىدا سورالغاندا: «غۇسۇل قىلىشى كېرەك ئەمەس» دېگەن(4).
ئەمما، ئەر – ئايال ئىككىيلەن ئويغانغان چاغدا يوتقان – كۆرپىسىدە مەنىي كۆرگەن بولسا، جىمانى قايسىبىرى ئەسلىيەلىسە، ھەر ئىككىيلەن غۇسۇل قىلىشى كېرەك. قايسىبىرى ئېھتىلام چۈشىنى ئەسلىيەلىسە، ئۇ كىشى غۇسۇل قىلىشى كېرەك. ئەمما، ھەر ئىككىيلەن يا جىما، يا ئېھتىلام چۈشىنى ئەسلىيەلمىسە، ئېھتىيات جەھەتتىن ھەر ئىككىيلەن غۇسۇل قىلىشى كېرەك.
سوئال: ھەيزدىن ساقايغاندىن كېيىن جۇنۇب بولسا ياكى جۇنۇب بولغاندىن كېيىن ھەيز كۆرسە، جۇنۇبلۇق بىلەن ھەيزنىڭ ھەر ئىككىسىگە بىر غۇسۇل قىلسا بولامدۇ؟
جاۋاب: جىمادىن ياكى ئېھتىلامدىن كېيىن غۇسۇل قىلىپ بولغۇچە ھەيز كۆرگەن بولسا، ساقايغاندىن كېيىن جۇنۇبلۇق بىلەن ھەيزنىڭ ھەر ئىككىسىگە غۇسۇل قىلىمەن دەپ نىيەت قىلسا، بىرلا غۇسۇل قىلىش كۇپايە. ئەمما، ھەيزدىن ساقىيىپ بولغۇچە جۇنۇبلۇققا غۇسۇل قىلغان بولسا، جۇنۇبلۇق يوقايدۇ. «قۇرئان» ئوقۇش، «قۇرئان» تۇتۇش قاتارلىق جۇنۇب كىشىگە چەكلىنىدىغان، ئەمما ھەيزدارغا بىز تەرجىھ قىلغان بويىچە ئوقۇ – ئوقۇتۇش دائىرىسىدە چەكلەنمەيدىغان بەزى ئىشلارنى قىلىشى جائىز بولىدۇ. ئەگەر ھەيزدىن ساقايغاندىن كېيىن غۇسۇل قىلماي تۇرۇپ جىما قىلغان ياكى ئېھتىلام بولغان بولسا، ھەر ئىككىسىگە بىرلا نىيەت كۇپايە قىلىدۇ(5).
سوئال: ئايال كىشى ھەيزدار ھالەتتە ئاللاھ تائالاغا يۈزلىنىپ، دۇئايى تەلەپ قىلسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ھەيزدار ھالەتتە ناماز ئوقۇش، روزا تۇتۇش، جىما قىلىش، مەسجىدتە تۇرۇش ۋە تاۋاپ قىلىش قاتارلىق يۇقىرىدا بايان قىلىنغان بىرقانچە ئىشلار مەنئىي قىلىنىدۇ. ئەمما، ئۇنىڭدىن باشقا دۇئا – تەلەپ، تەسبىھ، زىكىر، دۇرۇد – سالام قاتارلىق ئىشلار چەكلەنمەيدۇ.
دۇئا ئىبادەتنىڭ يىلىكىدۇر. دۇئا قىلىش ئۈچۈن چوڭ ياكى كىچىك تاھارەت شەرت قىلىنمايدۇ. ئەكسىچە، ھەيزدار ھالەتتە دۇئا قىلىش مۇستەھەب، مەكرۇھ ئەمەس. بارلىق ئالىملار دۇئانىڭ ئىجابەت بولۇشىغا ھەيزنىڭ توسالغۇ بولمايدىغانلىقىدا ئىتتىپاقتۇر.
سوئال: ئاياللارنىڭ جىنسى يولىغا يەتتە سانتىمېتىر ئۇزۇنلۇقتىكى نەيچە سېلىپ داۋالىسا، داۋالاش ئاخىرلاشقاندىن كېيىن چوڭ تاھارەت ئېلىشى ۋاجىب بولامدۇ؟
جاۋاب: بۇ تەكشۈرۈش نەتىجىسىدە بىرنەرسە چىقمىسا، تاھارەتمۇ سۇنمايدۇ، يۇيۇنۇشمۇ ۋاجىب بولمايدۇ. ئەگەر مەنىي چىقسا، جۇنۇبلۇق شەكىللىنىپ، يۇيۇنۇش ۋاجىب بولىدۇ. مەنىيدىن باشقا نەرسە چىقسا، ئىستىنجاﺋ قىلىپ، تاھارەت ئېلىۋەتسە بولىدۇ.
بۇ تەكشۈرۈش نەتىجىسىدە چىققان قان ھەيز قېنى بولماستىن، تومۇردىن چىققان قان بولۇپ، بۇ قان ئىمام ئىبنى تەيمىييە رەھمەتۇللاھى ئەلەيھى تەرجىھ قىلغان قاراشتا روزىغا تەسىر قىلمايدۇ. ئەمما، نەيچە كىرگۈزۈش بەزى ئالىملارنىڭ قارىشىدا، روزىنى بۇزىدۇ.
سوئال: ھەيز ئون كۈندە بىر قېتىم كېلىدۇ. يەنە كېلىپ بۇرۇنقى ھەيزدار بولغان ۋاقتىمغا ئوخشاش كېلىدۇ ھەم ئوخشاش كۈن كېلىپ، توختاپ قالىدۇ.
جاۋاب: ئادەتتە پاك تۇرغان كۈنلەر ئون بەش كۈندىن كەم بولمايدىغان ئىدى. بەكلا قىسمەن ئەھۋاللاردا ئون بەش كۈندىن ئاز پاك ھالەت بولىدۇ. سىزنىڭ ئەھۋالىڭىزنى كەم ئۇچرايدىغان ئەھۋال دېسەك، ئون كۈن ساق تۇرغاندىن كېيىن ھەيز كەلسە، ھەيز داۋاملاشقان كۈنلەردە ناماز ئوقۇمايسىز. بۇنداق ھەيز كۈنلىرىنىڭ ئۆزگىرىشى ئادەتتە تۇغۇت چەكلەش دورىسى، ياكى ئوكۇلى ۋەياكى ئۈزۈك تەسىرىدىنمۇ بولىدۇ. قىسمەن ئەھۋال دەپ قارىمىساق، 10 كۈنلۈك پاكلىقتىن كېيىن كەلگەن خۇن ھەيز ئەمەس، ئىستىھازە بولىدۇ. چۈنكى، بۇنى ئالدىنقى ھەيزگە قوشۇۋەتكىلى ۋە ھەممىنى بىر ھەيز دەۋەتكىلى بولمايدۇ. كېيىنكىگە ئاساسەن بۇ ئەھۋالدا روزا تۇتۇپ ھەر ناماز ۋاقتى كىرگەندە يېڭىدىن تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇيسىز.
سوئال: ئايالىم مەلۇم ئاياللار كېسىلى سەۋەبلىك ئاستىدىن كۈندە دورا سېلىۋاتقان. مۇشۇ ئىش سەۋەبىدىن ناماز ئوقۇيالمىدى، بۇ قىلغىنى توغرىمۇ؟ ياردەم قىلسىڭىز.
جاۋاب: ھەر نامازغا تاھارەت يېڭىلاپ، نامىزىنى ئوقۇۋېرىدۇ. ھەيز كۆرگەن ۋاقىتلىرىدىلا ناماز ئوقۇمايدۇ.
سوئال: تاھارەتسىز «قۇرئان» ئوقۇسا بولامدۇ؟ جۇنۇب ۋە ھەيزدارنىڭ «قۇرئان» ئوقۇشى توغرۇلۇق پەتۋا بار ئىكەن. بىراق، پەتۋا ئىچىدىن تاھارەتسىز «قۇرئان» ئوقۇش توغرۇلۇق مەزمۇننى تاپالمىدىم. ئېغىر كۆرمەي جاۋاب بەرگەن بولسىڭىز.
جاۋاب: تاھارەتسىز ئوقۇسا بولىدۇ.
سوئال: ئادەت كەلگەن چاغلىرىمدا ئۈمىدسىزلىنىپ كېتىمەن. ناماز ئوقۇغىلى بولمىغاندىكىن تور ئارىلاپ ماتېرىيال كۆرۈپ، بىئاراملىقنى پەسەيتىشكە ئۇرۇنىمەن. ناماز يوق بولغاچقا، ھەر قېتىم ئادەتتىن كېيىن ئىمانىم بۇرۇنقىدىن نەچچە دەرىجە تۆۋەنلەپ كەتكەندەك بىلىنىدۇ. نامازنى باشلاپ، ئۈچىنچى كۈنلىرىگە بارغاندا ياخشى بولۇپ قالىمەن. بۇنىڭدىن كۆڭلۈم بەك يېرىم. دائىم مۇشۇنداق تەكرارلىنىدۇ. ئىمانىم توسالغۇسىز كۈچەيسە دەپ ئويلايتتىم، چېكىنىپ يەنە ئەسلىگە كېلىپ بولۇشى ماڭا زىيان قىلىۋاتىدۇ. شۇ ئالاھىدە ۋاقىتلاردا ئىماننى ھېچبولمىسا ئەسلى سەۋىيىدە ساقلايدىغانغا بىرەر ياخشى ئامال بارمىدۇ؟ «قۇرئان»نى تۇتاي دېسەم، پەلەي كىيمىسەم بولمىسا، پەلەي بىلەن قانداق ۋاراقلايدۇ؟ ئاۋازىمنى چىقىرىپ ئوقۇي دېسەم، گۇناھتىن قورقىمەن. مەن بەك قىينىلىپ قالدىم. ئاللاھ رازىلىقىدا ماڭا بىر ياخشى ئامال دەپ بەرگەن بولسىلا. جانابىي ئاللاھ ئىككىلا ئالەمدە ئەزىز قىلغاي!
جاۋاب: ھەيز ۋاقتىدا قىلالمىغان ئىبادەتلەرگە ساق ۋاقتىدا قىلغاندەك ساۋاب بېرىلىدۇ. ناماز ئوقۇيالمىغان ئەھۋالدا ئاللاھنى زىكىر قىلىش، تەسبىھ، تەھلىل (لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش) ۋە ئىستىغفار ئېيتىش، دۇئا قىلىش، «قۇرئان»دىن يادلىغان جايلارنى ئوقۇش بىلەنمۇ يەنىلا ئاللاھ بىلەن بولغان مۇناسىۋەت داۋاملىشىدۇ. دىنىي بىلىملەرنى ئۆگىنىۋالسا بولىدۇ.
سوئال: قىزلار ھەيز كۆرگەندە تەرجىمە «قۇرئان»نى تۇتۇپ ئوقۇساق ياخشى بولامدۇ؟ كىچىك تاھارەت يوق، ئادەتتىكى ۋاقىتتىمۇ مۇشۇ خىلدىكى تەرجىمە «قۇرئان»نى تۇتۇش جائىزمۇ؟ ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلسۇن.
جاۋاب: «قۇرئان»نى ۋە تەرجىمىسىنى ھەيز ۋاقتىڭلاردا ۋە يەنە پاك ۋاقتىڭلاردا كىچىك تاھارەتسىز ئوقۇساڭلار بولىدۇ.
سوئال: ئايال كىشىنىڭ ھەيزى نورمالسىز كەلسە، نامازنى قانداق ئوقۇيدۇ؟
جاۋاب: ئالتە ياكى يەتتە كۈننى ئادىتى بويىچە ھېسابلاپ ئۆتكۈزۈۋېتىپ، ئاندىن كېيىن يۇيۇنۇپ، ھەربىر نامازغا يېڭى تاھارەت ئېلىپ ئوقۇيدۇ.
سوئال: كىچىك بولماستىن ۋە ھەيزدىن ئۈمىدىنى ئۈزگەن بولماستىن ھەيزى توختاپ قالغان ئايال تالاق قىلىنغان بولسا، قانداق ئىددەت تۇتىدۇ؟
جاۋاب: ھەنەفىي مەزھەبى قارىشىدا، تاكى ھەيز كەلگۈچە ساقلاپ، خۇن كېسىلىدىغان ياشقا بارغاندا ئاندىن ئۈچ ئاي ئىددەت تۇتىدۇ. يەنە بىر قاراشتا، قورساقتا بار – يوقلۇقى مەلۇم بولغۇچە توققۇز ئاي كۈتىدۇ. يوق بولسا ئۈچ ئاي ئىددەت تۇتۇپ، جەمئىي بىر يىلدا ئىددىتى توشقان بولىدۇ.
سوئال: ئىيلا(6) شەكىللەنگەندە، ئىمام ئەبۇ ھەنىفەنىڭ مەزھەبى بويىچە، ئەر تۆت ئاي ئاخىرلاشقۇچە قەسەمدىن يانمىسا، ئايال ئۈزلۈكىدىن بىر تالاق بولۇپ كېتىدۇ. مەسىلە شۇكى، ئايال تۆت ئايدىن كېيىن ئۇ تالاقنىڭ ئۈچ ئاي ئون كۈنلۈك ئىددىتىنى تۇتامدۇ؟
جاۋاب: تۆت ئاي تۈگىگەن ھامان تالاق چۈشكەن بولىدۇ. ئاندىن شۇ چاغدىن باشلاپ ئۈچ ھەيز كۆرۈپ پاكلانغۇچە ئىددەت تۇتىدۇ. ئۈچ ئاي ئون كۈن دەيدىغان گەپ يوق.
سوئال: ئەگەر ئەر ئايالىنى رەجئىي تالاق قىلىپ، يېنىشىۋالماي تاشلاپ قويسا، بائىن بولۇپ كەتسە، يەنە ئەكېلىۋالماي كارى بولمىسا، ئۇ ئايال مەڭگۈ ئايالى بولۇپ تۇرۇۋېرەمدۇ ياكى مەلۇم ۋاقىتتىن كېيىن نىكاھ ئاجرامدۇ؟
جاۋاب: «بائىن بولۇپ كەتتى» دېگەنلىك «نىكاھ ئۈزۈل – كېسىل ئاجراپ كەتتى» دېگەنلىك بولىدۇ. يەنى بۇ ئەر ئۇ ئايالغا نىسبەتەن باشقا يات ئەرلەر بىلەن ئوخشاش.
سوئال: بىراۋ بىناماز مۇسۇلمان ئائىلىسىدە تۇغۇلۇپ ئۆسكەن، ئون ئۈچ يېشىدىن باشلاپ ھەيز كۆرگەن، ئوتتۇز يېشىدا ھەقىقىي ئىسلامنى چۈشىنىپ، نامازنى باشلىغان بولسا: 1. ئىلگىرىكى يىگىرمە يىلغا يېقىن ئوقۇمىغان نامازلىرىنىڭ قازاسىنى قىلامدۇ؟ 2. قازا نامازلىرىنى ئوقۇش ئېغىر كەلسە قانداق قىلىدۇ؟ 3. يېنىك ئوقۇشنىڭ ئامالى نېمە؟ ئاللاھ ئىككى ئالەملىك بەخت ئاتا قىلسۇن، رەھمەت.
جاۋاب: ئىلگىرىكى ئوقۇيالمىغان نامازلىرىنىڭ قازاسىنى قىلىدۇ. ئېغىر كەلسە، ئۇ نامازلارنىڭ پەرزلىرىنىڭلا قازاسىنى قىلىدۇ. تاكى قازاسىنى قىلىپ بولدۇم دېگۈچە، ھەربىر پەرز نامازنى ئوقۇغاندا ئىلگىرىكى بىر پەرزنىڭ قازاسىنى ئوقۇپ ماڭسا ئېغىر كەلمەيدۇ.
سوئال: ئىككى ھەيزنىڭ ئارىلىقى نەچچە كۈن بولىدۇ؟
جاۋاب: ئىككى ھەيز ئارىلىقى ئاز دېگەندە ئون بەش كۈن بولىدۇ.
سوئال: تۇغۇتتىن كېيىن ھەيز دەۋرىيلىك كەلمەي قالايمىقان كەلسە (ساقىيىپ ئالتە – يەتتە كۈندىن كېيىن يەنە كەلسە)، نامازنى قانداق ئوقۇيدۇ؟ مالال كۆرمەي دەپ بەرگەن بولسىلىرى.
جاۋاب: تۇغۇتتىن كېيىن ئۈزۈلۈپ كەلسىمۇ، قىرىق كۈن ئىچىدە كەلگەن قان نىپاس قېنى بولىدۇ. ئەگەر نىپاس قېنى ئارىلىقىدا ئون بەش كۈندىن ئارتۇق پاكلىق ھالىتى بولسا، ئون بەش كۈندىن كېيىنكىسى يېڭى كەلگەن ھەيز بولىدۇ.
سوئال: 39 كۈن نىپاس كەلدى، بەش كۈن ناماز ئوقۇغاندىن كېيىن يەنە كەلدى. بۇ نىپاسمۇ؟
جاۋاب: نىپاس قېنى 40 كۈن ئىچىدە توختاپ يەنە كەلسە، نىپاس داۋاملاشقان ھېسابتا بولىدۇ. ناماز ئوقۇلمايدۇ، جىما قىلىنمايدۇ. 40 كۈندىن كېيىن توختاپ ئاندىن كەلسە، قايتا كەلگىنى نىپاس بولمايدۇ. 40 كۈندىن كېيىن توختاپ، ئاندىن ئون بەش كۈندىن ئارتۇق ئۆتكەندە كەلسە، بۇ ھەيز بولىدۇ. ئون بەش كۈندىن بۇرۇن كەلسە، ئىستىھازە بولىدۇ.
سوئال: سىڭلىم يەڭگىگىلى 60 كۈن بولدى، 40 كۈندىن كېيىن ھۆللۈك كەلسىمۇ ناماز ئوقۇغان. 60 كۈن بولغاندا ھەيز كېلىپ قالدى. بۇ ھەيز كېلىدىغان كۈنلەر ئەمەس ئىدى. ئۇنداقتا بۇ ھەيزمۇ؟
جاۋاب: 40 كۈن نىپاس بولىدۇ. 40 كۈندىن كېيىن نىپاس تۈگىگەن بولدى. ئارقىدىن 20 كۈندىن كېيىن كەلگىنى رەڭگى بىلەن پۇرىقى ھەيز قېنىدەك بولسا ھەيز بولىدۇ. تۇغۇتتىن كېيىن ئادەت ئۆزگەرگەن بولۇشى مۇمكىن.
سوئال: ئوغۇل – قىزلىرىمىزنىڭ ناماز پەرز بولىدىغان ۋاقتىنى قانداق ھېسابلايمىز؟ ناماز پەرز بولغاندىن كېيىن رامازان روزىسىمۇ پەرز بولامدۇ؟
جاۋاب: بالىلارنى نامازغا يەتتە ياشتا بۇيرۇپ، ئون ياشتا كېرەك بولسا ئانچە – مۇنچە ئۇرۇپ كۆندۈرىمىز. بۇ ئاتا – ئانىلارنىڭ مەجبۇرىيىتى. لېكىن، ناماز بىلەن روزا بالىلارغا بالاغەتكە يېتىش بىلەن پەرز بولىدۇ. بالاغەتكە يېتىش قىزنىڭ ھەيز كۆرۈشى ياكى 15 ياشقا كىرىشى ۋەياكى ئېھتىلام بولۇشى بىلەن مەلۇم بولىدۇ. ئوغۇلنىڭ ئېھتىلام بولۇشى ياكى 15 ياشقا كىرىشى بىلەن مەلۇم بولىدۇ.
سوئال: ئايالىمنىڭ ھەيزى بارغانچە ئازلاپ ئۈزۈلگەندە يېقىنچىلىق قىلىپ، تۇتۇق قىزىل قان كەلسە، بۇ ھەيزمۇ؟ ئەگەر مەن شۇنداق ۋاقىتتا بىللە بولغان بولسام، ھەيزدار ئايال بىلەن بىللە بولغان بولىمەنمۇ؟
جاۋاب: ئاياللارنىڭ ھەيز كۆرۈپ كېلىۋاتقان ئادەتلەنگەن كۈنلىرى بولىدۇ. يا بەش، يا ئالتە كۈن دېگەندەك. مۇشۇ ئادەت كۆرىدىغان كۈنلەر تېخى تۈگىمىگەن ئەھۋالدا تاكى ئاق سۇيۇقلۇق كەلگۈچە ھەيز مەزگىلى ھېسابلىنىدۇ.
سوئال: سالامەتلىك ئەھۋالى ۋە باشقا سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ھەيز ۋاقتى نىكاھ كۈنىگە توغرا كېلىپ قالسا، نىكاھ ئوقۇشقا بولامدۇ؟ ئەگەر دۇرۇس بولمىسا، ئوقۇلۇپ بولۇنغان بولسا قانداق قىلىش كېرەك؟
جاۋاب: ھەيزدارغا نىكاھ چۈشىدۇ. لېكىن، ھەيزدىن پاك بولغۇچە بىللە بولمايدۇ.
سوئال: تويدىن بۇرۇن ئىككىيلەن بىللە بولۇپ بولدى. بۇ ئىككىيلەن توي قىلسا بولامدۇ؟ توي قىلسا ھالال نىكاھلانغان بولامدۇ؟
جاۋاب: ئالدى بىلەن بۇ قىلمىشتىن تەۋبە قىلىش بەك زۆرۈر. ئاخىرقى زىنا قىلمىشىدىن كېيىن ئۈچ ھەيز كۆرۈپ ساقىيىش ئارقىلىق ئىددەت تۇتۇپ، ئاشۇ ئەرگە نىكاھلانسا بولىدۇ.
سوئال: مەن تۇغۇشتىن بۇرۇن يەتتە كۈن ئادەت كۆرىدىغان ئىدىم. ھازىر تۇغقىلى بىر يىل بولدى، ئادىتىم يەتتە كۈن قىزىل كېلىدۇ. 8، 9 – كۈنلىرى بوز توپارەڭ، كۈلرەڭ، سارغۇچ كېلىدۇ. بۇ ئىككى كۈندىكىمۇ ھەيزمۇ؟
جاۋاب: شۇنداق. تاكى ئاق رەڭلىك سۇيۇقلۇق كەلگۈچە ئاشۇ ئىككى كۈنمۇ ھەيز ھېسابلىنىدۇ.
سوئال: بىر ھەدىمىزنىڭ يولدىشى بەش يىل بۇرۇن باشقا بىر يەرگە كېتىپ قايتىپ كەلمىگەن ھەم شۇنداقلا ئۆزىنىڭ كېلەلمەيدىغانلىقىنى، ئايالىنىڭ باشقا بىرسىگە تۇرمۇشقا چىقىپ كەتسە رازى ئىكەنلىكىنى ئېيتقان. ئايال ئۇنىماي بەش يىل ساقلىغان، ئۇ ئايال ئەمدىلىكتە تۇرمۇشقا چىقماقچى بولۇۋاتىدۇ. ئۇنداقتا، بۇلارنىڭ نىكاھىنىڭ ھۆكمى نېمە؟ ھازىر ئىددەت تۇتۇشى كېرەكمۇ؟
جاۋاب: ئەگەر ئېرى ھايات بولۇپ ئۇچۇرلاشقىلى بولسا ئۇچۇرلىشىپ، خېتىنى بەرسە ئۈچ ھەيز ئىددەت توشقۇزۇپ ياتلىق بولىدۇ. ھايات ئەمەسلىكى ئېنىق بولسا، تۆت ئاي ئون كۈن ئىددەت تۇتۇپ، ئاندىن ياتلىق بولىدۇ. ئېنىق بولمىسا، مەھەللىدىكى بىرەر ئۆلىمانىڭ ئالدىغا بېرىپ ئەھۋالنى ئېيتسۇن.
سوئال: كۆپ ئاياللىق ئەرنىڭ ھەممە ئايالى بىر ئائىلىدە تۇرىدۇ. بىر ئايالى تۇغقان بولسا، نۆۋەت مەسىلىسى قانداق بولىدۇ؟ ياكى ئەرنىڭ ئۆز ئىختىيارلىقى بويىچە بولۇۋېرەمدۇ؟ ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ھەيزدار، نىپاسدار (تۇغۇتلۇق) ۋە كېسەل ئاياللارغا ئوخشاش تەقسىم قىلىپ، نۆۋەت بويىچە قونىدۇ. چۈنكى، مەقسەت جىمالا ئەمەس، بەلكى ئۇنسى – ئۈلپەت ئېلىشتۇر. ئەگەر بىرەرسى بىرەر كۈندىشىگە نۆۋىتىنى ئۆتۈنسە، ئۆزىنىڭ ئىختىيارى.
سوئال: 24 ياش ئەتراپىدىكى ھەمشىرىمىز تۇغۇپ، ھازىرغا قەدەر 11 ئاي بولۇپتۇ، ھەيز كۆرمەپتۇ. تۇغۇتتىن كېيىن يولدىشى بىلەن ئاجرىشىپتۇ. ئەگەر ئۇ ھەمشىرىمىز توي قىلـماقچى بولسا، ئىددەتنى قانداق ھېسابلايدۇ؟
جاۋاب: «تالاق قىلىنغان كۈندىن تارتىپ بىر يىل ئۆتسە، ئىددەت توشقان بولىدۇ» دېگەن قاراشنى تۇتسا بولىدۇ.
سوئال: ئايالىم ئاخشام ساق ئىدى، ئەتىگەن يۇيۇنۇپ بولغۇچە ئادەت كېلىپ قاپتۇ. ئەمدى يۇيۇنۇپ، ئادەتنى كۈتۈۋېلىشى كېرەكمۇ ياكى ئادەت تۈگىگەندىن كېيىن بىراقلا يۇيۇنۇشى كېرەكمۇ؟ مەندىن سورىغان ئىدى، ئىككىلىنىپراق «يۇيۇنما» دېگەن ئىدىم. شۇڭا، ئۆزلىرىدىن سورىشىم.
جاۋاب: كېرەك ئەمەس. كېيىن ساقايغاندا بىراقلا يۇيۇنسا بولىدۇ. لېكىن، جۇنۇبلۇق ئۈچۈن يۇيۇنۇۋەتسە، ھەيزدار ھالەتتە «قۇرئان» ئوقۇيالايدۇ. يۇيۇنغاننىڭ پايدىسى شۇ.
سوئال: بىر تالاق قىلغان ئايالنى قانچىلىك ۋاقىتتىن كېيىن نىكاھ قىلىپ ئەكېلىۋالالايدۇ؟
جاۋاب: تالاق قىلىپ ئىددەت توشۇپ بولغان بولسا يەنى ئايالى ئۈچ ھەيز كۆرۈپ ساقايغان بولسا، قايتا نىكاھلاپ ئەكېلەلەيدۇ. ئۇنىڭغىچە نىكاھلىمايلا ئەكېلەلەيدۇ.
سوئال: ئايال كىشىنىڭ بالىياتقۇسىدىن كېسەللىك سەۋەبىدىن كەلگەن قان توختىماستىنلا ھەيزنىڭ ۋاقتى كىرىپ كەتسە، قان يەنىلا كېلىۋەرسە، ھەيزنىڭ ۋاقتى توشۇپ نامازغا لايىق بولغاندا سۇ ئىشلەتسە سۇ ئايالغا زىيان قىلىدىغان بولسا چوقۇم غۇسۇل قىلامدۇ ياكى تەيەممۇم قىلسىمۇ بولامدۇ؟
جاۋاب: ئاغرىپ قېلىش خەۋپى بولسا ياكى كېسەلنىڭ ئېغىرلىشىش خەۋپى بولسا ۋەياكى سۇ زىيان قىلسا، تەيەممۇم غۇسۇل ئورنىدا تۇرىدۇ.
سوئال: مەن باشقىلاردىن «ھەيزدىن پاكلانغاندىن كېيىن ھەيز ۋاقتىدا كىيگەن كىيىمنى يۇيماي تۇرۇپ، كىيىپ ناماز ئوقۇسا بولمايدۇ» دەپ ئاڭلىغان (لېكىن، بۇ كىيىم پاكىز، ھەيز يۇقۇپ قالمىغان بولسا)، بۇ گەپنىڭ ئاساسى بارمۇ؟
جاۋاب: ئاساسى يوق.
سوئال: ھەپتە بۇرۇن مەندىن ئازراق قان كەلگەن ئىدى. ھەيزدار بولغان ئوخشايمەن دەپ، نامازنى ئوقۇماي تۇرغان. ئۇ چاغدا كەلگەن قان بەك ئاز ئىدى. ئىككى كۈن شۇنداق ئاز، يوقنىڭ ئورنىدا كەلگەچ غۇسۇل قىلىپ، نامازنى داۋاملاشتۇردۇم. تاھارەت ئالغۇچە ئاساسەن ئاز – ئازدىن قان كېلىۋەردى. ئەمدى تۈنۈگۈندىن بېرى قاننىڭ رەڭگى سەل قىزىللىشىپ (ھەيز قېنىدەك قىزىل ئەمەس) ھەم سەل جىقىيىپ قالدى. لېكىن، يەنىلا ھەيزنىڭ قېنىدەك كۆپ ئەمەس. تاھارەت ئالىمەن دېسەم، قان توختىماي، قاننى پاكىزلايمەن دەپ ئۇزاق ئولتۇرۇپ كېتىمەن. پاختا ياكى قەغەز بىلەن پاكىزلاپ، تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇپ، روزىمۇ تۇتۇۋاتىمەن. باشقا ۋاقىتتا ئاز مىقداردا كېلىدۇ. ھېسابلىسام ئالدىنقى ئايدا 3 – چېسلا ئاغرىپتىكەنمەن. بۈگۈن چېسلاغا ئۈچ ئىكەن. بۇ ھەيزنىڭ قېنى ھېسابلىنامدۇ، يوق؟ شۈبھىلىنىپ ئىبادىتىمنى ياخشى قىلالمايۋاتىمەن. يەنە بىرسى، ئەگەر بۇ ھەيزنىڭ قېنى ھېسابلانمىسا، ئىستىنجاﺋ قىلغان ۋاقتىمدا قانداق قىلسام بولىدۇ؟ مەن ئاۋۋال سۇ، ئاندىن قەغەز بىلەن ئىستىنجاﺋ قىلسام، تاھارەت ئېلىپ بولغۇچە قايتا كېلىدۇ. يەنە ئالسام يەنە كېلىدۇ، گەرچە جىق بولمىسىمۇ. قانداق قىلىشنى ھېچ بىلمىدىم. تاھارەت ئېلىش ماڭا ئېغىر كېلىۋاتىدۇ. ئاللاھ رەھمەت قىلسۇن، ئۇستاز.
جاۋاب: ھەيز كېلىدىغان ئادەت مەزگىلىدە كەلگەن بولسا، قان توختىغۇچە ھەيز ھېسابلىنىدۇ. ئاخىرى ئون كۈندىن ئاشسا، قان كېلىۋاتقان بولسىمۇ، يۇيۇنۇپ ئىبادەتلەرنى قىلىۋەرسىڭىز بولىدۇ. چۈنكى، ئارتۇقى ئىستىھازە بولىدۇ. ئون كۈندىن ئاشسا ئىستىنجاﺋ قىلىپ، تاھارەت ئېلىپ، لاتا تاقاپ تۇرۇپ ناماز ئوقۇۋېرىسىز.
سوئال: مەن ئادەتتە ئالتە ياكى يەتتە كۈن ھەيز كۆرەتتىم، يەتتىنچى كۈن غۇسۇل قىلاتتىم. بۇ قېتىم سەككىز كۈن بولۇپ كەتتى. 8 – كۈنى توختىغان ئىدى، 9 – كۈنى ئەتىگەن پاكلىنىپ، يولدىشىم بىلەن بىللە بولغان. غۇسۇل قىلىپ بولۇپ، چۈشكە يېقىن يەنە داۋاملىق ھەيز كېلىۋەردى. 8 – كۈنى كەلمىگەچكە ساقايدىم دەپلا بىللە بولغان. 10 – كۈنى بولدى، ھەيز داۋاملىشىۋاتىدۇ. بۇ ئەھۋالدا فىديە بېرىش ۋاجىب بولامدۇ؟ قانداق قىلساق توغرا بولىدۇ؟ ئەگەر بامدات بىلەن ساقايغان بولساق، يەنە كېلىپ قالارمۇ دەپ خۇپتەنگىچە ساقلاپ، كەلمىسە ئارىلىقتىكى نامازلارنىڭ قازاسىنى قىلىمىزمۇ؟
جاۋاب: ئادەتتىن ئېشىپ كەتكىنىمۇ ئون كۈنگە يەتكۈچە ھەيز ھېسابلىنىدۇ. فىديە بەرمىسىڭىزمۇ بولىدۇ. كېلىپ قالارمۇ دەپ خۇپتەنگىچە ساقلاپ، كەلمىسە ئارىلىقتىكى نامازلارنىڭ قازاسىنى قىلىسىز.
سوئال: «ئاياللارنىڭ ھەيزدىن ساقىيىدىغان ۋاقتى كەلسە، ئەمما ساقايغانلىقىنى بىلمەي قالسا، بىر ناماز ۋاقتى ئۆتۈش كېرەك» دەيدىكەن. مەسىلەن، بامدات بىلەن پېشىننىڭ ئارىلىقى ئۇزۇن، پىشىن بىلەن ئەسىرنىڭ ئارىلىقى بەك قىسقا، بۇنداق ئەھۋالدا قايسىسىنى تاللايمىز؟
جاۋاب: شۇ چاغ قايسى ناماز ۋاقتىغا ئۇدۇل كەلسە، شۇ نامازنىڭ ۋاقتى ئۆتۈش كېرەك.
سوئال: ئۇستاز! دىنىمىز ئۈچۈن قىلغانلىرىغا ئاللاھ كۆپ ئەجىر بەرسۇن! دىنىي مەسىلىلەردە ئايەت ۋە ھەدىسنى ئاساس قىلىمىز. ئۆزلىرىنىڭ «باسقۇنچىلىققا ئۇچرىغان ئايال ئىددەت تۇتامدۇ؟» دېگەن پەتۋالىرىنى ئوقۇغان ھەمدە ساجىيە تورىدا ئېلان قىلىنغان ئۇستاز مۇھەممەد يۈسۈف تەرىپىدىن تەرجىمە قىلىنغان «ئىددەتنىڭ سەۋەبىدىن مۇسۇلمان بولغان ئالىم» دېگەن ماقالىنى ئوقۇغان. ئويلاپ قالدىم، ئەگەر ئەرنىڭ ئىزى ئايالدا قېلىشى ئۇستاز مۇھەممەد يۈسۈف تەرجىمە قىلغان ماقالىدىكىدەك بولسا، باسقۇنچىلىققا ئۇچرىغان ئايال بىلەن باسقۇنچىلىققا ئۇچرىغاندىن كېيىن توي قىلغان ئادەمنىڭ نەسەبىنىڭ ساپلىقىنى قوغداش ئۈچۈن، «ئەگەر ئېرى بار ئايال بولسا، بىر ھەيز كۆرۈپ، قورسىقىدا يوقلۇقى ئىسپاتلانغانغا قەدەر ئېرى ئايالىغا يېقىن كەلمەي تۇرىدۇ. ئەگەر قورسىقىدا بارلىقى ئىسپاتلانسا، بالىنى تۇغۇپ بولغۇچە يېقىن كەلمەي تۇرىدۇ. ئېرى يوق ئايال بولسا، بىر ھەيز كۆرۈپ، قورسىقىدا يوقلۇقى ئىسپاتلانغاندىن كېيىن ياتلىق بولسا بولىدۇ» دېگەننى ئۈچ ھەيزگە ئۆزگەرتىش كېرەكمۇ قانداق؟
جاۋاب: شەرئىي نىكاھ بىلەن زىنانىڭ ھۆرمەت جەھەتتىن پەرقى بار. نىكاھ ھۆرمەتلىك بولغانلىقى ئۈچۈن ئۈچ ھەيز مۇددىتى ئىددەت تۇتىدۇ. زىنا ھۆرمەتسىز بولغانلىقى تۈپەيلى كۆزقاراش ئوخشىماسلىقى بار بولۇپ، بەزى ئالىملارنىڭ نەزەرىدە ئىددەت تۇتۇش يوق. يەنە بەزىلىرىنىڭ نەزەرىدە بىر ھەيز، يەنە بەزىلىرىنىڭ نەزەرىدە ئۈچ ھەيز ئىددەت تۇتۇش بار. بىز پەرزەنت يوقلۇقىنىڭ ئىسپاتلىنىشنى ئاساس قىلىپ، «بىر ھەيز» دېگەن ئىمام ئىبنى تەيمىييەنىڭ قارىشىنى مۇۋاپىق كۆرگەن. بۇ قاراشنىڭمۇ ھەدىستىن دەلىلى بار. ئۈچ ھەيز ئىددەت تۇتۇش دېگەن مەزمۇندىكى ئايەت شەرئىي نىكاھنىڭ ئىددىتىدۇر.
سوئال: ئايالىم ھەيزدىن پاك بولغاندا يۇيۇنماي، كىچىك تاھارەت ئېلىۋەتكەندىن كېيىن ئەر – ئاياللىق مۇناسىۋەتتە بولساق بولامدۇ؟ بەزەنلەر «ئۇنداق يۇيۇنماي بىرگە بولسا ھارام» دەيدۇ. بۇ گەپنىڭ ئاساسى بامۇ؟
جاۋاب: يۇيۇنغاندىن كېيىن ئاندىن يېقىن كېلىدۇ.
سوئال: روزا مەزگىلىدە ئايال كىشى سەھەردە روزىغا نىيەت قىلىپ، بىرنەچچە سائەتتىن كېيىنلا، مەسىلەن، سائەت سەككىزلەر بىلەن دېگەندەك ھەيزدار بولۇپ قالسا، دەرھال ئېغىز ئېچىپ دۇئا قىلسا، بۇ شۇ كۈنلۈك روزىغا ھېساب بولامدۇ ياكى قازا روزىسىنى تولۇقلاپ تۇتامدۇ؟ ئەگەر ھەيز شۇ كۈننىڭ چۈش ياكى چۈشتىن كېيىنىگە توغرا كەلسىچۇ؟
جاۋاب: كۈن پاتقۇچە ئون مىنۇت قالغاندا ھەيز كېلىپ قالسىمۇ روزىنى بۇزۇۋېتىشى، كېيىن قازاسىنى قىلىشى كېرەك. بۇ شۇ بىر كۈنلۈك روزىغا ھېساب بولمايدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاخشام خۇپتەندىن سەھەر بامداتقىچە پاك بولدۇم دەپ غۇسۇل قىلىپ ناماز ئوقۇدۇم، لېكىن پېشىندا ھەيزنىڭ ئاخىرلاشمىغىنىنى بىلدىم. مۇشۇ خىل ئەھۋالدا «پاكلاندىم» دەپ ھېس قىلساممۇ، غۇسۇلنى كىچىكتۈرۈپ، تېخىمۇ جەزم قېلىش ئۈچۈن، يېرىم كۈن ياكى بىر كۈن ساقلىسام، كېيىن ئاللىقاچان پاكلانغاننى جەزم قىلغاندا ئارىلىقتا تاشلىنىپ قالغان نامازلار قازا قىلغانغا ھېساب بولغان بولامدۇ؟ ئايال كىشىنىڭ ھەقىقىي ھەيزى توختىغان ۋاقىتنى بىلىشى بەزىدە سەل تەس بولۇپ قالىدىكەن. «پاكلاندىم» دەپ ئويلىغاندا، پاكلانمىغان. «تېخى پاكلانمىدىم» دەپ ئويلاپ كىچىكتۈرسە، پاكلانغان ئەھۋال يۈز بېرىدىكەن. ئېنىق ئايرىش ئۇسۇلى بارمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. جەزم قىلىش ئۈچۈن ساقلايدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! ھامىلە 40 نەچچە كۈنلۈك بولغاندا چۈشۈپ كەتسە، يۇيۇنۇپ ناماز ۋە روزىنى ئادا قىلىپ ماڭامدۇق ياكى پاكلىنىشنى ساقلامدۇق؟ ئاللاھ رازى بولسۇن ئۇستاز!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ھامىلە 40 ~ 50 كۈنلۈك بولۇپ چۈشۈپ كەتكەن بولسا، كېلىدىغان خۇن ئىستىھازە خۇنى ھېسابلىنىدۇ، نىفاس ھېسابلانمايدۇ. 80 ~ 90 كۈندىن كېيىن ئاندىن نىفاس ھېسابلىنىدۇ. بۇنىڭغا ئاساسەن، مەزكۇر ئايال ھەربىر نامازغا نامازنىڭ ۋاقتى كىرگەندىن كېيىن، يېڭىدىن تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇيدۇ، رامازان روزىسىنى تۇتىدۇ، ئېرى يېقىن كەلسە بولىدۇ. لېكىن، ئاشۇ كۈنلەر ئىچىدە ئايلىق ئادەت كۈنلىرىگە توغرا كەلگەن كۈنلەردىكى خۇن ھەيز خۇنى ھېسابلىنىدۇ. شۇڭا، ئادىتىگە ئۇدۇل كەلگەن كۈنلەردە ھەيزدار ھۆكمىدە بولىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم! مەن ئادەت بولۇپ ساقايغان ئىدىم، 10 كۈندىن كېيىن يەنە قەھۋە رەڭ كېلىپتىكەن، جىق ئەمەس. شۇڭا، 1) ناماز ئوقۇپ روزا تۇتسام بولامدۇ؟ بىلەلمەي قالدىم. يول كۆرسەتسىڭىز؟ 2) ھە راست، ئۈچ كۈن بولدى توختىمىدى، بۇ ھەيزمۇ ياكى ئىستىھازەمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئادەتتە پاك كۈنلەر ئون بەش كۈندىن كەم بولمايدىغان ئىدى. بەكلا قىسمەن ئەھۋاللاردا ئون بەش كۈندىن ئاز پاك ھالەت بولىدۇ. سىزنىڭ ئەھۋالىڭىزنى كەم ئۇچرايدىغان ئەھۋال دېسەك، ئون كۈن ساق تۇرغاندىن كېيىن ھەيز كەلسە، ھەيز داۋاملاشقان كۈنلەردە ناماز ئوقۇمايسىز. ئادەتتە بۇنداق ھەيز كۈنلىرىنىڭ ئۆزگىرىشى تۇغۇت چەكلەش دورىسى ياكى ئوكۇلى ۋەياكى ئۈزۈك تەسىرىدىنمۇ بولىدۇ. قىسمەن ئەھۋال دەپ قارىمىساق، 10 كۈنلۈك پاكلىقتىن كېيىن كەلگەن خۇن ھەيز ئەمەس، ئىستىھازە بولىدۇ. چۈنكى، بۇنى ئالدىنقى ھەيزگە قوشۇۋەتكىلى ۋە ھەممىنى بىر ھەيز دەۋەتكىلى بولمايدۇ. كېيىنكىگە ئاساسەن 1) بۇ ئەھۋالدا روزا تۇتىسىز ۋە ھەر ناماز ۋاقتى كىرگەندە، يېڭىدىن تاھارەت ئېلىپ ناماز ئوقۇيسىز. 2) بۇ ئىستىھازە.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئەگەر ئاياللار روزىدار ھالەتتە ئىفتارغا ئاز قالغاندا يەنى بىر سائەت ئەتراپىدا نامازسىز بولۇپ قالسا، شۇ كۈنلۈك روزىسىنىڭ قازاسىنى قىلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. روزا تۇتقان كۈنى كۈن پاتقانغا قەدەر بولغان ئارىلىقتا ھەيز كېلىپ قالسا ياكى تۇغۇپ قالسا روزا بۇزۇلىدۇ، كېيىن ئۇنىڭ قازاسىنى قىلىپ، ئورنىغا بىر كۈن تۇتۇۋالسا بولىدۇ، كەففارەت بېرىش كەتمەيدۇ، گۇناھ بولمايدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋالىڭىز، ياخشىمۇ؟ ئۈزۈك ئالدۇرۇپ قان كېلىپ قالسا، روزىغا تەسىرى بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئۈزۈك سېلىش ۋە ئېلىۋېتىش ئادەتنى قالايمىقانلاشتۇرىدۇ. ئادەت مەزگىلىدە كەلگەن خۇن ھەيز ھېسابلىنىدۇ. 15 كۈنگىچە ھەيز، داۋاملاشسا ئۇنىڭدىن ئاشقىنى ئىستىھازە. ئەمما خۇن پۇراق ۋە رەڭ جەھەتتىن ئادەت خۇنىغا ئوخشىماي تومۇردىن چىققان قانغا ئوخشىسا بۇ ئىستىھازە ھۆكمىنى ئالىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سالامەت، ياخشى تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن، دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە مەنپەئەتلىك ئىلىم ئاتا قىلسۇن، ئامىن. ئۇستاز! بىر مۇھاجىر ھەمشىرىمىزنىڭ يولدىشى ۋەتەندە قېلىپ، ئۆزى چەتئەلگە يېنىپ چىققان. يېرىم يولغا كەلگەندە، يولدىشى سۆزىنى بېرىشنى تەكرار ئېيتقان، لېكىن ھەمشىرىمىز رەت قىلغان ۋە بەش يىل ساقلاشنى، بەش يىل توشقاندىن كېيىن ئەھۋالغا قارىتا ئورۇنلاشتۇرۇش قىلىشنى ئېيتقان. ئاندىن بىر يىلغا قالماي يولدىشى تۇتۇلۇپ كەتكەن ۋە ئون بەش يىللىق كېسىلىپ كەتكەن. شۇنىڭ بىلەن ھەمشىرىمىز بەش يىلنى توشقۇزۇپ، شەرئىي ئاجرىشىشنى تەلەپ قىلىپ، شەرئىي تەرەپتىن تۆت گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىقى بىلەن ھۆكۈم قىلىنىپ ئايرىلغان. چۈنكى، يولدىشى بىلەن پەقەت ئالاقە قىلىش ئىمكانىيىتى بولمىغان. ئۇستاز: «خاھلىساڭ، ئىددەت تۇتماستىن توي قىلغىن. خاھلىساڭ، بىر ھەيزنى تاماملىغىن» دېگەن. ئۇنىڭدىن كېيىن ھەمشىرىمىز بىر ھەيىزنى تاماملاپ توي قىلغان. بۇنداق ئاجرىشىشنىڭ ئىددىتى قانچىلىك؟ بۇ ھەمشىرىمىز ئىددەتنى كەم تۇتقان بولامدۇ؟ كەم بولسا قانداق قىلىدۇ؟ يەنە بەزى ئۇستازلار: «خۇلئى تالاقنىڭ ئىددىتى بىر ھەيز» دەپ پەتۋا بېرىدىكەن. بۇ پەتۋا توغرىمۇ؟ ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ ئەھۋالدا ھۆكۈم ئىلگىرىكى نىكاھنى ئەمەلدىن قالدۇرۇشتىن ئىبارەت. بۇنىڭدا كۆپچىلىك ئالىملار: «ھۆكۈم قىلىنغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ ھەيز كۆرۈپ ساقايغۇچە ئىددەت تۇتىدۇ» دەيدۇ. ئەمما، ھېچكىم: «ئىددەت تۇتمىسىڭىزمۇ بولىدۇ» دېمەيدۇ. ئەمدى بۇ ۋەقەلىكتە بەزى ئالىملارنىڭ «بىر ھەيز» دېگەن قارىشى بويىچە ھۆكۈم قىلىنغان بولسا، شۇ ھېساب. ئەمدى باشقا بىر ئىش قىلىش كېرەك ئەمەس. بۇ ۋەقەلىك بىلەن خۇلئى مۇناسىۋەتسىز. خۇلئى ۋەقەلىكىدىمۇ ئۈچ ھەيزدىن ساقايغۇچە ئىددەت تۇتىدۇ. ئۇنىڭدىمۇ ئاشۇنداق ئىككى قاراش بار.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! رامازاننىڭ ئاخىرقى 10 كۈنلىرىدە ھەيزدار ئاياللارمۇ كېچىدە ئۇخلىماي زىكر ئوقۇپ، دۇئا قىلىپ، «قۇرئان» ئاڭلاپ ئولتۇرسا، قەدر كېچىسىنىڭ ساۋابىغا ئېرىشەلەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئەلبەتتە زىكر، تەسبىھ، تەھلىل (لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش)، دۇئا – تىلاۋەت، «قۇرئان»نى ئاڭلاش، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە دۇرۇد – سالام يوللاش، «قۇرئان»نىڭ تەرجىمىسىنى ۋە دىنىي كىتابلارنى ئوقۇش بىلەن كېچىنى ئۆتكۈزسە، كۆپ ساۋابقا ئېرىشىدۇ. قەدر كېچىسىنىڭ پەزىلىتىگە رامازاننىڭ بېشىدىن ئاخىرىغىچە ئىزچىل ئىخلاس ۋە ئىمان بىلەن ساۋاب ئۈمىد قىلىپ كېچە – كۈندۈز خالىس ئىبادەت قىلغانلارنىڭ ئېرىشەلىشىدە ئۈمىد بار. شۇڭا، ئىزچىللىق ۋە ساپ نىيەت تولىمۇ مۇھىم. ئاللاھ مۇۋەففەق قىلسۇن.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر خېنىم نورمالدا تۆت كۈندە پاكىزلىنىپ ناماز باشلايدىكەنتۇق، تۈنۈگۈن ناماز، روزا باشلاپتىكەن. بۈگۈن بولسا بەك سۇس رەڭ ھالدا بولۇپ قاپتۇ. بۇ ئەھۋالدا روزىنى داۋاملاشتۇرۇۋېرەمدۇ ياكى قازا بولۇپ كېتەمدۇ؟ ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن، ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلىپ بەرسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۈگۈنكى بەك سۇس رەڭدىكى خۇننى ھەيزنىڭ داۋامى، ئادەت 4 كۈندىن ئارتۇققا ئالماشقان بولۇشى مۇمكىن دەپ قارايدىغانلارمۇ، ئىستىھازە دەپ قارايدىغانلارمۇ بار. مېنىڭچە ئەھۋالغا قاراپ ئىككى قاراشنىڭ بىرىنى تۇتسىڭىز بولىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۈزۈك سالغۇزغاندىن كېيىن، ئادەت قالايمىقانلىشىش ئەھۋالى بار بولغان بىر ئايال رامازاندىن 4 – 5 كۈن بۇرۇن ساقىيىپ، 10 كۈن بولماي تەكرار ئادەت كۆرۈپ قالسا، روزىسىنى تۇتۇش كېرەكمۇ – يوق؟ ئاللاھ رازى بولسۇن. (تۈركىيە)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئادەتلەنگەن ھەيز كۈنلىرىدە تولۇق ئادەت كۆرۈپ ساقايغاندىن كېيىن 10 كۈن ئۆتكەندە كەلگەن قان ھەيز قېنى ئەمەس، ئىستىھازە (كېسەللىكتىن ياكى بالىياتقۇ ئاستىدىكى مەلۇم تومۇر يېرىلغانلىقتىن قان كېلىشى) قېنى ھېسابلىنىدۇ. چۈنكى، ئادەت كۆرگەن كۈنلەر بىلەن 10 كۈننى قوشساق، دەسلەپ ھەيز كۆرگەن كۈن بىلەن ئاخىرقى قېتىم قان كەلگەن كۈنلەرنىڭ سانى جەمئىي ئون بەش كۈندىن ئاشىدۇ، ھەيز ئۇنداق ئۇزۇن بولمايدۇ ھەم ئىككى ھەيز ئارىلىقى ئۇنداق قىسقا بولمايدۇ. بۇ سەۋەبتىن ئارتۇق كەلگەن قان ھەيز قېنى ئەمەس، ئىستىھازە قېنى ھېسابلىنىدۇ. شۇڭا، بۇ ئەھۋالدا بىر قېتىم يۇيۇنۇپ، ھەربىر نامازغا يېڭى تاھارەت ئالىسىز ۋە روزا تۇتىسىز. ئەر بىلەن يېقىنچىلىق قىلىشقىمۇ رۇخسەت.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ھەيزدار پاك بولىدىغان كۈنى سوھۇر ۋاقتىدا ئۆزىدىن ئازراق ھەيز كەلگەنلىكى ئۈچۈن، چۈشتىن كېيىن پاكلىنىپ يۇيۇنغان بولسىمۇ، ئۇ كۈندىكى روزىغا نىيەت قىلمىغان، ئۇنداقتا بۇ ئايالنىڭ بۇ كۈنلۈك روزىسى قانداق بولىدۇ؟ قازاسىنى قىلامدۇ ياكى پاكلانغاندىن كېيىن بىرنەرسە يېمەسلىكى كېرەكمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بامداتتىن بۇرۇن ساقايغان بولسا، روزا تۇتۇشى كېرەك. بامداتتىن كېيىن ساقايسا، روزا تۇتسا گۇناھكار بولىدۇ. چۈنكى، ئۇ ئايال بامدات ۋاقتىدا ھەيزدار. دېمەك، روزا ھېساب ئەمەس. قازاسىنى تۇتىدۇ. لېكىن، ھەنەفىي مەزھەبتە ئۇ ئايال رامازان ھۆرمىتى ئۈچۈن كۈندۈزى بىرنەرسە يېمەيدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! قىزلارنى قانچە ياشتىن تارتىپ ھىجابلىنىشقا بۇيرۇيمىز؟ قاچاندىن تارتىپ قىزلارغا ھىجاب پەرز بولىدۇ؟ ئوغۇللارغا قاچاندىن تارتىپ ناماز پەرز بولىدۇ؟ «ئېھتىلام بولغاندا پەرز بولىدۇ» دېيىش توغرىمۇ؟ ئەگەر توغرا بولسا، ئاتا – ئانا بولۇش سۈپىتىمىز بىلەن ئېھتىلام بولغىنىنى بىلىش ئىمكانىمىز بولمايدۇ. نامازنىڭ پەرز بولغىنىنى يەنە قانداق فىزىئولوگىيىلىك ئالامەتلەر بىلەن بىلىمىز؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بالىلارنى يەتتە ياشتا نامازغا بۇيرۇشقا باشلايمىز. ئون ياشتا كۆندۈرىمىز. ھىجابمۇ شۇنداق. بۇ ئاتا – ئانىلارنىڭ مەجبۇرىيىتى. لېكىن، ناماز بىلەن ھىجاب بالىلارغا بالاغەتكە يېتىش بىلەن پەرز بولىدۇ. بالاغەتكە يېتىش قىزنىڭ ھەيز كۆرۈشى ياكى 15 ياشقا كىرىشى ۋەياكى ئېھتىلام بولۇشى بىلەن مەلۇم بولىدۇ. ئوغۇلنىڭ ئېھتىلام بولۇشى ياكى 15 ياشقا كىرىشى بىلەن مەلۇم بولىدۇ. يەنە ئوغۇلنىڭ ئاۋازىنىڭ توم چىقىشى ۋە قىز – ئوغۇللارغا ئەۋرەت ۋە قولتۇق تۈكى ئۈنۈشتەك ئالامەتلەر بىلەن بولىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! قانداق ئەھۋالىڭىز؟ مەن بەش بالىنىڭ ئانىسى. ۋەتەندە بالىلىرىم كەينى – كەينىدىن تۇغۇلۇپ، تۆتىنچى بالامغا كەلگەندە، ھەيز مەزگىلىمنى ساناپ 30 كۈن توشا – توشمايلا، يەنە ھامىلە ئىكەنلىكىمنى تەكشۈرتۈپ بىلدىم ۋە دورا يېيىش ئارقىلىق ھەيزنى ماڭدۇرۇۋېتىشنى ئويلاشتىم. چۈنكى، مەن بەزى ئالىملارنىڭ «40 كۈن توشماستىن ھامىلىنى چۈشۈرسە، ئۇ مەنىي ھالىتىدە بولغانلىقى ئۈچۈن ئەزلە قىلغانغا ئوخشاش» دەپ قارايدىغانلىقىنى ئاڭلاپ، شۇنداق قىلغانىدىم. لېكىن، «ئىبنى كەسىر»نىڭ تەكۋىر سۈرىسى تەفسىرىدە: «كىشىلەر پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمدىن مەنىينى سىرتىغا تۆكۈۋېتىشنىڭ ھۆكمى ھەققىدە سورىغاندا، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: ‹بۇ ئىش بولسا يوشۇرۇن تىرىك بالا كۆمۈۋېتىشتۇر ۋە ›سەن قايسى گۇناھ بىلەن ئۆلتۈرۈلدۈڭ؟‹ دەپ سورىلىدىغان تىرىك كۆمۈۋېتىلگەن قىزدۇر› دەپ جاۋاب بەرگەنلىكى ۋە يەنە بىر ھەدىستە: ‹تىرىك كۆمۈۋېتىلگەن قىزدىن ›سەن قايسى گۇناھ بىلەن ئۆلتۈرۈلدۈڭ؟‹ دەپ سورالغان چاغدا› دېگەن ئايەت نازىل بولغاندا، بىر ساھابە پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ قېشىغا كېلىپ: ‹ئى ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى! مەن ئىسلام كېلىشتىن بۇرۇن بىرنەچچە قىزىمنى كۆمۈۋەتكەن ئىدىم› دېگەندە، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: ‹ئۇنداقتا، سەن ھەربىر قىزىڭ ئۈچۈن بىر قۇل ئازاد قىلغىن› دېگەن ۋە ئۇ كىشىنىڭ تۆگىلىرىنىڭ بارلىقىنى ئاڭلاپ: ‹ھەربىر قىزىڭ ئۈچۈن بىر تۆگە ئۆلتۈرگىن›» دېگەنلەرنى ئوقۇدۇم. شۇنىڭ ئۈچۈن، مەن شۇ چاغدا قىلغان بۇ ئىشىم ئۈچۈن فىديە بېرىمەنمۇ؟ ئەگەر بېرىش توغرا كەلسە، قانچىلىك بېرىمەن؟ بۇنىڭ ئۈچۈن تەپسىلىيرەك جاۋاب بەرگەن بولسىڭىز، ئاللاھ سىزگە توغرىسىنى مۇيەسسەر قىلسۇن. بۇ ئىشنى قىلغانلىقىمنىڭ سەۋەبى بولسا ھەم ۋەتەندىكى پىلانلىق تۇغۇتنىڭ بېسىمى، ھەم بالىلىرىم بەك ئۇششاق بولغانلىقتىن، ياخشى تەربىيەلەپ بولالماي قېلىشتىن قورقۇشتۇر.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. بالىنى چۈشۈرۈۋېتىش مەيلى قايسى باسقۇچتا بولسۇن، ئېغىر جىنايەتلەرنىڭ بىرى. بۇنداق جىنايەت سادىر قىلغان ئەھۋالدا، بۇنىڭدىن ھەقىقىي تەۋبە قىلىپ، تەۋبىسى قوبۇل بولۇشى ئۈچۈن، ئىككى ئاي ئۈزۈلدۈرمەي روزا تۇتۇش ئارقىلىق كەففارەت بېرىش لازىم.
شۇنداقلا بالىنى چۈشۈرۈۋەتكەن جىنايەتكە قارىتا، بىر قاراشتا: «دىيەت تۆلەش لازىم». بالىنى چۈشۈرۈۋېتىشنىڭ تۆلىمى بولسا، بەش تۆگە ياكى ئۇنىڭ قىممىتى بولۇپ، بالىنى چۈشۈرۈۋەتكەن كىشى بۇ پۇلنى بالىنىڭ مىراسخورلىرىغا تاپشۇرىدۇ. بالىنى ئانىسى ياكى ئاتىسى چۈشۈرگەن بولسا، بۇلار ئۇ پۇلنى بالىنىڭ ئۆزلىرىدىن باشقا مىراسخورلىرىغا تاپشۇرىدۇ. ئۆزلىرى ئۇنىڭدىن مىراس ئالالمايدۇ.
يەنە بىر قاراشتا: «دىيەت كەلمەيدۇ». شۇڭا، تەۋبە قىلىپ كۆپ سەدىقە قىلىپ، كېيىنكى مۇشۇ قاراش بويىچە دىيەت تۆلىمىسىڭىزمۇ بولىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! مەن 2 – ئاينىڭ 24 – كۈنى يەگڭىگەنىدىم. ئاخىرقى كۈنلەردە سېرىق ۋە تۇتۇق سۇيۇقلۇقتىن پاكلىنىشنى ساقلاپ، 40 كۈن توشۇپ كەتتى ۋە 41 – كۈنىدىن باشلاپ (يەنى 4 – ئاينىڭ 5 – كۈنى) روزا تۇتۇپ، ناماز باشلىدىم. تۈنۈگۈن (يەنى 4 – ئاينىڭ 7 – كۈنى) پېشىندىن باشلاپ قايتىدىن ھەيز قېنىغا ئوخشاش توق رەڭلىك قان كېلىشكە باشلىدى. شۇنداق بولسىمۇ روزىنى بۇزمىدىم ۋە بۈگۈنمۇ روزا تۇتتۇم. تۇغۇتتىن بۇرۇنقى ئادەت كۈنلىرىممۇ ھەر ئاينىڭ 6 -، 7 – كۈنلىرىگە توغرا كېلەتتى. شۇڭا ھازىر مەن پاك ھالەتتە ھېسابلىنامدىم ياكى ھەيزدار ھالەتتىمۇ؟ (مەن ئىككى ئادەت ئارىلىقى ئەڭ ئاز 15 كۈن دەپ قاراپ، روزىنى داۋاملاشتۇرغانىدىم)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ھەيزدار ھېسابلىنىسىز.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئايال كىشىنىڭ ئاغرىيدىغان ۋاقتى كەلسە، بۈگۈنى ئاغرىپ قالغاندەك بولۇپ ناماز ئوقۇمىسا، ئاندىن ئەتىسى ھەيز كەلمىسە، ئالدىنقى كۈنى ئوقۇمىغان نامىزىنى قانداق ئوقۇيدۇ؟ ۋە ئەتىسى ناماز ئوقۇش ئۈچۈن يۇيۇنۇشى كېرەكمۇ ياكى تاھارەت ئېلىپلا ئوقۇمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام، ئاللاھقا شۈكۈر. ئادەت ۋاقتى كېلىپ ھەيز كەلمىسە، نامازنى تەرك قىلماي ئوقۇيدۇ. ناماز ئوقۇمىغان بولسا، قازاسىنى ئوقۇشى كېرەك. ھەيز كەلمىگەندىكىن، يۇيۇنۇش ھاجەتسىز.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! ئاللاھ ئىلىملىرىنى زىيادە قىلسۇن! ئايال كىشى ئاغرىپ قالغاندا، «قۇرئان»نى تۇتماي بىرەرنەرسە بىلەن تۇتۇپ ئوقۇسا ۋە ئاڭلىسا بولامدۇ؟ «قۇرئان»نىڭ تەرجىمىسىنى ئوقۇسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. «قۇرئان»نىڭ ئۆزىنى ئوقۇشنى كۆپچىلىك ئالىملار ھەيزدارغا جائىز ئەمەس دەپ قارايدۇ. ئەمما، ھەيزدار ئايالغا «قۇرئان»نى ئاڭلاش، ئاللاھنى زىكىر قىلىش، تەھلىل (لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش)، تەسبىھ ئېيتىش، شۇنداقلا دۇئا – تەلەپ قىلىش، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە دۇرۇد – سالام يوللاش، «قۇرئان»نىڭ تەرجىمىسىنى، دىنىي كىتابلارنى تۇتۇش ۋە ئوقۇش قاتارلىق ئىبادەتلەر ھەيزدار ئايالغىمۇ جائىزدۇر. تېخىمۇ تەپسىلىي مەلۇمات ئۈچۈن «پەتۋالار مەجمۇئەسى»نىڭ 1 – تومىدىكى «ھەيزدارلارنىڭ ‹قۇرئان كەرىم›نىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىنى ئوقۇشى» دېگەن پەتۋاغا قارالسۇن.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھەيزدارلار رامازاندا روزا تۇتمىسا، ناماز ئوقۇمىسا، «قۇرئان» ئوقۇمىسا، دۇئا، زىكىر قىلاي دېسە ئۇنىڭدىمۇ ئايەت تۇرسا، بۇلار قايسى شەكىلدە ئىبادەت قىلسا بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. زىكىرلا بولىدىكەن ئۇنىڭدا چوقۇم ئايەت بولمايدۇ. ئاللاھنى زىكىر قىلىش، تەھلىل(لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش)، تەسبىھ ئېيتىش، شۇنداقلا دۇئا – تەلەپ قىلىش، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە دۇرۇد – سالام يوللاش، دىنىي كىتابلارنى تۇتۇش ۋە ئوقۇش قاتارلىق ئىبادەتلەر ھەيزدار ئايالغا جائىز بولىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ «ئايال كىشىنىڭ دىنى كەمتۈك، ئەقلى چولتا» دېگەن مەنىدىكى ھەدىسلەرنى قانداق چۈشەنسەك توغرا بولىدۇ؟ بەزى دىن دۈشمەنلىرى بۇنى «ئىسلام دىنى ئاياللارنى تۆۋەن كۆرۈشكە چاقىرىدۇ» دېگەن باتىل قارىشىغا دەستەك قىلىۋالىدىكەن، «بۇلارغا رەددىيە بېرىش ئۈچۈن، ئاۋۋال ئۆزىمىزدە توغرا چۈشەنچە بولۇشى كېرەك» دەپ ئويلاپ، چۈشىنىۋالاي دېگەن. رەھمەت ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. «سەھىھۇلبۇخارىي»، 304 – ھەدىستە مۇنداق كەلگەن: «ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ ﻗﯘﺭﺑﺎﻥ ﮪﯧﻴﺘﺘﺎ — ﻳﺎﻛﻰ ﺭﻭﺯﻯ ﮪﯧﻴﺘﺘﺎ — ھېيتگاھقا ﭼﯩﻘﺘﻰ، ﮪﯧﻴﺖ ﻧﺎﻣﯩﺰﯨﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﻳﯧﻨﯩﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪﻩ:
— ﺋﻰ ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ ﺟﺎﻣﺎﺋﻪﺳﻰ! ﺳﻪﺩﯨﻘﻪ ﻗﯩﻠﯩﯖﻼﺭ، ﭼﯜﻧﻜﻰ ﻣﻪﻥ ﺳﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺩﻭﺯﺍﺥ ﺋﻪﮪﻠﯩﻨﯩﯔ ﻛﯚﭘﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﯖﻼﺭﻧﻰ ﻛﯚﺭﺩﯛﻡ، — ﺩﯦﺪﻯ. ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ:
— ﻧﯧﻤﻪ ﺋﯜﭼﯜﻥ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ؟ ئى رەسۇلۇللاھ! — ﺩﻩﭖ ﺳﻮﺭﯨﯟﯨﺪﻯ، ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
— ﺳﯩﻠﻪﺭ ﺗﻮﻻ ﻗﺎرﻏﺎﻳﺴﯩﻠﻪﺭ، ﺋﻪﺭﻧﯩﯔ ياخشىلىقلىرىغا ﺗﺎﻧﯩﺴﯩﻠﻪﺭ، ﺋﯚﺯﯨﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﺎﺗﻘﺎﻥ ﺯﯦﺮﻩﻙ ﺋﻪﺭﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﺑﯧﺸﯩﻨﻰ ﺳﯩﻠﻪﺭﺩﯨﻨﻤﯘ ﺑﻪﻙ ﺋﺎﻳﻼﻧﺪﯗﺭﯞﯦﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ، ﺳﯩﻠﻪﺭﺩﯨﻨﻤﯘ ﺋﻪﻗﻠﻰ ﻗﯩﺴﻘﺎ، ﺩﯨﻨﻰ ﻛﻪﻣﺘﯜﻙ ﺋﺎﺩﻩﻣﻨﻰ ﻛﯚﺭﻣﯩﺪﯨﻢ، — ﺩﯦﺪﻯ. ﺋﯘﻻﺭ:
— ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﻪﻗﻠﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻗﯩﺴﻘﯩﻠﯩﻘﻰ، ﺩﯨﻨﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻛﻪﻣﺘﯜﻛﻠﯩﻜﻰ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ؟ ئى رەسۇلۇللاھ! — دېگەنىدى، ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
— ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭﻧﯩﯔ ﮔﯘﯞﺍﮪﻠﯩﻘﻰ ﺋﻪﺭﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﮔﯘﯞﺍﮪﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﻳﯧﺮﯨﻤﯩﻐﺎ ﺗﻪﯓ ﺋﻪﻣﻪﺳﻤﯘ؟! — ﺩﯦﺪﻯ. ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ:
— ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ، ﻳﯧﺮﯨﻤﯩﻐﺎ ﺗﻪﯓ، — ﺩﯦﻴﯩﺸﺘﻰ. ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
— ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﺋﻪﻗﻠﯩﻨﯩﯔ ﻗﯩﺴﻘﯩﻠﯩﻘﯩﺪىندۇر. ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ ﮪﻪﻳﺰ ﻛﯚﺭﮔﻪﻥ ﭼﺎﻏﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﻧﺎﻣﺎﺯ ﺋﻮﻗﯘﻣﺎﻳﺪﯗ، ﺭﻭﺯﺍ ﺗﯘﺗﻤﺎﻳﺪﯗ، شۇنداق ﺋﻪﻣﻪﺳﻤﯘ؟! — ﺩﯦﯟﯨﺪﻯ، ﺋﺎﻳﺎﻟﻼﺭ:
— ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ (ﺋﻮﻗﯘﻣﺎﻳﺪﯗ، ﺗﯘﺗﻤﺎﻳﺪﯗ)، — ﺩﯦﻴﯩﺸﺘﻰ. ﺭﻩﺳﯘﻟﯘﻟﻼﮪ ﺳﻪﻟﻠﻪﻟﻼﮪﯘ ﺋﻪﻟﻪﻳﮭﻰ ﯞﻩﺳﻪﻟﻠﻪﻡ:
— ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﺩﯨﻨﯩﻨﯩﯔ ﻛﻪﻣﺘﯜﻛﻠﯩﻜﯩﺪىندۇر، — ﺩﯦﺪﻯ». بۇ ھەدىسنىڭ تەرجىمىسى ئاستىغا مۇنداق ئىزاھ يازغان ئىدىم: مەزكۇر ھەدىس شەرىفتە پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مەلۇم سەۋەب تۈپەيلىدىن دوزاخ ئەھلىنىڭ كۆپىنىڭ ئاياللاردىن بولىدىغانلىقىنى خەبەر بەرگەن ۋە بۇنىڭ چارىسىنى «ئىستىغفار ئېيتىش بىلەن كۆپ سەدىقە قىلىش» دەپ كۆرسەتكەن. لېكىن، ھەدىستە دوزاخ ئەھلىدىن بولغان ئاياللارنىڭ ئەرلەردىن قانچىلىك كۆپ ئىكەنلىكى بايان قىلىنمىغان. مۇھەققىق ئالىملار جەننەت ئەھلىنىڭ كۆپچىلىكىنىمۇ ئاياللارنىڭ ئىگىلەيدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن بولۇپ، جەننەتتە ھەربىر جەننەتىينىڭ ھۆر پەرىلىرىدىن باشقا ئىنسانلاردىن ئىككىدىن ئايالى بولىدىغانلىقى ھەققىدىكى ھەدىسمۇ («مۇسلىم»، 2834) بۇنى تەكىتلەيدۇ.
دەرۋەقە، دوزاخ ئەھلىنىڭ كۆپ قىسمىنىڭ ئاياللاردىن بولىدىغانلىقى ھەرگىزمۇ جەننەت ئەھلىنىڭ كۆپ قىسمىنىڭ ئەرلەردىن بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرمەيدۇ (قاراڭ: «فەتھۇلبارىي»، 6 – توم، 325 – بەت)؛ پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئاياللارنىڭ دوزاخ ئەھلىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئىگىلىشىگە «تولا قارغاش» بىلەن «نېئمەتكە تانغاقلىق»ىنى سەۋەب قىلىپ كۆرسەتكەن بولۇپ، بۇ ئىككى يامان خىسلەت ئەرلەردىمۇ مەلۇم دەرىجىدە بار بولسىمۇ، ئاياللاردا ئېغىرراقتۇر. چۈنكى، ئاياللار يارىتىلىش ئېتىبارى بىلەن ئاجىز بولغاچقا تىلغا كۈچەيدۇ. كۆپ تىللاش ئورۇنسىز قارغاشقا ئېلىپ بارىدۇ. نەتىجىدە گۇناھى ئۆزىگە قايتىپ قالىدۇ. يەنە تىلغا كۈچەش كۆپىنچە ئەھۋالدا ئەرنىڭ ياخشىلىقىدىن تېنىشقا ئېلىپ بارىدۇ. بۇنىڭ ئائىلە بىخەتەرلىكى ۋە ئۆي ئىچى ھۇزۇرىغا چوڭ تەسىرى بولغاچقا، ياخشىلىقتىن تېنىشنىڭ ئۆزى چوڭ گۇناھ ھېسابلانغان. قارغاشنى كىچىك گۇناھ دېسەكمۇ، ئۇنىڭ كۆپ سادىر بولۇشى ئۇنى چوڭ گۇناھقا ئايلاندۇرۇۋېتىدۇ. بۇ دېگەنلىك ھەرگىزمۇ ئاياللارنىڭ ھەممىسىنىڭ تەبىئىتى مۇشۇنداق دېگەنلىك ئەمەس، چۈنكى نۇرغۇن ئاياللار تەقۋادارلىق قىلىشقا تىرىشىدۇ ۋە ئاچچىقى كەلگەندىمۇ تىلىغا ئىگە بولالايدۇ. شۇڭلاشقا، ھەدىستە تىلغا ئېلىنغان ئىككى يامان ئىللەت ھەرگىز ئاياللارنىڭ ھەممىسىگە پۈتۈلۈپ كەتكەن، ھېچبىر ئايال زاتى قۇتۇلالمايدىغان ئىش ئەمەس. بولمىسا، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئۇنىڭدىن ئاگاھلاندۇرۇشىنىڭ ئورنى بولماس ئىدى. ئادەتتە ئەرنىڭ كۆپ ياخشىلىقىنى كۆرگەن تۇرۇپمۇ، بىرەر خاتالىقىنى تۇتۇۋالسا، ئەردىن ھېچقانداق ياخشىلىق كۆرمىگەندەكلا ئەرنىمۇ، ئۆزىنىمۇ قارغاپ كېتىدىغان ئاياللار ئۇچراپ تۇرىدۇ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مانا مۇشۇ خىلدىكى قىلمىشتىن ئاياللارنى ئاگاھلاندۇرغان ۋە بۇ ئاگاھلاندۇرۇش ئەلبەتتە ئائىلىنى قوغداش ئۈچۈندۇر.
ھەدىستىكى «ئەقىلنىڭ كەمتۈكلۈكى» ھەرگىزمۇ ئاياللارنى كەمسىتىش بولماستىن، بەلكى ئاياللاردىكى پۇل – مۇئامىلە ئىشلىرىغا يېتەرلىك ئەھمىيەت بەرمەسلىك، جېدەل – ماجىرادا ئاسان ئۆزىنى تۇتالماسلىق ۋە ھېسسىياتىغا بېرىلىپ كېتىش كەبى تەبىئىتىگە ئالاقىدار دېيىشكە بولىدۇ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم شۇ ۋەجدىن «ئاياللارنىڭ گۇۋاھلىقى ئەرلەرنىڭ گۇۋاھلىقىنىڭ يېرىمىغا تەڭ بولۇشى» دەپ ئىزاھلىغان. بۇ نۇقتا ئاللاھ تائالانىڭ: ﴿ئەگەر ئىككى ئەر كىشى يوق بولسا، سىلەر رازى بولىدىغان كىشىلەردىن بىر ئەر، ئىككى ئايالنى گۇۋاھلىققا تەكلىپ قىلىڭلار! بۇ ئىككى ئايالنىڭ بىرسى ئۇنتۇپ قالسا، ئىككىنچىسى ئېسىگە سالىدۇ﴾(2/«بەقەرە»: 282) دېگەن ئايەتىدىمۇ بايان قىلىنغان. دېمەك، بۇ يەردىكى ئەقىل كەمتۈكلۈك پۇل – مۇئامىلە ئىشلىرىنى ئەستە تۇتۇشتىكى كەمتۈكلۈك بولۇپ، بۇ مۇتلەق ياكى يارىتىلىشتىكى كەمتۈكلۈك بولماستىن، چەكلىك كەمتۈكلۈكتۇر. يەنە كېلىپ بۇ خىل سۈپەتلەش جىمى ئاياللارغا بېرىلگەن ھۆكۈم ئەمەس، بەلكى كۆپىنچىسىگە بېرىلگەن ھۆكۈمدۇر. شۇڭلاشقا «ھەرقانداق ئايال زاتىدا تېپىلىدۇ» دېگەنلىك ئەمەس. ئاياللارنىڭ پۇل – مۇئامىلە ئىشلىرىنى ئەرلەرگە قارىغاندا كۆپرەك ئۇنتۇپ قالىدىغانلىقىنى يۇقىرىقى ئايەت ئىسپاتلىغىنىدەك، ھەيز، تۇغۇت، بالا ئېمىتىش قاتارلىقلارنىڭ ئۇنتۇشقا سەۋەب بولىدىغانلىقىنى ھازىرقى زامان نېرۋا تەتقىقاتىدىمۇ ئىسپاتلانغان بىر ھەقىقەتتۇر. ئەلبەتتە ئاياللارنىڭ ئىچىدە زېرەكلىك ۋە بىلىمدە نۇرغۇن ئەرلەرنى بېسىپ چۈشىدىغانلىرى، ئەرلەرگە ھۆكۈمرانلىق قىلىدىغانلىرىمۇ بولىدۇ. ئۇنتۇشقا ئالاقىدار بۇ قىسمەن ئەھۋال ھەرگىزمۇ ئاياللاردىكى ئەيىبلىنىدىغان ئەھۋال ئەمەس، بەلكى ئۇلارنىڭ ئاياللىق تەبىئىتىدىكى مۇكەممەللىكتۇر. چۈنكى، ئۇلار ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارىدا ئەرلەر بىلەن تەڭ بولسا، ھېسسىياتچانلىق تەرەپتىن ئاجىز بولاتتى – دە، بۇ ئۇلارنىڭ ئاياللىق تەبىئىتىنى زىدىلەيتتى ۋە پۈتۈن ھايات سىستېمىسى ئاستىن – ئۈستۈن بولۇپ كېتەتتى. قاراڭ: دوكتور مۇھممەد فەىد زەريوھ: «المراجعات الفكرية لأحاديث الصحيحين»، 3 – توم، 1617 – بەت.
پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم «دىننىڭ كەمتۈكلىكى»نى «ئاياللار ھەيز كۆرگەن چاغلىرىدا ناماز ئوقۇمايدۇ، روزا تۇتمايدۇ» دەپ كۆرسەتكەن بولۇپ، «بۇ ئېنىق ئىش. چۈنكى، ‹دىن›، ‹ئىمان› ۋە ‹ئىسلام› ئورتاق مەنىدىكى سۆزلەر بولۇپ، تائەت – ئىبادەتلەرمۇ ‹ئىمان› ۋە ‹دىن› دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ سەۋەبتىن، تائەت – ئىبادەتلىرى كۆپ بولغانلارنىڭ دىنى ۋە ئىمانى زىيادە بولىدۇ. گاھىدا تائەت – ئىبادەتلىرى كەم بولغانلارنىڭ دىنى ۋە ئىمانى سۇسراق بولىدۇ. تائەت – ئىبادەتلەرنى قىلسا بولىدىغان تۇرۇقلۇق ئۆزۈرسىز قىلمىسا گۇناھكار بولسا، ۋاجىب بولمىغان ئەھۋاللاردا گۇناھكار بولمايدۇ. يەنە بەزىدە ھەيزدارنىڭ ناماز بىلەن روزىنى ئادا قىلمىغىنىغا ئوخشاش تائەت – ئىبادەتلىرى قىلماسلىققا بۇيرۇلغان بولىدۇ. ھەتتا ھەيزدار ھالەتتە روزا تۇتۇپ، ناماز ئوقۇشى ھارامدۇر». قاراڭ: نەۋەۋىي: «شەرھۇ سەھىھى مۇسلىم»، 1/176.
دېمەك، دىننىڭ كەمتۈكلىكى ھەيز ۋە نىپاسدارلىق تۈپەيلى جىمى تائەت – ئىبادەتلەرنى ئەرلەر بىلەن تەڭ قىلالماسلىق جەھەتتىن بولۇپ، بۇ ئاياللار ئۆزى خاھلىغان ئىش ئەمەس، بەلكى ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىدۇر. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەممۇ بۇ رېئاللىققا ئىشارە قىلغان ۋە بۇنىڭ ئورنىنى زىكىر – ئىستىغفار ۋە سەدىقە بىلەن، پاك بولغاندا كۆپلەپ تائەت – ئىبادەت قىلىۋېلىش بىلەن تولدۇرۇشقا چاقىرغان. شۇڭا، بۇ ھەدىستە بەزى دەۋر خاۋارىجلىرى چالۋاقىغاندەك ئاياللارنى كەمسىتىش بولماستىن، ئەمەلىي ئەھۋالنى سۈپەتلەپ بېرىش ۋە ئۇنىڭغا قارىتا يول كۆرسىتىش بولغان. (نەشرگە تەييارلىنىۋاتقان «سەھىھۇلبۇخارىي»نىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىدىن ئېلىندى).
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ھەيزدار ۋاقىتتا «قۇرئان» تەكرارلاش ئۈچۈن «قۇرئان»نى پەلەي بىلەن تۇتۇپ ئوقۇسا بولامدۇ؟ ھەيزدار ئانا بالىسىنىڭ تەراۋىھتىكى قىرائەتىنى «قۇرئان»نى پەلەي بىلەن تۇتۇپ تىڭشىسا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ھەيزدارنى «قۇرئان» ئوقۇشتىن چەكلەش ئوقۇ – ئوقۇتۇشتا «قۇرئان»نى ئۇنتۇپ قېلىشقا ئېلىپ بارىدۇ. شۇڭا، «قۇرئان»نى ھۆرمەتلەش جەھەتتىن جۇنۇب، ھەيزدار ۋە نىپاسدارلارنىڭ «قۇرئان»نى پەلەي ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش بىرنەرسە بىلەن تۇتۇشى ئەۋزەل. ھەيزدار ئانا بالىسىنىڭ تەراۋىھتىكى قىرائەتىنى ناماز سىرتىدا «قۇرئان»نى پەلەي بىلەن تۇتۇپ تىڭشىسا بولىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم. قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئۇستاز! مەندە ھەيز بەك قالايمىقان كېلىدىغان ئەھۋال بار ھەم بەك ئاز. (مەسىلەن ئەتىگەندە ئازراق قىزغۇچ نەرسە كېلىپ، ئاندىن كەچكىچە ھېچ نەرسە كەلمەيدۇ) بۇنداق ئەھۋالدا روزىنى قانداق قىلىمەن؟ نامازنىچۇ؟ (زۆرۈر بولغانلىقتىن، ئايال ئۇستاز بىلمىگەنلىكى ئۈچۈن ياكى بىلىدىغان ئايال ئۇستازنى مەن تونۇمىغانلىقىمدىن سىلىدىن سوراپ سالدىم، ئەيىبكە بۇيرىمىغايلا) ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. ھەر ئايدا كۆرىدىغان ئادەت بويىچە ئىش تۇتسىڭىز بولىدۇ. مەسىلە ئادەت ئالتە كۈن بولسا ئالتە كۈندىن كېيىن قان توختىسا، يۇيۇنۇپ ناماز ئوقۇيسىز. كېيىن كەلگىنى ئىستىھازە. ئۇ ناماز بىلەن روزىنى توسمايدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! رامازاننىڭ ئاخىرقى كېچىلىرى ئۆزرىلىك بولۇپ قالغان ئايال «قۇرئان» ۋە ناماز ئوقۇيالمايدىغانلىقى ئۈچۈن ئاسان ئۇخلاپ قالىدىكەنمىز، مۇشۇ ۋاقىتلارنى ئەڭ گۈزەل ئىبادەتلەر بىلەن روھلۇق ئۆتكۈزۈش ئۈچۈن قانداق ئىبادەتلەرنى تەۋسىيە قىلىلا؟ مەنچە بۇنداق ئەھۋالغا ئۇچرىغان باشقا ھەمشىرىلەرمۇ بولۇشى مۇمكىن. شۇڭا، مەسلىھەتلىرىنى ئايىمىغايلا.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. «قۇرئان»نى ئاڭلاش، ئاللاھنى زىكىر قىلىش، تەھلىل (لا ئىلاھە ئىللەللاھ دېيىش)، تەسبىھ ئېيتىش، شۇنداقلا دۇئا – تەلەپ قىلىش، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە دۇرۇد – سالام يوللاش، «قۇرئان»نىڭ تەرجىمىسىنى، دىنىي كىتابلارنى تۇتۇش ۋە ئوقۇش قاتارلىق ئىبادەتلەر ھەيزدار ئايالغىمۇ جائىزدۇر. شۇڭا، ئىبادەتنى بىر تۈرگە قارىتىۋالماي، تۈرلۈك قىلىشى پايدىلىق.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستازلار ۋە قېرىنداشلار! سالامەت تۇرۇۋاتامسىلەر؟ بىر ئايال رامازاندىن ئىككى كۈن بۇرۇن يېڭى بالا تۇغۇپتىكەنتۇق، قىرىقى توشمىغاچقا روزا تۇتالماپتۇ. بۇنىڭغا رۇخسەت بارمۇ؟ بۇنىڭغا كەففارەت كېلەمدۇ؟ ياكى قىرىقى توشقاندىن كېيىن قازاسىنى قىلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ، ئاللاھقا شۈكۈر. ئاللاھ ئۆزلىرىنىمۇ سالامەت قىلسۇن! نىپاس دېگەن تۇغۇتتىن كېيىن يا بالا چۈشۈپ كەتكەن ياكى چۈشۈرۈۋەتكەندىن كېيىن، ھەيز كېلىدىغان جايدىن كېلىدىغان قاندۇر. بىر ئايالنىڭ نىپاس مۇددىتى يەنە بىرسىنىڭكىگە ئوخشىمايدۇ، ئەڭ قىسقا نىپاس بىردەملىك بولۇشى مۇمكىن. مەسىلەن، تۇغۇتتىن كېيىنلا قان توختىسا ياكى قانسىز تۇغۇش بولغان بولسا، نىپاس تۈگىگەن بولىدۇ. بۇنداق ئەھۋالدا، غۇسۇل قىلىۋېتىپلا ناماز ئوقۇيدۇ ۋە باشقا نىپاس سەۋەبىدىن چەكلەنگەن ئىشلارنى قىلسا بولىدۇ. يەنە بەزىلەرنىڭ نەزەرىدە نىپاس مۇددىتى ئەڭ ئاز بولسا 11 ياكى 26 كۈن بولىدۇ. ئەمما، ئەڭ ئۇزۇن داۋاملاشقان نىپاس بولسا كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ قارىشىدا، قىرىق كۈن ئەتراپىدا بولىدۇ. شۇڭا ساقايغاندىن كېيىن روزا تۇتمىغان بولسا، قازاسىنى قىلىشى ۋە تەۋبە قىلىشى كېرەك. ئەمما كەففارەت كەلمەيدۇ. ئاياللار بالا ئەمگۈزگەچكە قازاسىنى تولۇق تۇتۇپ بولالمىسا، كېيىنچە قازاسىنى تۇتالايدىغان بولسا قازاسىنىلا تۇتسا بولىدۇ. ئارقا – ئارقىدىن قورساق كۆتۈرۈپ بالا ئېمىتىدىغانلار قازاسىنى قىلىش پۇرسىتىگە ئېرىشەلمەيدىغان بولسا، قازاسىنى تۇتماي ھەربىر كۈن ئۈچۈن بىر مىسكىننىڭ قورسىقىنى تويغۇزۇپ فىديە بېرىدۇ.
سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ سىلىنى سالامەت قىلسۇن! ئالتە ھەپتىلىك بولغان ھامىلە چۈشۈپ كەتكەندىن كېيىن كەلگەن خۇن نىفاس ھېسابلىنامدۇ؟ بۇ ۋاقىتتىكى ناماز ۋە روزىنىڭ ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟ (توي قىلغىلى ئەمدىلا نەچچە ئاي بولغان، يېشى كىچىكرەك سىڭلىم بار ئىدى، رامازاندىن بىر ھەپتە بۇرۇن كېلىشمەسلىك بولۇپ، ئالتە ھەپتىلىك ھامىلىسى چۈشۈپ كەتتى. ئۇنىڭدىن كېيىن ھازىرغىچە خۇن كېلىۋېتىپتۇ. بىر قارىيە خېنىمدىن بۇ ۋاقىتتىكى ناماز ۋە روزا ھەققىدە سورىسا: «ھامىلە ئۈچ ئايلىق بولغاندىن كېيىن ئاندىن روھ كىرىدۇ، شۇڭا ئۈچ ئايلىق بولماي تۇرۇپ يەنى روھ كىرمەي تۇرۇپ چۈشۈپ كەتكەن ھامىلىدىن كەلگەن خۇن سەۋەبلىك ناماز ۋە روزىنى تەرك قىلسا بولمايدۇ» دەپتىكەن. شۇڭا، ھازىرغىچە روزىسىنى تۇتۇپ، نامىزىنى ئوقۇۋېتىپتۇ. بۇ قاراش توغرىمۇ؟ بۇ خانىم – قىزلار ئۈچۈن مۇھىم مەسىلە بولغاچقا، توغرىسىنى يەتكۈزۈپ قوياي دەپ يېزىشىم ئىدى) ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئاللاھ ئۆزلىرىنىمۇ سالامەت قىلسۇن! تۆرەلمە ئادەمزات شەكلىگە 81 كۈندە كىرىدۇ. ئالتە ھەپتىلىك ھامىلە ئادەمزات شەكلىگە كىرىشتىن بۇرۇن چۈشۈپ كەتكەن بولغاچقا، ئەگەر بۇ قان ئادەت كۆرىدىغان كۈنلەرگە ئۇدۇل كەلگەن بولسا، ھەيز ھېسابلىنىدۇ. ئادەت كۆرىدىغان كۈنلەرگە ئۇدۇل كەلمىگەن بولسا، بۇ نىفاس قېنى بولماستىن، تومۇردىن چىققان قاندۇر. بۇ ئەھۋالدا ئىستىھازە ھۆكمىنى ئالىدۇ. ئىستىھازﻩدار پاك ھېسابلانغاچقا، ئادەتتىكىدەك ناماز ئوقۇيدۇ؛ روزا تۇتىدۇ؛ ئېتىكاپتا ئولتۇرىدۇ؛ «قۇرئان» ئوقۇيدۇ؛ «قۇرئان»نى تۇتىدۇ ۋە باشقا بارلىق ئىبادەتلەرنىمۇ قىلالايدۇ. بۇنىڭغا بارلىق ئالىملار بىرلىككە كەلگەن.
سوئال: ئىستىھازﻩدار پاك ھېسابلانغاچقا، ئادەتتىكىدەك ناماز ئوقۇيدۇ؛ روزا تۇتىدۇ؛ ئېتىكاپتا ئولتۇرىدۇ؛ «قۇرئان» ئوقۇيدۇ دېگەننى بۇرۇن بىلمەي، شۇنداق ئەھۋالدا ناماز ئوقۇمىغان ئايال كىشى بۇنىڭ ھۆكمىنى (يىللاردىن كېيىن) ئەمدى بىلگەن بولسا، شۇ نامازلىرىنىڭ قازاسىنى قانداق قىلىشى كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. نامازلارنىڭ سانى بويىچە بىراقلا ياكى بۆلۈپ ئوقۇپ تۈگىتىدۇ. مەسىلەن، ھەربىر پەرز ناماز ۋاقتىدا بىرەر ياكى بىرقانچە پەرزنى ئوقۇپ قازاسىنى قىلىپ بولدۇم دېگەندە ئاندىن توختىتىدۇ. سانىنى ئېنىق بىلەلمىسە ئوقۇپ بولغاندىمەن دېگۈچە ئوقۇيدۇ.
تۈگىدى.
ساجىيە ئىسلام تەتقىقات مەركىزى
1. ئىبنى ئابىدىن: «راددۇل مۇھتار»، 1/84؛ ئىبنى ھەزم: «ئەلمۇھەللا»، 1/239. شەيخ ئەلئۇسەيمىن («مەجمۇئۇل فەتاۋا ۋەررەسائىل»، 11/284) رەھمۇتۇللاھى ئەلەيھىمۇ ھاياتىنىڭ ئاخىرقى ۋاقتىدا مۇشۇنداق پەتۋا بەرگەن.
2. «بۇخارىي»، (130).
3. نەۋەۋىي: «ئەلمەجمۇﺋ»، 2/170.
4. «ئەبۇ داۋۇد»، (236). ئالبانىي: «ھەسەن» دېگەن.
5. ئىبنى قۇدامە: «ئەلمۇغنىي»، 1/134.
6. «ئىيلا»: ئەر كىشىنىڭ «ئايالىمغا يېقىن كەلمەيمەن» دەپ ئاللاھ بىلەن قەسەم قىلىشىدىن ئىبارەت.
