سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، ئۇستاز! دىيارىمىزدا نەشردىن چىققان ئۇيغۇر يېزىقىدىكى ئىسلامىي كىتابلارنى تاپقىلى بولماسلىق ئەھۋالى بەك ئېغىر، لېكىن توردا ماتېرىياللار ھەقىقەتەن كۆپ، بۇلارنى ئىگىلىرىنىڭ رۇخسىتىسىز ئۆزىمىز بېسىپ ئىشلەتسەك بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ.
بارلىق ھەمدۇسانالار جانابىي ئاللاھقا بولسۇن، دۇرۇد ۋە سالاملار پەيغەمبىرىمىزگە، ئۇ زاتنىڭ ئائىلە – تاۋابىئاتلىرىغا، ئەسھابلىرىغا ۋە ئۇ زاتقا تاكى قىيامەتكىچە ئەگەشكەنلەرگە بولسۇن!
كىتابنىڭ ئاپتورى ياكى تەرجىمانى ياكى نەشرىياتچى كىتابتا «نەشر قىلىش ھوقۇقى بىزدە» دەپ ئەسكەرتمىگەن ئەھۋالدا شەخسىي پايدىلىنىش مەقسىتىدە كىتابنى بېسىپ پايدىلىنىشقا، تارقىتىشقا بولىدۇ.
تىجارىي پايدىلىنىش مەقسەتتە بېسىپ ساتماقچى بولغان ئەھۋالدا، ئەگەر ئۆرپ – ئادەتتە رۇخسىتىنى ئېلىش كېرەك بولسا، شۇ بويىچە ئۇلارنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىش لازىم. ئۇنداق بولمىغان تەقدىردە، ئەدەب جەھەتتىن ئاپتورنىڭ ياكى نەشرىياتچىنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىۋەتكەن تۈزۈك.
ئەگەر يۇقىرىقىدەك ئىبارە بىلەن ئەسكەرتكەن بولسا، بۇنداق ئەھۋالدا، ئاپتور بىلەن نەشرىياتچىنىڭ ھوقۇقى شەرئى جەھەتتىن قوغدىلىدىغان ھوقۇق دائىرىسىگە كىرىدىغان بولغاچقا، ئۇلارنىڭ رۇخسىتىسىز تىجارىي مەقسەتتە بېسىپ تارقىتىش چەكلىنىدۇ.
ئەسلىدە بۇ مەسىلە مەنىۋى ھەق دائىرىسىگە كىرىدىغان بولۇپ، «ئىسلام فىقھى ئاكادېمىيەسى» بۇ ھەقنىڭ شەرئى جەھەتتىن قوغدىلىدىغانلىقىنى، ئىگىلىرىنىڭ ئۇنى تەسەررۇپ قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە ئىكەنلىكىنى، ئۇنىڭغا تاجاۋۇز قىلىشقا بولمايدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەن.(1)
شەخسىي پايدىلىنىش ئۈچۈن ئىگىلىرىنىڭ رۇخسىتىسىز بېسىشنى بەزى ئالىملار چەكلەيدۇ، بەزى ئالىملار چەكلىمەيدۇ.
ئەمدى بىز ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ دىنىي كىتابلاردىن پايدىلىنىش مەسىلىسىگە كېلەيلى: ئاپتورلار ياكى تەرجىمانلارنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى ئىلىمنى، ھەقنى تارقىتىش ئارقىلىق ئاللاھنىڭ رازىلىقىغا ئېرىشىش بولۇپ، قوشۇمچە مەقسىتى ماددىي كىرىم ياكى قەلەم ھەققى ياكى تىجارەت بولۇشى مۇمكىن. ئەگەر ئاساسلىق مەقسەت بىلەن قوشۇمچە مەقسەت بىر – بىرىگە زىت كېلىپ قالغان ئەھۋالدا ئاساسلىق مەقسەتنى ئالدىن ئورۇندا قويۇپ قوشۇمچە مەقسەتنى قۇربان قىلىشقا توغرا كېلىدۇ.
بۇنىڭغا بىنائەن، دىيارىمىزدا دىنىي كىتاب بازاردىن تېپىلماي قىس بولۇپ كەتسە، ياكى ئېھتىياج شۇنداق كۆپ تۇرۇقلۇق نەشرىياتچىلار بەكلا يۇقىرى باھا قويۇۋالسا، ئومۇم مۇسۇلمانلارنىڭ مەنپەئەتىنى ئەلا بىلىش، ئىسلام تەشۋىقاتى توختاپ قالماسلىق، ئىلىمنى يوشۇرماسلىق، مونوپول قىلىۋالماسلىق ئۈچۈن كىتابنى بېسىپ سېتىپ پايدا ئېلىش مەقسىتىدە ئەمەس، شەخسىي ئوقۇپ پايدىلىنىش ياكى باشقىلارغا ھەقسىز ياكى ساۋابنى كۆزلەپ پايدا ئالماي سېتىپ تارقىتىشقا بولىدۇ.
كىتابنى يۇقىرىقىدەك مەقسەتتە باسقان تەقدىردە، كىتابنىڭ مەزمۇنىنى، ئاپتورنىڭ ياكى تەرجىماننىڭ ئىسمىنى ئۆزگەرتىۋېتىشكە ياكى ئېلىۋېتىشكە بولمايدۇ.
ئەگەر قايتا بېسىشتىن مەقسەت ماددىي پايدىلىنىش ۋە تىجارەت قىلىش بولسا، ئىگىلىرىدىن رۇخسەتسىز بېسىشقا بولمايدۇ.
ۋەللاھۇ ئەئلەم بىسسەۋاب / ئاللاھ ئەڭ توغرىسىنى بىلگۈچىدۇر!
دوكتور ئابدۇلئەزىز رەھمەتۇللاھ
ھ. 1432، 30 – رەبىيئۇلئاخىر / م. 2011، 4 – ئىيۇن
«پەتىۋالار مەجمۇئەسى»، 1 – توم، 155 – نومۇرلۇق پەتۋا.
1. 1988 – يىلى 5 – قۇرۇلتاي – كۇۋەيت 43 (5/5) (1) نومۇرلۇق قارار.
