401. ئەبۇ ئۆمەر ھەفس ئىبنى سۇلايمان ئىبنى مۇغىرە ئەلبەززاز ئەلئەسەدىي ئەلكۇفىي (حَفْص بْن سُلَيْمَان البَزَّاز الأَسَدِيُّ الكُوْفِيُّ، ھ. 90 – 180 / م. 709 – 180) — كۇفەلىك مەشھۇر قىرائەت ئالىمى ئاسىم ئىبنى ئەبۇننەجۇدنىڭ ئۆگەي ئوغلى. ئاسىمدىن كېيىنكى كۇفە قارىيلىرىنىڭ پېشۋاسى بولغان زات. ھازىرقى قۇرئانلار ھەفس ئىبنى سۇلايماننىڭ رىۋايىتى بويىچە يېزىلغان.
402. ئەبۇ مۇھەممەد ھەكەم ئىبنى ئۇتەيبە ئەلكىندىي (الحَكَمُ بنُ عُتَيْبَةَ الكِنْدِيُّ، ھ. 50 – 115 / م. 650 – 733) — كۇفەلىك ئازادگەردە، كاتتا تابىئىن. فەقىھ، مۇھەددىس. ئىبادەتگۇيلۇقى ۋە پەزىلىتى بىلەن تونۇلغان زات.
403. ئەبۇ خالىد ھەكىم ئىبنى ھىزام ئىبنى خۇۋەيلىد ئىبنى ئەسەد ئەلقۇرەشىي (حَكِيمُ بْنُ حِزَامِ بْنِ خُوَيْلِدِ بنِ أَسَدٍ القُرَشِيُّ، ھ. بۇرۇن 65 – ھ. 54 / م. 558 – 674) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ساھابە. قۇرەيشنىڭ ئېسىل زاتلىرىدىن ۋە «مۇئمىنلەرنىڭ ئانىسى» خەدىجە بىنت خۇۋەيلىد رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ جىيەنى. مەككە فەتىھ قىلىنغان كۈنى مۇسۇلمان بولغان ۋە كېيىن مەدىنەدە ياشىغان، 120 ياشتا ۋاپات تاپقان.
404. ھەنزەلە ئىبنى ئەبى ئامىر ئەلئەنسارىي (حَنْظَلَةُ بْنُ أَبِي عامرٍ الْأَنْصَارِيُّ، ھ. بۇرۇن ؟ – 3 / م. ؟ – 625) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ئىماندا راستچىل بولغان يىگىت ساھابە. جۇنۇب ھالەتتە جىھاد چاقىرىقىنى ئاڭلاپ، «ئۇھۇد غازىتى»غا ئاتلانغان ۋە شەھىد بولغاندا پەرىشتىلەر غۇسۇل تاھارەت ئالدۇرغان زات.
405. ھەمزە ئىبنى ئەمر ئەلئەسلەمىي (حَمْزَةُ بْنُ عَمْروٍ الأَسْلَمِيَّ) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — تەبۇك غازاتى جەريانىدا ئوتتۇرىغا چىققان رەسۇلۇللاھنىڭ مۇئجىزىلىرىنى رىۋايەت قىلغان ساھابە. تەخمىنەن ھ. 61 / م. 683 ئەتراپىدا 70 ياشلىرىدا ۋاپات بولغان.
406. ئەبۇ ئەھمەد ھەججاج ئىبنى يۈسۈف ئەسسەقەفىي (الحَجَّاجُ بنُ يُوْسُفَ الثَّقَفِيُّ، ھ. 40 – 95 / م. 660 – 714) — ناھايىتى سۆزمەن، ناتىق، ئەمما زالىم ۋە قانخور ئۆمەۋىي قوماندان. كاتتا مۇفەسسىر سەئىد ئىبنى جۇبەيرنى قەتل قىلغان، ئابدۇللاھ ئىبنى زۇبەيرنى كەئبە شەرىفتە مۇھاسىرىگە ئالغان. فەتىھلەر ۋە ئىسلاھات بابىدا كۆرۈنەرلىك خىزمەتلىرىمۇ كۆپ شەخس.
407. ئەبۇ ئەھمەد ھەيسەم ئىبنى خارىجە ئەلمەررۇزىي ئەلباغدادىي (الهَيْثَمُ بنُ خَارِجَةَ الْمَرُّوذِيُّ البَغْدَادِيُّ)، ھ. ؟ – 227 / م. ؟ – 842) — زاھىد، مۇھەددىس ئالىم. ئۇنىڭدىن ئىمام ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل ۋە ئىمام بۇخارىي ھەدىس رىۋايەت قىلغان.
408. نۇرىددىن ئەبۇلھەسەن ئەلى ئىبنى ئەبۇبەكرى ئىبنى سۇلايمان ئەلھەيسەمىي ئەلقاھىرىي (عَلِيِّ بْنُ أَبِي بَكْرِ بنِ سُلَيْمَانَ الهَيثَمِيُّ القَاهِرِيُّ، ھ. 735 – 807 / م. 1335 – 1405) — ھەدىس ئىلىملىرىدە يېتىشكەن مىسىرلىق ئالىم. «مەجمەئۇززەۋائىد» ۋە «مەۋارىدۇززەمئان» قاتارلىق ئەسەرلەرنى قالدۇرغان.
409. ھۆر ئىبنى قەيس ئىبنى ھىسن ئىبنى بەدر ئىبنى ھۇزەيفە ئەلفەزارىي (الْحُرُّ بْنُ قَيْسِ بْنِ حِصْنِ بْنِ بَدْرِ بْنِ حُذَيْفَةَ الْفَزَارِيُّ، ھ. ؟ – ؟ / م. ؟ – ؟) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ھىجرىيە 9 – يىلى مۇسۇلمان بولۇپ، بەنى فەزارە قەبىلىسى ئەلچىلىرى قاتارىدا پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ھۇزۇرىغا كەلگەن. ئالىم ۋە قارىي ساھابەلەرنىڭ بىرى.
410. ھۇزەيفە ئىبنى قەتادە ئەلمەرئەشىي (حُذَيْفَةُ بنُ قَتَادَةَ الْمَرْعَشِيُّ)، ھ. ؟ – 207 / م. ؟ – 763) ــ بۈگۈنكى تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى مەرئەش (Kahramanmaraş) ۋىلايىتىدىن. زاھىد، ئابىد زاتتۇر. سۇفيان سەۋرىي قاتارلىقلاردىن تەلىم ئالغان
411. ئەبۇ ئابدۇللاھ ھۇزەيفە ئىبنى ئەليەمان ھىسل ئىبنى جابىر ئەلئەبسىي ئەلغەتافانىي (حُذَيْفَةُ بنُ اليَمَانِ حِسْلِ بنِ جَابِرٍ العَبْسِيُّ الْغَطَفَانِىُّ، ھ. ؟ – 36 / م. ؟ – 656) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — ئۆزىمۇ، ئاتىسىمۇ ساھابە. «بەدر»دىن باشقا بارلىق غازاتلارغا قاتناشقان، ئىراق ۋە شام فەتھىدە تۆھپە كۆرسەتكەن قەيسەر قوماندان. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئۇنىڭغا مۇناپىقلارنىڭ تىزىملىكى ۋە كېيىن يۈز بېرىدىغان پىتنىلەرگە ئالاقىدار مەخپىيەتلىكنى سۆزلەپ بەرگەن بولغاچقا، «پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ مەخپىيەتلىكىنى ساقلىغۇچى زات» دەپ ئاتالغان.
412. ئەبۇ تەھيا ھۇكەيىم (ھەكىيم دېگۈچىلەرمۇ بار) ئىبنى سەئد ئىبنى تەھيا ئەلھەنەفىي ئەلكۇفىي (حُكَيْمُ بنُ سَعْدٍ بنِ تحيا الحَنَفِي الكُوْفِيُّ، ھ. ؟ – 90 ئەتراپى / م.؟ –710 ئەتراپى) — كۇفەلىك تابىئىن. ئەلى، ئەبۇ ھۇرەيرە قاتارلىق ساھابەلەردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان زات.
413. ھۇمەيد ئىبنى قەيس ئەلئەئرەج (حُمَيْدُ بْنُ قَيْسٍ الأَعْرَجُ، ھ. ؟ – 130 / م. ؟ – 748) — تابىئىن قارىي، مۇھەددىس.
414. ھەزرىتى ئەبۇ ئابدۇللاھ ئەلھۈسەين ئىبنى ئەلى ئىبنى ئەبى تالىب ئەلھاشىمىي ئەلقۇرەشىي (الْحُسَيْنُ بنُ عَلِيِّ بنِ أَبِي طَالِبِ بنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ ، ھ. 4 – ھ. 61 / م. 626 – 680) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — ھەزرىتى فاتىمە بىلەن ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمانىڭ ئوغلى، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ نەۋرىسى، «جەننەت يىگىتلىرىنىڭ خوجىسى». مۇھەررەمنىڭ 10 – كۈنى كەربالادا شەھىد قىلىنغان زات.
415. ئەبۇ سەئىد ھۈسەين ئىبنى ئەمر ئىبنى مۇھەممەد ئەلئەنقەزىي ئەلكۇفىي (الْحُسَيْنُ بْنُ عَمْرِو بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَنْقَزِيُّ الكُوْفِيُّ، ھ. ؟ – 199 / م. ؟ – 815) — ئاتىسىدىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان ئىشەنچلىك راۋىي.
416. ئەبۇ ئەلى ھۈسەين ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ئابدۇرراھمان ئىبنى فەھم ئەلباغدادىي (الحُسَيْنُ بن مُحَمَّدِ بنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بنِ فَهْمٍ البَغْدَادِيّ، ھ. 211 – 289 / م. 826 – 902) — ھەدىسشۇناس، نەسەبشۇناس، تارىخشۇناس ئالىم.
417. ئەبۇلمۇنزىر ھىشام ئىبنى ئۇرۋە ئىبنى ئەززۇبەير ئىبنى ئەلئەۋۋام ئەلئەسەدىي (هِشَامُ بْنُ عُرْوَةَ بْنِ الزُّبَيْرِ بْنِ الْعَوَّامِ الأَسَدِيُّ، ھ. 61 – 146 / م. 680 – 763) — تابىئىن. فەقىھ ۋە مۇھەددىس.
418. زەينۇل ئىسلام ئوبۇلقاسىم ئابدۇلكەرىم ئىبنى ھەۋازىن ئىبنى ئابدۇلمەلىك ئەلقۇشەيرىي ئەننىشاپۇرىي (زَينُ الإسلامِ أَبُو الْقَاسِم عَبْدُ الكَرِيْمِ بنُ هَوَازِنَ بنِ عَبْدِ المَلِكِ القُشَيْرِيُّ النَّيْسَابُوْرِيُّ، ھ. 376 – 465 / م. 986 – 1074) — تەسەۋۋۇف پېشۋاسى، شائىر، تىلشۇناس، مۇھەددىس، مۇفەسسىر، كالامشۇناس، فەقىھ. «قۇشەيرى رىسالىسى (الرسالة القشيرية)»، «ئەتتەفسىرۇل كەبىر (التفسير الكبير / التيسير في علم التفسير)»، «لەتائىفۇل ئىشارات (لطائف الإشارات)»، «ئادابۇسسۇفىييە (آداب الصوفية)»، «ئەلجەۋاھىر (الجواهر وعيون الْأَجْوِبَة فِي فنون الأسئلة)» ۋە «نۇطەتۇ ئۇلىننۇھا (نكت أولى النها)» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.
419. ھەزرىتى ئەبۇ ئابدۇللاھ ئوسمان ئىبنى ئەففان ئەلئۇمەۋىي ئەلقۇرەشىي (عُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ الأُمَوِيُّ القُرَشِيُّ، ھ. بۇرۇن 47 – ھ. 35 / م. 576 – 656) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئەڭ كاتتا ساھابىلىرىدىن بولۇپ، راشىد خەلىفەلەرنىڭ ئۈچىنچىسى (م. 644 – 656). پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئىككى قىزىغا ئۆيلەنگەنلىكى ئۈچۈن، «زۇننۇرەين (ئىككى نۇر ئىگىسى)» دەپ نام ئالغان. ساھابەلەردىن تۇنجى بولۇپ ھەبەشىستانغا ھىجرەت قىلغان، ئادەتتىن تاشقىرى ھاياسى ۋە ئىسلام ئۈچۈن بارلىقىنى ئاتىغانلىقى بىلەن تونۇلغان زات. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمدىن 146 ھەدىس رىۋايەت قىلغان. 80 يېشىدا، ھ. 35 – يىلى 18 – زۇلھەججە / م. 656- يىلى 17 – ئىيۇلدا ئۆيىدە «قۇرئان» ئوقۇۋاتقاندا شەھىد قىلىنغان.
420. ئەبۇسسائىب ئوسمان ئىبنى مەزئۇن ئەلجۇمەھىي ئەلقۇرەشىي (عُثْمَانُ بنُ مَظْعُوْنٍ الجُمَحِيُّ، ھ. بۇرۇن ؟ – 3 / م. ؟ – 625) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — دەسلەپ مۇسۇلمان بولغان ساھابەلەردىن. ھەبەشىستانغا ئىككى قېتىم ھىجرەت قىلغان، كېيىن مەدىنەگە ھىجرەت قىلغان ۋە «بەدر غازىتى»غا قاتناشقان. ئىبادەتتە ئۆزىگە قاتتىق تەلەپ قويىدىغان زات.
421. ئەبۇلۋەلىد ئۇبادە ئىبنى سامىت ئىبنى قەيس ئەلئەنسارىي (عُبَادَةُ بنُ الصَّامِتِ بنِ قَيْسٍ الأَنْصَارِيُّ، ھ. بۇرۇن 38 – ھ. 34 / م. 558 – 674) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ئىككى قېتىملىق ئەقەبە بەيئىتىگە ۋە بارلىق غازاتلارغا قاتناشقان قوماندان ساھابە. ساھابەلەر ئارىسىدىكى مەشھۇر قارىيلارنىڭ بىرى. خەلىفە ئۆمەر دەۋرىدە فەلەستىن قازىسى بولغان.
422. ئەبۇلمۇنزىر / ئەبۇتتۇفەيل ئۇبەي ئىبنى كەئب ئىبنى قەيس ئەلئەنسارىي (أُبَيُّ بْنُ كَعْبِ بْنِ قَيْسٍ الأَنْصَارِيُّ، ھ. ؟ – 30 / م. ؟ – 653) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ئىككىنچى «ئەقەبە بەيئەتى»گە ۋە بارلىق غازاتلارغا قاتناشقان زات. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ۋەھيى كاتىبلىرىدىن بىرى، ساھابە قارىيلارنىڭ پېشۋاسى.
423. ئۇبەيدۇللاھ ئىبنى ئەلئەسەد (ياكى ئەلئەسۋەد) ئەلخەۋلانىي (عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ الأَسَدِ أو الْأَسوَدِ الْخَولَانِيُّ) — تابىئىن. ھەزرىتى مەيمۇنە رەزىيەللاھۇ ئەنھانىڭ بېقىۋالغان ئوغلى. ساھابەلەردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان زات.
424. ئۇبەيدۇللاھ ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى ئۇتبە ئەلھۇزەلىي ئەلمەدەنىي (عُبَيْدُ اللهِ بنُ عَبْدِ اللهِ بنِ عُتْبَةَ الهُذَلِيُّ الْمَدَنِيُّ، ھ. ؟ – 98 / م. ؟ – 717) — كۆپ ھەدىس رىۋايەت قىلغان كاتتا تابىئىن، مەدىنەدىكى «يەتتە فەقىھ»نىڭ بىرى. زاھىد، ئىبادەتگۇي، ئالىم زات. خەلىفە ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىزنىڭ مۇئەللىمى.
425. ئەبۇ ھەفس ئۇبەيدۇللاھ ئىبنى زىياد ئىبنى ئەبىھى (عُبَيْدُ اللهِ بنُ زِيَادِ بنِ أَبِيْهِ، ھ. 32 – 67 / م. 653 – 687) — «ئۇمەۋىيلەر دۆلىتى»نىڭ ئىراق ۋە خۇراساندىكى ۋالىيسى. ھەزرىتى ھۈسەين رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنى ئۆلتۈرۈشكە بۇيرۇغان بەدبەخت.
426. ئۇبەيدۇلمۇكتىب ئىبنى مىھران ئەلكۇفىي (عُبَيْدٌ الْمُكْتِبِ بن مِهْران الكُوْفِيُّ، ۋاپاتى ھ. 131 – 140 / م. 749 – 758 – يىللار ئارىسى) — كۇفەلىك ئازادگەردە. تابىئىنلەردىن ئىلىم ئۆگەنگەن، رىۋايەتلىرى «ئىشەنچلىك» دەپ قارالغان مۇھەددىس.
427. ئۇرۋە ئىبنى مۇھەممەد ئەسسەئدىي (عُرْوَةُ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّعْدِيُّ، ھ. ؟ – 120 / م. ؟ – 738) — خەلىفە ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىز قاتارلىق ئۇمەۋىي خەلىفەلەر تەرىپىدىن يەمەنگە 20 يىل ۋالىي قىلىنغان ۋە يەمەندىن قايتقاندا، «قۇرئان»ى بىلەن شەمشىرىنىلا كۆتۈرۈپ قايتقان زات.
428. ئۇرۋە ئىبنى ئەززۇبەير ئىبنى ئەلئەۋۋام ئەلئەسەدىي (عُرْوَةُ بْنُ الزُّبَيْرِ بْنِ الْعَوَّامِ الأَسَدِيُّ، ھ. 23 – 94 / م. 643 – 713) — كاتتا تابىئىن. ھاممىسى ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھادىن كۆپ ھەدىسلەرنى رىۋايەت قىلغان. مەدىنەنىڭ يەتتە چوڭ فەقىھىنىڭ بىرى ئىدى.
429. ئەبۇ مۇھەممەد ئۇسامە ئىبنى زەيد ئىبنى ھارىسە ئەلكەلبىي (أُسَامَةُ بْنُ زَيْدِ بْنِ حَارِثَةَ الْكَلْبِيُّ، ھ. بۇرۇن 7 – ھ. 54 / م. 615 – 674) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — ئۆزى ۋە ئاتا – ئانىسى پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئازادگەردىلىرى ۋە ساھابەلەر. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئۇنى رىم ئىمپېرىيەسىگە قارشى ئەۋەتمەكچى بولغان قوشۇنغا قوماندان قىلغان چاغدا تېخى يىگىرمە ياشقا تولمىغانىدى. ئۇ قوشۇن ئىچىدە ھەزرىتى ئەبۇبەكرى ۋە ئۆمەر ئىبنى خەتتاب قاتارلىق كاتتا ساھابەلەر بار ئىدى.
430. ئەبۇ ھەمماد ئۇقبە ئىبنى ئامىر ئەلجۇھەنىي ئەلمىسرىي (عُقْبَةُ بن عَامِرٍ الجُهَنِيُّ المِصْرِيُّ، ھ. بۇرۇن 15 – ھ. 58 / م. 608 – 678) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — قىرائەت پېشۋاسى، فەقىھ ساھابە. شام ۋە مىسىر فەتھىدە كاتتا تۆھپىلەرنى قوشقان قوماندان زات. مىسىرغا ۋالىي بولغان.
431. ئۇممۇ ئەيمەن بەرەكە بىنتى سەئلەبە ئەلھەبەشىييە (أُمُّ أَيْمَنَ بَرَكَةُ بِنتُ ثَعلَبَةَ الحَبَشِيَّةُ، ھ. ؟ – 23 / م. ؟ – 644) رەزىيەللاھۇ ئەنھا — پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئازادگەردىسى ۋە خىزمەتچىسى، زەيد ئىبنى ھارىسە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ ئايالى، ئۇسامە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ ئانىسى. ھەبەشىستانغا ئىككى قېتىم ھىجرەت قىلغان، «ئۇھۇد غازىتى»دا يارىدارلارنى داۋالاش، ئۇسسۇزلارغا سۇ توشۇش خىزمىتىنى قىلغان مۇجاھىدە.
432. ھەزرىتى ئۇممۇ سەلەمە ھىند بىنتى ئەبۇ ئۇمەييە (أُمُّ المُؤْمِنِيْنَ أُمُّ سَلَمَةَ هِنْدُ بِنْتُ أبي أُميَّة، ھ. بۇرۇن 29 – ھ. 61 / م. 594 – 680) رەزىيەللاھۇ ئەنھا — يولدىشى ئەبۇ سەلەمە بىلەن دەسلەپتە مۇسۇلمان بولۇپ، ھەبەشىستانغا ۋە مەدىنەگە ھىجرەت قىلغانلاردىن. تۇل قالغاندا، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئۇنى نىكاھىغا ئالغان ۋە «مۇئمىنلەرنىڭ ئانىسى» بولغان. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ھەدىسلىرىنى رىۋايەت قىلغان دانا ۋە فەقىھە زات.
433. ئۇممۇ شەرىيك غەزىييە بىنتى جابىر ئەددەۋسىييە (أُمُّ شَرِيكٍ غَزِيَّةُ بِنْتُ جَابِرٍ الدَّوْسِيَّةُ) رەزىيەللاھۇ ئەنھا — ئۆزىنى پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە مەھرسىز بەخش قىلغان ئايال ساھابە. ئىسلامغا دەۋەت قىلىشتا زور كۈچ چىقارغان ۋە ئۆز قەبىلىسىنىڭ مۇسۇلمان بولۇشىغا تۈرتكە بولغان زات.
434. ئۇممۇ ھاﻧﯩﺌ فاخىتە بىنتى ئەبى تالىب (أُمُّ هَانِئٍ فَاخِتَةُ بِنْتُ أَبِي طَالِبٍ، ھ. بۇرۇن 47 – 50 / م. 576 – 671) رەزىيەللاھۇ ئەنھا — رەسۇلۇللاھنىڭ تاغىسى ئەبۇ تالىبنىڭ قىزى. ھەزرىتى ئەلىنىڭ ھەمشىرىسى. مەككە فەتىھ بولغان يىلى مۇسۇلمان بولۇپ، پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمدىن قىرىقتەك ھەدىس رىۋايەت قىلغان مۇھەددىسە زات.
435. ھەزرىتى ئۇممۇ ھەبىبە رەملە بىنتى ئەبۇ سۇفيان ئەلئۇمەۋىييە (أُمُّ المُؤْمِنِيْنَ أُمُّ حَبِيْبَةَ رَمْلَةُ بِنْتُ أَبِي سُفْيَانَ الأُمَوِيَّةُ، ھ. بۇرۇن 31 – ھ. 44 / م. 597 – 664) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — ئەبۇ سۇفيان رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ قىزى. يولدىشى بىلەن ھەبەشىستانغا ھىجرەت قىلغان. يولدىشى خرىستىيان بولۇپ كەتكەندىن كېيىن، ئۇنىڭ ئىسلام يولىدىكى پىداكارلىقى ئۈچۈن پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئۇنى نىكاھىغا ئالغان ۋە «مۇئمىنلەرنىڭ ئانىسى» بولغان. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ھەدىسلىرىنى رىۋايەت قىلغان فەقىھە زات.
436. ئەبۇ مالىك ئۇيەينە ئىبنى ھىسن ئىبنى ھۈزەيفە ئىبنى بەدر ئەلفەزارىي (عُيَيْنَةُ بْنُ حِصْنِ بْنِ حُذَيْفَةَ بْنِ بَدْرٍ الْفَزَارِيُّ، ھ. ؟ / م. ؟) — زۇبيان قەبىلىسىنىڭ ئاقساقىلى، ئەئرابىيلارنىڭ چوڭلىرىدىن. مەككە فەتىھ يىلىنىڭ ئالدى – كەينىدە مۇسۇلمان بولغان. ئوسمان رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ خىلافەت دەۋرىنىڭ ئاخىرلىرىدا ۋاپات بولغان.
437. ھەزرىتى ئەبۇ ھەفس ئۆمەر ئىبنى ئەلخەتتاب ئەلئەدەۋىي ئەلقۇرەشىي (عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ العَدَوِيُّ القُرَشِيُّ، ھ. بۇرۇن 40 – ھ. 23 / م. 583 – 644) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ ئەڭ كاتتا ساھابىلىرىدىن ۋە راشىد خەلىفەلەرنىڭ ئىككىنچىسى (م. 634 – 644). ئىسلام تارىخىدا زور تەسىر قالدۇرغان زات. «ئەلفارۇق» نامى بىلەن مەشھۇردۇر. ھ. 23 – يىلى 23 – زۇلھەججە بامدات ناماز ئوقۇۋاتقان پەيتىدە كەينىدىن خەنجەر سېلىنغان، 26 – زۇلھەججە / م. 644 – يىلى 3 – نويابىردا ۋاپات تاپقان.
438. ئەبۇ زەر ئۆمەر ئىبنى زەر ئابدۇللاھ ئىبنى زۇرارە ئەلھەمدانىي ئەلمۇرھىبىي (أَبُو ذَرٍّ عُمَرُ بنُ ذَرِّ بنِ عَبْدِ اللهِ بنِ زُرَارَةَ الهَمْدَانِيُّ الْمُرْهِبِيُّ، ھ. ؟ – 156 / م. ؟ – 773) — مۇجاھىد، ئىبادەتگۇي، زاھىد. مەشھۇر تابىئىنلەردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان مۇھەددىس. ئۇنىڭدىن ئابدۇللاھ ئىبنى مۇبارەك، سۇفيان ئىبنى ئۇيەينە ۋە باشقا ئالىملار ھەدىس رىۋايەت قىلغان.
439. ۋاسىل ئىبنى سۇلايمان / سۇلەيم ئەتتەيمىي ئەلكۇفىي (وَاصِلُ بْنُ سُلَيْمَانَ – سُلَيْمَ – التَّيْمِيُّ الْكُوفِيُّ، ھ. ؟ – ؟ / م. ؟ – ؟) — مۇھەددىس. ئۇنىڭدىن سۇفيان سەۋرىي ھەدىس رىۋايەت قىلغان.
440. ئەبۇ شەدداد ۋاسىلە ئىبنى ئەلئەسقاﺋ ئىبنى ئابدۇللاھ (ياكى كەئب) ئەللەيسىي (وَاثِلَةُ بْنُ الْأَسْقَعِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ – أو كَعْبٍ – اللَّيْثِيُّ، ھ. بۇرۇن 13 – ھ. 85 / م. 609 – 704) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — «تەبۇك غازىتى»غا ۋە كېيىن «دەمەشق فەتھى»گە قاتناشقان شىجائەتلىك ساھابە. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمدىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان زات.
441. ۋۇھەيب ئىبنى ۋەرد ئەلمەككىي (وُهَيْبُ بنُ الوَرْدِ الْمَكِّيُّ، ھ. ؟ – 153 / م. ؟ – 770) — مەككەدە تۇغۇلغان تابىئىن، مۇھەددىس ئابىد، ئىبنى ئۇيەينە ۋە ئىبنى مۇبارەك قاتارلىقلارنىڭ ئۇستازىدۇر. «سەھىھۇ مۇسلىم» ۋە «سۈنەنۇتتىرمىزىي»دە ھەدىس رىۋايەت قىلغان.
442. ئەبۇ ئىمران ئىبراھىم ئىبنى يەزىد ئەننەخەئىي ئەلكۇفىي (إِبْرَاهِيْمُ بنُ يَزِيْدَ بنِ قَيْسٍ النَّخَعِيُّ الكُوْفِيُّ، ھ. 39 ياكى 47 – 96 / م. 659 ياكى 667 – 715) — تابىئىن. قىرائەت ئالىمى ۋە كاتتا فەقىھ.
443. ئەبۇ ئەسماﺋ ئىبراھىم ئىبنى يەزىد ئىبنى شەرىك ئەتتەيمىي (إِبْرَاهِيْمُ بنُ يَزِيْدَ بنِ شَرِيْكٍ التَّيْمِيُّ، ھ. ؟ – 92 / م. ؟ – 711) — كۇفەلىك مۇھەددىس، فەقىھ، ئىبادەتگۇي تابىئىن. ئەنەس ئىبنى مالىك، ھارىس ئىبنى سۇۋەيد، ئەمر ئىبنى مەيمۇن قاتارلىقلاردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان. يېشى قىرىققا يەتمەي تۇرۇپ، ھەججاج تەرىپىدىن ئۆلتۈرۈلگەن.
444. ئەبۇ ئىسھاق ئىبراھىم ئىبنى ئەدھەم ئىبنى مەنسۇر ئىبنى يەزىد ئىبنى جابىر ئەلئىجلىي ئەلبەلخىي (إِبْرَاهِيْمُ بنُ أَدْهَمَ بنِ مَنْصُوْرِ بنِ يَزِيْدَ بنِ جَابِرٍ العِجْلِيُّ البَلْخِيُّ، ھ. 100 – 162 / م. 719 – 779) — دۆلەتمەن بىر ئائىلىنىڭ ئوغلى بولۇپ، پاراغەتلىك تۇرمۇشىنى تەرك ئېتىپ مەشھۇر زاھىدقا ئايلانغان كىشىدۇر ۋە فۇزەيل ئىبنى ئىيازدىن تەلىم ئالغان، مۇجاھىد، ئىبادەتگۇي زاتتۇر.
445. ئەبۇ ئىسھاق ئىبراھىم ئىبنى ئەھمەد ئىبنى ئىسمائىل ئەلخەۋۋاس (إِبْرَاهِيمُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إسْمَاعِيْلَ الْخَواص، ھ. 184 – 291 / م. 800 – 904) — ئىرانلىق مۇتەسەۋۋىف شائىر. زامانىدىكى تەسەۋۋۇف پېشۋالىرىدىن. چۆل – باياۋانلارنى كەزگەن سەيياھ. ھېكمەتلىك سۆزلەر ۋە بەزى ئەسەرلەرنى قالدۇرغان زاھىد.
446. ئەبۇ ئىسھاق ئىبراھىم ئىبنى بەششار ئەررەمادىي (أَبُو إِسْحَاقَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ بَشَّارٍ الرَّمَادِيُّ، ھ. ؟ – 224 / م. ؟ – 839) — سۇفيان ئىبنى ئۇيەينەدىن ئىلىم ئالغان، ھەدىس رىۋايىتى «زەئىف» دەپ قارالغان راۋىي.
447. ئەبۇ ئىسھاق ئىبراھىم ئىبنى سەئد ئىبنى ئىبراھىم ئىبنى ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەۋف ئەززۇھرىي (إِبْرَاهِيْمُ بنُ سَعْدِ بنِ إِبْرَاهِيْمَ بنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بنِ عَوْفٍ القُرَشِيُّ الزُّهْرِيُّ، ھ. 108 – 183 / م. 726 – 799) — مۇھەددىس تەبەئى تابىئىن. مەشھۇر ساھابە ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەۋف رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ ئەۋرىسى. كۆپ ھەدىس رىۋايەت قىلغان ئىشەنچلىك زات.
448. ئەبۇ نۇجەيد ئىمران ئىبنى ھۈساين ئىبنى ئۇبەيد ئەلخۇزائىي (عِمْرَانُ بنُ حُصَيْنِ بنِ عُبَيْدِ بنِ خَلَفٍ الخُزَاعِيُّ، ھ. ؟ – 53 / م. ؟ – 674) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم بىلەن غازاتلارغا قاتناشقان ساھابە. ئاتىسى بىلەن بىللە مۇسۇلمان بولغان. دۇئاسى ئىجابەت بولىدىغان پەزىلەتلىك زات ئىدى. خەلىفە ئۆمەر ئۇنى بەسرە ئاھالىسىگە دىن ئۆگىتىش ئۈچۈن ئەۋەتكەن.
449. ئىمام ئەبۇبەكرى ئىبنۇل ئەرەبىي مۇھەممەد ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئەلئەندەلۇسىي (ابْنُ العَرَبِيِّ أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بنُ عَبْدِ اللهِ الأَنْدَلُسِيُّ، ھ. 468 – 543 / م. 1076 – 1148) — «قازى ئەبۇبەكرى ئىبنۇل ئەرەبىي» دەپ تونۇلغان. مالىكىي مەزھىبىدىكى مۇجتەھىد ئالىملاردىن. «ئەھكامۇل قۇرئان»، «ئەلئەۋاسىم مىنەلقەۋاسىم» ۋە «ئەمەدۇل ئەقسا» قاتارلىق ئەسەرلىرى مەشھۇردۇر.
450. ئىمام ئەبۇسسائادەت مەجدۇددىن ئىبنۇلئەسىر مۇبارەك ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى مۇھەممەد ئەلجەزەرىي (ابْنُ الأَثِيْرِ الْمُبَارَكُ بنُ مُحَمَّدِ بنِ مُحَمَّدٍ الشَّيْبَانِيُّ الجَزَرِيُّ، ھ. 544 – 606 / م. 1149 – 1210) — ھەدىس ۋە تەفسىر ئالىمى، ئەدەبىياتچى ۋە بىئوگرافىيە يازغۇچى، تونۇلغان مول ھوسۇللۇق ئالىم.
451. ئىمام جامالۇددىن ئەبۇلفەرەج ئىبنۇلجەۋزىي ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەلى ئىبنى مۇھەممەد ئەلباغدادىي (ابْنُ الجَوْزِيِّ جَمَالُ الدِّيْنِ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بنُ عَلِيٍّ البَغْدَادِيُّ، ھ. 510 – 597 / م. 1116 – 1201) — نەسەبى ھەزرىتى ئەبۇبەكرىگە تۇتىشىدۇ. ئاتاقلىق مۇھەددىس، تارىخچى، فەقىھ، ھەنبەلىي مەزھەب ئالىملىرىدىن. «زادۇل مەسىر (زاد المسير)» (تەفسىر)، «تەلبىسۇ ئىبلىس (تلبيس إبليس)»، «ئەلمۇنتەزەم فى تارىخىل مۇلۇكى ۋەلئۇمەم (المنتظم في تاريخ الملوك والأمم)»، «ئەلمەۋزۇئات (الموضوعات من الأحاديث المرفوعات)»، «ئۆمەر ئىبنى خەتتابنىڭ تارىخى (تاريخ عمر بن الخطاب)» ۋە «سەيدۇل خاتىر (صيد الخاطر)» قاتارلىق ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفى.
452. ئىمام ئەبۇ ئابدۇللاھ شەمسۇددىن ئىبنۇلقەييىم مۇھەممەد ئىبنى ئەبۇبەكرى ئىبنى ئەييۇب ئەززۇرەئىي (الإمَامُ شَمْسُ الدِّيْنِ مُحَمَّدُ بنُ أَبيْ بَكْرِ بنِ أَيُّوْبَ الزُّرَعِي الدِّمَشْقِيُّ / ابْنُ قَيِّمِ الجَوْزِيَّةِ، ھ. 691 – 751 / م. 1292 – 1350) — ئىمام ئىبنى تەيمىييەنىڭ شاگىرتى، «ئىبنى قەييىم ئەلجەۋزىييە» دەپ تونۇلغان. مول ھوسۇللۇق ئىسلام ئالىمى. «زادۇل مەئاد»، «ئىئلامۇل مۇۋەققىئىن»، «رەۋزەتۇل مۇھىببىن»، «ئەرروھ»، «ئەتتۇرۇقۇلھۇكمىييە»، «مىفتاھۇ دارىسسەئادە»، «مەدارىجۇسسالىكىن»، «تەھزىبۇسسۈنەن»، «ھادىل ئەرۋاھ»، «ھىدايەتۇل ھەيەرا» ۋە «ئەلجەۋابۇل كافىي» قاتارلىق تۈرلۈك ئىلىملەردىكى ئەسەرلىرى يۈزگە يېتىدۇ.
453. سىراجۇددىن ئەبۇ ھەفس ئىبنۇلمۇلەققىن ئۆمەر ئىبنى ئەلى ئىبنى ئەھمەد ئەلئەنسارىي ئەششافىئىي (سِراجُ الدِّيْنِ عُمَرُ بنُ عَلِيِّ بنِ أَحْمَدَ الأَنْصَارِيُّ الشَّافِعِيُّ، ھ. 723 – 804 / م. 1323 – 1401) — ھەدىس، فىقھ ۋە تارىخ ئىلىملىرىدە يېتىشكەن، قاھىرەدە ياشىغان تېگى ئەندەلۇسلۇق ئالىم، قازى. «ئەلبەدرۇل مۇنىر»نىڭ ۋە باشقا ئۈچ يۈزگە يېقىن ئەسەرنىڭ مۇئەللىفى.
454. ھەزرىتى ئەبۇلئابباس ئابدۇللاھ ئىبنى ئابباس ئىبنى ئابدۇلمۇتتەلىب ئەلھاشىمىي (عَبْدُ اللهِ بْنُ عَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، ھ. بۇرۇن 3 – ھ. 68 / م. 618 – 687) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ تاغىسى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ ئوغلى. تەفسىرشۇناس، نەسەبشۇناس ۋە فەقىھ ساھابە، «ئۈممەتنىڭ ئەللامىسى» ۋە «قۇرئاننىڭ تەرجىمانى» دەپ نام ئالغان، كۆپ ھەدىس رىۋايەت قىلغان زات.
455. ئىمام ئەبۇ ئۆمەر يۈسۈف ئىبنى ئابدۇللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ئابدۇلبەر ئەننەمرىي ئەلئەندەلۇسىي (أَبُو عُمَرَ يُوْسُفُ بنُ عَبْدِ اللهِ بنِ مُحَمَّدِ بنِ عَبْدِ البَرِّ النَّمَرِيُّ الأَنْدَلُسِيُّ، ھ. 368 – 463 / م. 978 – 1071) — ئەندەلۇسلۇق كاتتا مالىكىي فەقىھ، مۇھەددىس، تارىخشۇناس بۈيۈك ئالىم. ھەر ساھەدە مەشھۇر «ئەلئىستىيئاب فىي مەئرىفەتىل ئەسھاب (الاستيعاب في معرفة الأصحاب)»، «ئەتتەمھىد (التمهيد لما في المؤطأ من المعاني والأسانيد)»، «بۇھجەتۇل مەجالىس (بهجة المجالس وأنس المجالس)»، «ئەلئەقلۇ ۋەلئۇقەلائى (العقل والعقلاء)»، «ئەلكافي (الكافي في فقه أهل المدينة)» ۋە «ئەلئىستىزكار (الاستذكار في شرح مذاهب علماء الأمصار)» قاتارلىق قىممەتلىك ئەسەرلىرى بار.
456. ئەبۇ مۇھەممەد ئابدۇللاھ ئىبنى ئابدۇلھەكەم ئىبنى ئەئيەن ئىبنى لەيس ئەلئۇمەۋىي (عبدُ اللهِ بنُ عبدِ الحكمِ بنِ أَعْيَنَ بنِ اللَّيثِ الأُمويُّ، ھ. 159 – 214 / م. 767 – 829) — مىسىرلىق فەقىھ، ئىمام مالىكنىڭ چوڭ شاگىرتلىرىدىن بىرى. مىسىرلىق مالىكىيلارنىڭ پېشۋاسى، مالىكىي مەزھەب فىقھىدا «ئەلقازائۇ فىلبۇنيان» ۋە «ئەلمەناسىك» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.
457. ئەبۇبەكرى ئىبنى ئەبىددۇنيا ئابدۇللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ئۇبەيد ئەلباغدادىي (أَبُو بَكْرٍ عَبْدُ اللهِ بنُ مُحَمَّدِ بنِ عُبَيْدٍ القُرَشِيُّ مَوْلاَهُمُ، ابْن أبي الدُّنْيَا البَغْدَادِيُّ، ھ. 208 – 281 / م. 823 – 894) — ئازادگەردە. ئىبنى ئەبىددۇنيا دەپ تونۇلغان باغدادلىق مۇھەددىس، تارىخشۇناس، پېداگوگ، ۋائىز. «ئەسسامت (الصمت)»، «مەكائىدۇششەيتان (مكائد الشيطان)»، «سىفەتۇلجەننە (صفة الجنة)»، «مەكارىمۇل ئەخلاق (مكارم الأخلاق)»، «زەممۇل مەلاھىي (ذم الملاهي)» ۋە «ئەلئەزەمە (العظمة)» قاتارلىق 164 رىسالەنى يازغان.
458. ئەبۇبەكرى ئابدۇللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ئىبراھىم ئەبى شەيبە ئەلئەبسىي (عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيْمَ العَبْسِيُّ، ھ. 159 – 235 / م. 776 – 850) — مەشھۇر مۇھەددىس، مۇفەسسىر. «مۇسەننەفۇ ئىبنى ئەبىي شەيبە» (15 توم) ناملىق ھەدىس ۋە سەلەف – سالىھلەرنىڭ سۆزلىرى توپلانغان چوڭ ھەجىملىك كىتابنىڭ ۋە باشقا ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفى.
459. ئەبۇ ئابدۇرراھمان مۇھەممەد ئىبنى ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەبى لەيلا ئەلئەنسارىي ((أَبُو عبد الرَّحْمَنِ ابْنُ أَبِي لَيْلَى مُحَمَّدُ بنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الأَنْصَارِيُّ، ھ. 74 – 148 / م. 693 – 765) — تابىئىن. زامانىدىكى كۇفە قازىسى ۋە كاتتا فەقىھ. ئىمام ئەبۇ يۈسۈفنىڭ ئىمام ئەبۇ ھەنىفەدىن بۇرۇنقى ئۇستازى.
460. ئەبۇبەكرى / ئەبۇ مۇھەممەد ئابدۇللاھ ئىبنى ئۇبەيدۇللاھ ئىبنى ئەبىي مۇلەيكە ئەتتەيمىي (عَبْدُ اللهِ بنُ عُبَيْدِ اللهِ ابْنِ أَبِي مُلَيْكَةَ التَّيْمِيُّ، ھ. 35 ياكى 41 – 117 / م. 656 ياكى 661 – 735) — تابىئىن، مۇھەددىس، مۇئەززىن. تائىف شەھرىگە قازى بولغان زات.
461. ئىززۇددىن ئەبۇ ھامىد ئابدۇلھەمىد ئىبنى ھىبەتۇللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ھۈسەين ئىبنى ئەبۇلھەدىد ئەلمەدائىنىي (أبو حامد عز الدين عَبْدُ الْحَمِيدِ بن هِبَةِ اللهِ بْنِ محمد بنُ الحُسَيْنِ بنِ أبي الحديد المدائنيّ، ھ. 586 – 656 / م. 1190 – 1258) — تارىخچى، ئەدىب، شائىر، كاتىب ۋە ۋەزىر، شىيئەلىككىە مايىللىقى بار مۇئتەزىلە يازغۇچىلىرىدىن. «شەرھۇ نەھجىل بەلاغە»، «ئەلفەلەكۇددائىر»، «ئەلقەسائىدۇسسەبئۇ»، «ئەلئىئتىبار» ۋە «ئەلئەبقەرىييۇل ھىسان» قاتارلىق تارىخ، ئۇسۇلىلفىقھ ۋە تىل – ئەدەبىياتقا ئالاقىدار ئەسەرلىرى، شۇنداقلا باشقلارنىڭ ئەسەرلىرىگە قارىتا يازغان شەرھ ۋە مۇھاكىمە رىسالەلىرى بار. باغدادتا ۋاپات بولغان.
462. ئەبۇ سەئىد ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەبزا ئەلخۇزائىي (عَبْدُ الرَّحْمَنِ بنُ أَبْزَى الخُزَاعِيُّ، ھ. ؟ – ؟ / م. ؟ – ؟) — خۇزائە قەبىلىسىدىن ئازادگەردە ساھابە. مەشھۇر قارىي، مىراس ئىلمىگە ماھىر، كاتتا فەقىھ زاتتۇر. ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ دەۋرىدە مەككەگە، ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ دەۋرىدە خۇراسانغا ۋالىي بولغان.
463. ئەبۇ مۇھەممەد ئابدۇلھەق ئىبنى غالىب ئىبنى ئەتىييە ئەلئەندەلۇسىي (عَبْدُ الحَقّ بنُ غَالِبِ بْنِ عَطِيَّةَ الْمُحَارِبِيُّ، ھ. 481 – 541 / م. 1089 – 1147) — ئەندەلۇس (ھازىرقى ئىسپانىيە) لۇق كاتتا تەفسىرشۇناس، فىقھشۇناس، تىلشۇناس ئالىم. قازى بولغان ۋە كۆپ غازاتلارغا قاتناشقان زات. «ئەلمۇھەررەرۇل ۋەجىز فى تەفسىرىل قۇرئانىل ئەزىز» (10 توم) ۋە «فىھرىسۇ ئىبنى ئەتىييە» ناملىق قىممەتلىك ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفىدۇر.
464. ئەبۇلئابباس ئەھمەد ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى مەھدى ئىبنى ھۈسەين ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى ئەجىبە ئەلئىدرىيسىي (أَبُو العَبَّاسِ أَحْمدُ بْنُ مُحمَّدُ بْنُ الْمَهْدِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَجِيْبَةَ الْإِدْرِيْسِيُّ، ھ. 1162 – 1224 / م. 1748 – 1809) — ئىبادەتگۇي، زۇھۇد ئەھلى تەسەۋۋۇف پېشۋالىرىدىن بىرىدۇر. تارىخشۇناس، تەفسىرشۇناس. «ئەلبەھرۇل مەدىد فى تەفسىرىل قۇرئانىل مەجىد»، «ئەلفۇتۇھاتۇل ئىلاھىييە»، «ئەزھارۇل بۇستان» ۋە «ئىيقازۇل ھىمەم» قاتارلىق ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفىدۇر.
465. ئەبۇلقاسىم سىقەتۇددىن ئەلى ئىبنى ئەلھەسەن ئىبنى ھىبەتۇللاھ ئىبنى ئەساكىر ئەددىمەشقىي (ثِقَةُ الدِّيْنِ أَبُو القَاسِمِ عَلِيُّ بنُ الحَسَنِ بْنِ هِبَةِ اللَّهِ ابْنِ عَسَاكِرَ الدِّمَشْقِيُّ، ھ. 499 – 571 / م. 1105 – 1176) — جاھان كەزگەن كاتتا مۇھەددىس، فەقىھ، تارىخشۇناس. «دەمەشىق تارىخى (تاريخ مدينة دمشق)» (80 توملۇق)، «ئەلئىشراف ئەلا مەئرىفەتىل ئەتراف (الإشراف على معرفة الأطراف)»، «جىھادقا تەرغىب قىلىشقا دائىر قىرىق ھەدىس (لأربعون حديثًا في الحثّ على الجهاد)» ۋە «تەبيىينۇ كىزبۇل مۇفتەرىي (تبيين كذب المفتري فيما نسب إلى الإمام أبي الحسن الأشعري)» قاتارلىق نۇرغۇن ئەسەرلەرنى يازغان.
466. ئەبۇ تالىب مۇئەييىدۇددىن مۇھەممەد ئىبنى ئەھمەد ئىبنى ئەلى ئەلئەلقەمىي (مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ العَلْقَمِيُّ، ھ. 593 – 656 / م. 1197 – 1258) — بوۋىسىغا نىسبەت قىلىنىپ «ئەلئەلقەمىي ئوغلى» دەپ تونۇلغان ئابباسىيلار دۆلىتىنىڭ ئاخىرقى ۋەزىرى. ھۇلاگۇ خان بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ خەلىفەنى ئۆلتۈرۈپ باغدادنى بېسىۋېلىشنى ئورۇنلاشتۇرغان دەپ قارالغان.
467. ئابدۇللاھ ئىبنى ئەۋن ئىبنى ئەرتەبان ئەلمۇزەنىي (عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَوْنِ بْنِ أَرْطَبَانَ الْمُزَنِيُّ، ھ. 66 – 151 / م. 686 – 768) — ئازادگەردە. ئۆز زامانىدىكى بەسرە ئەللامىسى ۋە قىرائەت ئالىمى. كۆپ سەپەرلەرنى قىلىپ ھەدىس توپلىغان، ئىشەنچلىك ۋە تەقۋادار زات.
468. ئەبۇ ئىبراھىم / ئەبۇ ئىسھاق سەئد ئىبنى ئىبراھىم ئىبنى ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەۋف ئەززۇھرىي (أَبُو إِبْرَاهِيمَ سَعْدُ بنُ إِبْرَاهِيْمَ بنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بنِ عَوْفٍ الزُّهْرِيُّ، ھ. 55 – 127 / م. 675 – 745) — تابىئىن. مۇھەددىس، فەقىھ، مەدىنە قازىسى. ئەنەس ئىبنى مالىك، ئەبۇ ئۇمامە قاتارلىق ساھابىلاردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان.
469. شەيخۇل ئىسلام ئەبۇل ئابباس تەقىييۇددىن ئىبنى تەيمىييە ئەھمەد ئىبنى ئابدۇلھەلىم ئەلھەررانىي (ابْنُ تَيْمِيَّةَ تَقِيُّ الدِّينِ أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بنُ عَبْدِ الحَلِيم الحَرَّانِيُّ، ھ. 661 – 728 / م. 1263 – 1328) — قاراش ۋە تەنقىدلىرى بىلەن ئىسلام تەپەككۇرىنىڭ تەرەققىياتىغا تەسىر كۆرسەتكەن كاتتا فەقىھ، سەلەفىي ئالىم، ئۇلۇغ مۇجتەھىد ۋە مۇجاھىد. ئەقىدە، تەپسىر ۋە فىقھتا «مىنھاجۇسسۈننە ئەننەبەۋىييە»، «مەجمۇئۇل فەتاۋا» (37 توم)، «دەرئۇ تەئارۇزىل ئەقلى ۋەننەقلى» قاتارلىق نۇرغۇن ئەسەرلەرنى يازغان.
470. ئەبۇلھەسەن ئەلى ئىبنى جەئد ئىبنى ئۇبەيد ئەلجەۋھەرىي ئەلباغدادىي (عَلِيُّ بنُ الْجَعْدِ بْنِ عُبَيْدٍ الجَوْهَرِيُّ البَغْدَادِيُّ، ھ. 133 – 230 / م. 750 – 845) — ئازادگەردە. تەبەئى تابىئىن مۇھەددىس. ئىمام بۇخارىينىڭ ئۇستازلىرىدىن بىرى. ئۇنىڭ رىۋايەت قىلغان ھەدىسلىرىنى ئۇنىڭ شاگىرتى ئەبۇلقاسىم ئەلبەغەۋىي «مۇسنەدۇ ئىبنىل جەئد» نامىدا توپلىغان.
471. ئەبۇ خالىد ئابدۇلمەلىك ئىبنى ئابدۇلئەزىز ئىبنى جۇرەيج (عَبْدُ الْمَلِكِ بنُ عَبْدِ العَزِيْزِ بنِ جُرَيْجٍ، ھ. 80 – 150 / م. 699 – 767) — رىملىق ئازادگەردە بولۇپ، تەفسىر، ھەدىس ۋە فىقھ ئالىمى، تابىئىن. «تەفسىرۇ ئىبنى جۇرەيج»، «كىتابۇسسۈنەن» ۋە «مەناسىكۇلھەج» قاتارلىق كىتابلىرى بار.
472. ئەبۇ يەئقۇب ئىبنى راھۇۋەيھ ئىسھاق ئىبنى ئىبراھىم ئەلھەنزەلىي ئەلمەرۋەزىي (ابْنُ رَاهُوَيْهِ إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيْمَ الْحَنْظَلِيُّ الْمَرْوَزِيُّ، ھ. 161 – 238 / م. 778 – 853) — ھەدىس، فىقھ ۋە تەفسىر ئالىمى. ئىمام ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل، ئىمام بۇخارىي ۋە ئىمام مۇسلىملەرنىڭ ئۇستازى.
473. ئەللامە زەينۇددىن ئەبۇلبەرەكات ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەھمەد ئىبنى رەجەب ئەلباغدادىي ئەلھەنبەلىي (زينُ الدِّين عَبْدُ الرَّحْمَنِ بنُ أَحْمَدَ بنِ رَجَبٍ الحَنْبَلِيُّ، ھ. 736 – 795 / م. 1336 – 1393) — ئاتاقلىق ھەدىسشۇناس ۋە ھەنبەلىي مەزھەب فەقىھى. «فەتھۇل بارىي»، «لەتائىفۇل مەئارىف» ۋە «جامىئۇلئۇلۇمى ۋەلھىكەم» قاتارلىق ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفى.
474. ئەبۇل ھەججاج يۈسۈف ئىبنى يەھيا ئىبنى ئابدۇرراھمان ئەززەييات ئەتتادلىي (يُوْسُفُ بْنُ يَحْيَى بْنُ عِيْسَى بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ التَّادْلِيُّ، ھ. ؟ – 627 / م. ؟ – 1230) — ئىبنۇززەييات دەپ تونۇلغان ماراكەشلىك تىلشۇناس، ئەدىب، مۇتەسەۋۋىف ۋە قازى. «ئەتتەشەۋۋۇف ئىلە رىجالىتتەسەۋۋۇف»، «نىھايەتۇل مەقامات» قاتارلىق ئەسەرلەرنى قالدۇرغان.
475. ئەبۇ ئابدۇللاھ مۇھەممەد ئىبنى سەئد ئىبنى مەنىيئ ئەلبەغدادىي (مُحَمَّدُ بنُ سَعْدِ بنِ مَنِيْعٍ أَبُو عَبْدِ اللهِ البَغْدَادِيُّ، ھ. 160 – 230 / م. 777 – 845) — مەشھۇر مۇھەددىس، تارىخشۇناس ۋە نەسەبشۇناس. «ئەتتەبەقات ئەلكۇبرا»، «خەبەرۇننەبىي»، «ئەتتەبەقات ئەسسۇغرا» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.
476. ئىبنى سۇرەيج ئەبۇلئابباس ئەھمەد ئىبنى ئۆمەر ئەلباغدادىي (ابْنُ سُرَيْجٍ أَبُو العَبَّاسِ أَحْمَدُ بنُ عُمَرَ البَغْدَادِيُّ، ھ. 249 – 306 / م. 864 – 919) — كاتتا شافىئىي فەقىھ، قازى، مۇھەددىس. «مۇھەممەد ئىبنى ھەسەنگە رەددىيە (كتاب الرد على محمد بن الحسن)»، «ئىيسا ئىبنى ئەبانغا رەددىيە (كتاب الرد على عيسى بن أبان)» ۋە «ئەلەقسام ۋەلخىسال (الأقسام والخصال)» قاتارلىق كۆپ ئەسەرلەرنى قالدۇرغان.
477. ئەبۇبەكرى مۇھەممەد ئىبنى سىرىن ئەلبەسرىي (مُحَمَّدُ بنُ سِيْرِيْنَ البَصْرِيُّ، ھ. 32 – 110 / م. 653 – 729) — ھەزرىتى ئەنەسنىڭ ئازادگەردىسى. كاتتا تابىئىن. تەفسىر، ھەدىس، فىقھ ۋە چۈش تەبىرىدە تونۇلغان زات.
478. ئەبۇ ئابدۇللاھ مۇھەممەد ئىبنى سەئد ئىبنى مەنىيئ ئەلبەغدادىي. (مُحَمَّدُ بنُ سَعْدِ بنِ مَنِيْعٍ أَبُو عَبْدِ اللهِ البَغْدَادِيُّ): (ھ. 160 – 230 / م. 777 – 845). مەشھۇر مۇھەددىس، تارىخشۇناس ۋە نەسەبشۇناس. «ئەتتەبەقات ئەلكۇبرا»، «خەبەرۇننەبىي»، «ئەتتەبەقات ئەسسۇغرا» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.
479. ئەبۇلھەسەن مۇھەممەد ئىبنى ئەھمەد ئىبنى ئەييۇب ئىبنى سەلت ئىبنى شەنەبۇز (ابْنُ شَنْبُوْذَ مُحَمَّدُ بنُ أَحْمَدَ بنِ أَيُّوْبَ، ھ. ؟ – 328 / م. ؟ – 940) — باغدادلىق مەشھۇر قىرائەتشۇناس ئىمام. مۇھەددىس. ئەمىن ۋە راستچىل زات.
480. ئەبۇ ئابدۇرراھمان ئابدۇللاھ ئىبنى شەۋزەب ئەلبەلخىي ئەلبەسرىي (أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدُ اللهِ بنُ شَوْذَبٍ البَلْخِيُّ البَصْرِيُّ، ھ. 86 – 156 / م. 705 – 773) — نۇرغۇن تابىئىنلەردىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان مۇھەددىس، ئىشەنچلىك زات.
481. ئەھمەد ئىبنى فەزلان ئەلباغدادىي (أَحْمَدُ بْنُ العَبَّاسِ بْنِ رَاشِدِ بْنِ حَمَّادٍ البَغْدَادِيُّ، ھ. 263 – 348 / م. 877 – 960) — ئەرەب دىنىي ئالىم ۋە داڭلىق سەيياھ. تۈركىي خەلقلەر تارىخىغا ئائىت مۇھىم مەنبەلەردىن بىرى «ئىبنى فەزلاننىڭ تۈرك، ھازار، رۇس ۋە بۇلغار دىيارلىرىغا قىلغان ساياھەتنامىسى (رسالة ابن فضلان في وصف الرحلة إلى بلاد الترك والخزر والروس والصقالبة)»نىڭ مۇئەللىپى.
482. ئىمام مۇۋەففەقۇددىن ئەبۇ مۇھەممەد ئابدۇللاھ ئىبنى ئەھمەد ئىبنى قۇدامە ئەلمەقدىسىي (ابْنُ قُدَامَةَ مُوَفَّقُ الدِّيْنِ عَبْدُ اللهِ بنُ أَحْمَدَ بنِ مُحَمَّدٍ الْمَقْدِسِيُّ، ھ. 541 – 620 / م. 1146 – 1223) — ھەنبەلىي فەقىھ. «ئەلمۇغنىي» ناملىق سېلىشتۇرما فىقھ ئەسەرى مەشھۇردۇر.
483. ئەبۇ ئەلى ئىبنى كاتىب ھەسەن ئىبنى ئەھمەد (أبو عَليّ بن الْكَاتِب الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ، ھ. ؟ – 343 / م. ؟ – 955) — تەسەۋۋۇف پېشۋالىرىدىن بىرى.
484. ئىمام ئەبۇلفىدا ئىمادۇددىن ئىسمائىل ئىبنى ئۆمەر ئىبنى كەسىر ئەلقۇرەشىي ئەلبەسرىي ئەددىمەشقىي (أبُو الفِداءِ إِسْمَاعِيلُ بنُ عُمَرَ بنِ كَثِيرٍ القُرَشِيُّ البَصْرِيُّ الدِّمَشْقِيُّ، ھ. 701 – 774 / م. 1301 – 1373) — ئاتاقلىق مۇفەسسىر، تارىخچى، ھەدىسشۇناس ۋە شافىئىي فەقىھ. ئىمام ئىبنى تەيمىييەنىڭ شاگىرتى. مەشھۇر «تەفسىرۇ ئىبنى كەسىر (تفسير القرآن العظيم)»، «ئەلبىدايە ۋەننىھايە»، «ئەسسىيرەتۇننەبەۋىييە»، «شافىئىي فۇقاھائلار تەرجىمىھاللىرى»، «پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ تەرجىمىھالى» ۋە «سەھىھۇلبۇخارىي شەرھى» (بىزگە يېتىپ كەلمىگەن) قاتارلىق ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفى.
485. ئىمام ئەبۇ ئابدۇللاھ مۇھەممەد ئىبنى يەزىد ئىبنى ماجە ئەلقەزۋىينىي (الإمَامُ أَبُو عَبْدِ اللهِ مُحَمَّدُ بنُ يَزِيْدَ بنِ مَاجَهْ القَزْوِيْنِيُّ، ھ. 209 – 273 / م. 824 – 886) — مەشھۇر «كۇتۇبۇ سىتتە (ئالتە كىتاب)» ئىچىدىكى «تۆت سۈنەن» ھەدىس كىتابلىرىنىڭ بىرى «سۈنەنۇ ئىبنى ماجە (سنن ابن ماجه)» دەپ تونۇلغان «ئەسسۈنەن (السنن)»نىڭ ۋە «تەفسىرۇل قۇرئان (تفسير القرآن)»، «تەفسىرۇل قۇرئان (تفسير القرآن)»، «تارىخۇ قەزۋىن (تاريخ قزوين)» قاتارلىق ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفى.
486. ھەزرىتى ئەبۇ ئابدۇرراھمان ئابدۇللاھ ئىبنى مەسئۇد ئەلھۇزەلىي (أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدُ اللهِ بنُ مَسْعُوْدٍ الهُذَلِيُّ، ھ. ؟ – 32 / م. ؟ – 653) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ھەبەشسىتانغا، كېيىن مەدىنەگە ھىجرەت قىلغان، ئۇزۇن مۇددەت پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ خىزمىتىدە بولغان ساھابە، تەفسىرشۇناس ۋە قىرائەتشۇناس ئالىم. ھەزرىتى ئۆمەر ۋە ئوسمان خىلافەتىدە كۇفەگە قازى بولغان.
487. ئەبۇل ئابباس ئابدۇللاھ ئىبنى مۇھەممەد ئەلمۇئتەز بىللاھ (عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُعْتَزُّ بِاللهِ، ھ. 247 – 296 / م. 861 – 908) — ئەدىب، تەنقىدچى ۋە شائىر. مىلادىيە 908 – يىلى 17 – دېكابىردا ئابباسىي خەلىفەسى سايلىنىپ، ئەتىسى مۇخالىپەتچىلەرنىڭ ئىسيانى بىلەن قاچقان ۋە 25 – دېكابىر قولغا چۈشۈپ، 29 – دېكابىردە قەتل قىلىنغان. ئۇنىڭ بىر كېچە بىر كۈندۈزلۈك خىلاپىتى ئەرەب ئەدەبىياتىدا بىر نەرسىنىڭ مۇددەت جەھەتتە بەك قىسقا بولۇشىغا يارقىن مەسەل قىلىنىدۇ.
488. ئەبۇبەكرى ئەھمەد ئىبنى مۇسا ئىبنى ئابباس ئىبنى مۇجاھىد ئەتتەمىمىي ئەلباغدادىي (أَبُو بَكْرٍ أَحْمَدُ بنُ مُوْسَى بنِ العَبَّاسِ بنِ مُجَاهِدٍ البَغْدَادِيُّ، ھ. 245 – 324 / م. 859 – 935) — زامانىسىدىكى قارىيلارنىڭ پېشۋاسى، قىرائەتلەرنى قوبۇل قىلىشنىڭ ئۆلچەملىرىنى بېكىتكەن تۇنجى قىرائەت ئالىمى. «ئەسسەبئە فىل قىرائات (السبعة في القراءات)»، «يائلار (الياآت)»، «ھائلار (الهاآت)» ۋە «ئەششەۋازۇ فىل قىرائات (الشواذ في القراءات)» ناملىق كىتابلارنىڭ مۇئەللىفى.
489. ئەبۇ زىياد ئابدۇللاھ ئىبنى مۇغەففەل ئەلمۇزەنىي (عَبْدُ اللهِ بنُ مُغَفَّلٍ الْمُزَنِيِّ، ھ. ؟ – 59 / م. ؟ – 679) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — ھۇدەيبىييەدىكى «رىزۋان بەيئەتى»گە قاتناشقان ساھابەلەردىن. ئاتىسىمۇ ساھابە. خەلىفە ئۆمەر تەرىپىدىن دىن ئۆگىتىش ئۈچۈن بەسرەگە ئەۋەتىلگەن ئون فەقىھ ساھابىنىڭ بىرى.
490. شەمسۇددىن ئەبۇ ئابدۇللاھ مۇھەممەد ئىبنى مۇفلىھ ئەلمەقدىسىي (شَمْسُ الدِّيْنِ أَبُو عَبْد اللَّهِ مُحَمَّدُ بنُ مُفْلِحٍ الْمَقْدِسِيُّ، ھ. 708 – 763 / م. 1308 – 1362) — ھەنبەلىي مەزھەب ئالىملىرىدىن. ئىمام ئىبنى تەيمىييەنىڭ كۆزگە كۆرۈنگەن شاگىرتلىرىدىن بىرى. «ئەلفۇرۇﺋ (الفروع)»، «ئەننۇكەتۇ ۋەلفەۋائىدۇ (النكت والفوائد السنية على مشكل المحرر لابن تيمية)»، «ئۇسۇلۇلفىقھ (أصول الفقه)»، «ھاشىيەتۇل مۇقنىئى (حَاشِيَة الْمقنع)» ۋە «ئەلئادابۇششەرئىييە (الآداب الشرعية الكبرى)» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.
491. سەئد ئىبنى مۇنزىر ئىبنى ئۇمەير ئەسسائىدىي ئەلئەنسارىي (سَعْدُ بْنُ الْمُنْذِرِ بْنِ عُمَيْرٍ السَّاعِدِيُّ الْأَنْصَارِيُّ، ھ. ؟ – ؟ / م. ؟ – ؟) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ — ئەبۇ ھۇمەيد سائىدىي رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ ئاتىسى. ئەقەبە بەيئىتىگە، بەدر غازىتىغا ۋە ئۇندىن كېيىنكى غازاتلارغا قاتناشقان ساھابە. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمدىن ھەدىس رىۋايەت قىلغان زات.
492. ئەمر ئىبنى ئابدۇرراھمان ئىبنى مۇھەيرىز
493. ھافىز شىھابۇددىن ئەبۇلفەزل ئەھمەد ئىبنى ئەلى ئىبنى ھەجەر ئەلئەسقەلانىي (شِهَابُ الدِّيْنِ أَبُو الْفَضْلِ أَحْمَدُ بنُ عَلِيِّ بنِ حَجَرٍ العَسقَلانِيُّ، ھ. 773 – 852 / م. 1371 – 1449) — ئاتاقلىق ھەدىسشۇناس، كاتتا شافىئىي فەقىھ ۋە تارىخچى. «فەتھۇل بارىي (فتح الباري شرح صحيح البخاري)»، «بۇلۇغۇل مەرام (بلوغ المرام من أدلة الأحكام »، «تەھزىبۇتتەھزىب (تهذيب التّهذيب)»، «ئەددۇرەرۇل كامىنە (الدّرر الكامنة في أعيان المائة الثّامنة)»، «لىساۇنلمىيزان (لسان الميزان)»، «ئەلئىسابە (الإصابة في تمييز الصحابة)»، «نۇخبەتۇل فىكرى (نخبة الفكر في مصطلح أهل الأثر)» ۋە «ئەتتەلخىسۇل ھەبىر (التلخيص الحبير في تخريج أحاديث الرافعي الكبير)» قاتارلىق كۆپلىگەن قىممەتلىك ئەسەرلەرنىڭ مۇئەللىفى.
494. ئەبۇ ئوسمان سەئىد ئىبنى مۇھەممەد ئىبنى سەبىيھ ئىبنى ھەدداد ئەلغەسسانىي ئەلقەيراۋانىي (الـسَعِيْدُ بنُ مُحَمَّدِ بنِ صَبِيْحِ ابْنِ الحَدَّادِ الْغَسَّانِيُّ الْمَغْرِبِيُّ، ھ. 219 – 302 / م. 834 – 915) — تۇنىسلىق تىلشۇناس، كەلامشۇناس، مۇجتەھىد فەقىھ. زامانىدىكى مالىكىي مەزھەب پېشۋاسى. سۈننەتنى قوغداپ شىئەلەر بىلەن قىلغان مۇنازىرىلىرى مەشھۇر. «شافىئىيغا رەددىيە (رد على الشافعي)»، «كىتابۇل ماقالات (كتاب المقالات)»، «تەۋزىھۇل مۇشكىلى فىل قۇرئان (توضيح المشكل في القرآن)» ۋە باشقا ئەسەرلىرى بار.
495. ئىمام ئەبۇ مۇھەممەد ئەلى ئىبنى ئەھمەد ئىبنى سەئىد ئىبنى ھەزم ئەلئەندەلۇسىي ئەلقۇرتۇبىي (الإمَامُ أَبُو مُحَمَّدٍ عَلِيُّ بنُ أَحْمَدَ بنِ سَعِيْدِ بنِ حَزْمٍ الأَنْدَلُسِيُّ القُرْطُبِيُّ، ھ. 384 – 456 / م. 994 – 1064) — فەقىھ، مۇھەددىس، تارىخچى، شائىر، ئەدىب ۋە مۇجتەھىد. زاھىرىي مەزھەبىنىڭ ئەڭ يارقىن ۋەكىلى. «ئەلمۇھەللا (المحلى بالآثار)» (زاھىرىي مەزھەب فىقھ ئېنسىكلوپېدىيەسى 12 توم)، «ئەلئىھكام (الإحكام في أصول الأحكام)» (ئۇسۇلۇلفىقھ)، «جەمھەرەتۇل ئەنساب (جمهرة الأنساب)» (تارىخ)، «تاۋقۇل ھەمامە (طوق الحمامة)» (مۇھەببەتنامە) ۋە «ئەلفەسلۇ فىلمىلەل (الفصل في الملل والأهواء والنحل)» (دىنلار تەتقىقاتى) قاتارلىق كىتابلارنىڭ مۇئەللىفى.
496. ئەبۇ مۇھەممەد ئابدۇللاھ ئىبنى ۋەھب ئىبنى مۇسلىم ئەلفىھرىي (عَبْدُ اللهِ بنُ وَهْبِ بنِ مُسْلِمٍ الفِهْرِيُّ، ھ. 125 – 197 / م. 743 – 812) — فەقىھ، مۇھەددىس. ئىمام مالىكنىڭ ئەڭ چوڭ شاگىرتى. «ئەلمۇۋەتتا»نى (مۇۋەتتا ئىبنى ۋەھب) رىۋايەت قىلغان. مالىكىي مەزھەبنىڭ تارقاتقۇچىلىرىنىڭ بىرى. «ئەلجامىئـ» ۋە «تەفسىرۇل قۇرئان» قاتارلىق ئەسەرلىرى بار.
497. ھەزرىتى ئەبۇ ئابدۇرراھمان ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر ئىبنى ئەلخەتتاب ئەلئەدەۋىي ئەلقۇرەشىي ئىبنى ئۆمەر (أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ العَدَوِيُّ القُرَشِيُّ، ھ. بۇرۇن 10 – ھ. 73 / م. 612 – 694) رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما — فەقىھ ساھابە، راشىد خەلىفەلەرنىڭ ئىككىنچىسى ھەزرىتى ئۆمەرنىڭ ئوغلى. «خەندەك غازىتى»دىن كېيىنكى غازاتلارغا قاتناشقان زات.
498. ئەبۇ مۇھەممەد سۇفيان ئىبنى ئۇيەينە ئىبنى ئەبى ئىمران مەيمۇن ئەلھىلالىي (سُفْيَانُ بنُ عُيَيْنَةَ بنِ أَبِي عِمْرَانَ مَيْمُوْنٍ الهِلاَلِيُّ، ھ. 107 – 198 / م. 726 – 814) — كۇفەلىك ئازادگەردە. زاھىدلىقى بىلەن تونۇلغان ئاتاقلىق مۇھەددىس، تەفسىرشۇناس، كاتتا فەقىھ ئىمام. 70 قېتىم ھەج قىلغان زات.
499. ئەبۇ مۇھەممەد ئابدۇللاھ ئىبنى ئىدرىس ئىبنى يەزىد ئىبنى ئابدۇرراھمان ئەلئەۋدىي (عَبْدُ اللّهِ بنُ إِدْرِيْسَ بنِ يَزِيْدَ بنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الأَوْدِيُّ، ھ. 120 – 192 / م. 738 – 808) — كۇفەلىك مەشھۇر قىرائەتشۇناس ئالىم، ئىبادەتگۇي، زاھىد، ھارۇن رەشىد ئۇنىڭغا قازىلىق تەكلىپى سۇنغاندا رەت قىلغان، «قۇرئان كەرىم» تىلاۋەت قىلىشقا ئالاھىدە ھېرىسمەن زات ئىدى.
