جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. يېمەك – ئىچمەككە ۋە پىشۇرۇلۇۋاتقان تاماققا ھاراق ياكى ئىسپىرتنى قوشۇش ھارام. بۇنىڭغا ئاساسەن، ئاق ياكى قىزىل بولسۇن، قانداق ھاراق ياكى ئىسپىرت قوشۇلغان تاماقنى ئىستېمال قىلىش جائىز ئەمەس، چۈنكى ھاراق ياكى ئىسپىرتنى ئىستېمال قىلىش ھارام قىلىنغاندىن سىرت، مۇسۇلمانلار ئۇنىڭغا يېقىن كەلمەسلىككە بۇيرۇلغان. ھاراق ياكى ئىسپىرت ئۇچۇپ پارغا ئايلىنىپ كېتىپ، ئۇنىڭ ھېچ ئەسەرى قالمىسىمۇ بەرىبىر. چۈنكى، بەزى تەتقىقاتچىلار تاماق ئىسپىرت بىلەن قورۇلۇپ ياكى قاينىتىلىپ پىشۇرۇلغاندىن كېيىنمۇ %5 ئەتراپىدا ئىسپىرت قالىدىغانلىقىنى بايان قىلغان.
151 – سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇستاز! ئەر كىشىنىڭ كۈمۈش ۋە تۆمۈردىن بولغان بىلەيزۈك، زەنجىر ئېسىشى توغرىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. توغرا ئەمەس. ھەدىستە پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئاياللارغا ئوخشىۋالغان ئەرلەرگە ۋە ئەرلەرگە ئوخشىۋالغان ئاياللارغا لەنەت قىلغان.
152 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. 1) تىجارەتچىلەر زاكات ئايرىغاندا، ئۆزىنىڭ سېتىۋاتقان مېلىدىن زاكاتقا ھېسابلاپ قىلسا بولامدۇ؟ 2) ئەگەر زاكاتقا ھېسابلىسا توغرا بولسا، ئۇ ماللارنى ئېلىش باھاسىدا ھېسابلامدۇ ياكى بازار باھاسىدا ھېسابلامدۇ؟ 3) نامىدا بىرقانچە زېمىن ئۆيى بولسا، بۇنىڭ زاكىتى قانداق ئايرىلىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. 1) بولىدۇ. 2) بازاردىكى سېتىلىش باھاسدا ھېسابلايدۇ. https://sajiya.biz/?p=5680&uls=uu 3) ئۆزى ئولتۇرىدىغان ئۆيگە زاكات كەلمەيدۇ، ئىجارىگە بېرىدىغاننىڭ بىر يىللىق كىرىمى نىسابقا يەتسە، %2.5 زاكات ئايرىيدۇ. سېتىش نىيىتىدە ئالغان ئۆي بازار باھاسدا قانچە پۇلغا يارىسا، شۇنىڭ قىرىقتىن بىرىنى زاكاتقا ئايرىيدۇ.
153 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مېنىڭ قاتناشلارغا ھەقسىز چىقىدىغان ئىستانبۇل ئانا كارتام بار ئىدى. دوستۇم بۇنى سورىسا، ئارىيەت بېرىپ تۇرسام بولامدۇ؟ ئانا كارتىسى بولغاندىكىن، كارتىسى يوق ئانىغا بېرىپ تۇرسامچۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋە بەرەكاتۇھۇ. ئىككىلىسىگە بولمايدۇ. ئالدىنقى قېتىمقى 109 – سوئالنىڭ جاۋابىغا قاراڭ: https://sajiya.biz/?p=8475&page=3&uls=uu كارتىسى يوق ئانا ئۆزىگە كارتا چىقىرىۋالسۇن. ئۆزىگە كارتا چىقىرىشقا رۇخسەت قىلىنمايدىغان ئانىغا بېرىپ تۇرۇشقا بولمايدۇ.
154 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئەگەر كالىنى بوداپ سەمرىتىپ، موزىيىنى بېقىپ يوغىنىتىپ، سېتىپ پايدا ئېلىش ئۈچۈن باققان بولسا، ئەمما باققان كالىلارنىڭ زاكات ئايرىيدىغان ۋاقتى كېلىپ كالىلارنىڭ بەزىسىنى سېتىپ، بەزىسىنى تېخى ساتمىغان بولسا، ساتمىغان كالىلارنىمۇ بازار باھاسىدا ھېسابلاپ، قىممىتى بويىچە زاكات ئايرىمدۇ ياكى سېتىلغاندا ئايرىمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. تىجارەت تاۋارلىرى بولغاندىكىن، خۇددى تىجارەتچى ئامباردىكى مالنى ھېسابلىغاندەكلا، ئەلبەتتە سېتىلمىغان كالىنىڭمۇ بازار باھاسىنى ھېسابلاپ زاكات ئايرىيدۇ.
155 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئەگەر ئاياللار روزىدار ھالەتتە ئىپتارغا ئاز قالغاندا يەنى بىر سائەت ئەتراپىدا نامازسىز بولۇپ قالسا، شۇ كۈنلۈك روزىسىنىڭ قازاسىنى قىلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. روزا تۇتقان كۈنى كۈن پاتقانغا قەدەر بولغان ئارىلىقتا ھەيز كېلىپ قالسا ياكى تۇغۇپ قالسا روزا بۇزۇلىدۇ، كېيىن ئۇنىڭ قازاسىنى قىلىپ، ئورنىغا بىر كۈن تۇتۇۋالسا بولىدۇ، كەففارەت بېرىش كەتمەيدۇ، گۇناھ بولمايدۇ. قاراڭ: https://sajiya.biz/?p=1924&uls=uu
156 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ ئۆمۈرلىرىگە بەرىكەت، ئائىلىلىرىگە خاتىرجەملىك، ھۇزۇر بەرسۇن. مۇبارەك رامازاندا قىلغان ئەمەللىرىنى قوبۇل قىلسۇن. سىلىنى دائىما بېشىمىزدا قىلسۇن. بىزلەرنىمۇ سىلىدەك بىر گۆھەرنىڭ قەدرىنى بىلىپ ياشاشقا نېسىپ قىلسۇن ۋە بەرگەن پەتۋالىرىغا «تەسلىم بولدۇق» دەپ بويسۇنىدىغان ئىمان ئاتا قىلسۇن. ئۇستاز! ھازىرقى ھەر خىل تېلېۋىزىيە كۆپ قىسىم فىلىملىرى (Dizi) نى كۆرسەك بولامدۇ؟ ئەگەر خاتا بولسا، روزىدار ھالەتتە كۆرسە، روزىغا تەسىر يەتكۈزەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئۆزلىرىگە ھەم ئاللاھ ئىگەم بەرىكەت ۋە مەغفىرەت ئاتا قىلسۇن. فىلىملەردە چەكلەنگەن كۆرۈنۈشلەرمۇ بار بولغاچقا، مۇمكىنقەدەر يىراق تۇرۇش لازىم. بولۇپمۇ روزىدار ھالەتتە كۆرسە، روزىنىڭ ساۋابىنى كېمەيتىۋېتىدۇ.
157 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! ھازىر چاشگاھ نامىزىنىڭ ۋاقتى سائەت قانچىگىچە؟ ئىستانبۇلنىڭ ھاۋاسىدا قۇياشنىڭ تىكلەنگەن ھالىتىنى بىلگىلى بولمىغاچقا، سائەت ۋاقتىنى دەپ بېرەلىمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. چاشگاھ نامىزى (صَلاَةُ الضُّحَى): قۇياش نەيزە بويى كۆتۈرۈلگەندىن باشلاپ تىكلەشكەنگە قەدەر ئوقۇلىدىغان كۈندۈزگە تەۋە نەفلە نامازدۇر. ئىككى رەكئەتتىن سەككىز رەكئەتكىچە ئوقۇلىدۇ. پەزىلىتى كاتتا بولغان بۇ نامازنىڭ ھۆكمى مۇستەھەب ۋە سۈننەت بولۇپ، چاشگاھ نامىزى يەنە «سەلاتۇل ئەۋۋابىن (ئىتائەتمەنلەر نامىزى / صَلَاةُ الْأَوَّابِينَ)»، «سەلاتۇل ئىشراق (كۈن يورۇش نامىزى / صَلَاةُ الْإِشْرَاقِ)» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. قاراڭ: «ئىسلامدىكى ھالال ۋە ھارام»، 479 – بەت. پەرىزىمچە، ئىستانبۇلدا كۈننىڭ تىكلەشكەن ۋاقتى سائەت 12:50 ئەتراپىدا. بىرنەرسىنى ئاپتاپتا قويۇپ قويسىڭىز، سايىسى ئەتراپقا چۈشمەيدىغان بولسا، كۈن تىكلەشكەن بولىدۇ.
158 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! بۈگۈن مەلۇم بىر ئورۇندا سايلامنى قانداق قىلىدىغانلىقىنى ئېيتىش ئۈچۈن چاقىرىپتىكەن، بارغان ئىدىم، ئۇيغۇر دەرنەكتىن. شۇنىڭ بىلەن كارتا تارقاتتى، 100 لىرا بار ئىكەن، ئېلىپ چىقىپ سودا قىلىپ ئۆيگە كىرىپ يۈرىكىم شۇنداق بىر ئاغرىپ كەتتى، چۈنكى ماڭا زاكات دۇرۇس كەلمەيدۇ، بەرگەنلەر «زاكات» دېمىدى، ئەمدى قانداق قىلىشىم كېرەك؟ 100 لىرانى باشقىلارغا بېرىۋەتسەم ساقىت بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. موھتاجلارغا بېرىۋەتسىڭىز بولىدۇ.
159 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن زەرگەرلىك قىلىمەن، بەزى خېرىدارلار: «ئالتۇنغا زاكات %2.5 كەلسە، بۇنىڭدا خام ئالتۇننىڭ نەرقىدە بېرەمدۇق ياكى ئىشچىلىقى بىلەن قوشۇپ بېرەمدۇق؟» دەپ سورايدۇ. بىز ھازىر ئالتۇننىڭ گرامىنى 1350 تېلىغا ساتىمىز، ئالغاندا 1150 تېلىغا ئالىمىز. يەنى ئارىلىقتا 200 تېلى پەرق بار. ئالساق، ئىشچىلىقىنى چىقىرىۋېتىمىز، ساتساق ئىشچىلىقىنى قوشىمىز. شۇڭا مەنمۇ بىلەلمىدىم. 1) خېرىدار زاكاتنى ئالتۇننى سېتىۋالغان نەرقى (ئالتۇننىڭ قىممىتى ۋە ئىش ھەققى قوشۇلىدۇ) گە بېرەمدۇ ياكى ئۆزى ساتالايدىغان (بازار باھاسىدىنمۇ تۆۋەنرەك) نەرقىگە بېرەمدۇ؟
2) خېرىدارلار بىزگە ئالتۇنلىرىنى گراملىتىپ، «بۇنىڭ زاكىتىنى چىقىرىپ بەرسىلە» دەيدۇ. مەسىلەن، خېرىدارنىڭ 22 ئايارلىق 100 گرام ئالتۇنى بار. 100 گرام 22 ئايارلىق ئالتۇن ساپ ئالتۇنغا نىسبەتەن 91.5 گرام ئالتۇنغا توغرا كېلىدۇ. بۇنىڭدا 91.5 گرام ئالتۇنغا ھېسابلاپ، زاكات يېزىپ بەرسەك توغرا بولامدۇ؟ 3) بۇ يەردىكى ئايار ئالتۇننىڭ ساپلىقىنى بىلدۈرىدۇ، يەنى 24 ئايار ۋەتەننىڭ %99 ساپ ئالتۇن، 22 ئايار %91، 21 ئايار %87، 18 ئايار %75، 14 ئايار %58.5، 8 ئايار %33.33 مۇشۇنداق. 100 گرام ساپ ئالتۇنغا 2.5 گرام ساپ ئالتۇن زاكات كېلىدىغانلىقى ھەممىگە ئايان. ئايارى پەرقلىق بولسا، باھاسى ۋە ساپلىقى ئوخشىمايدۇ، شۇڭا زاكاتنى قانداق ھېسابلايمىز؟ مەسىلەن: ھازىر بىرىنىڭ 22 ئايارلىق 100 گرام ئالتۇن زىبۇزىننىتى بولسا، ئىش ھەققىنى قوشماي، 91.60 گرامغىلا زاكات بەرسە بولامدۇ ياكى بۇنى ئالغاندا %10 ئىشچىلىق (ھۈنەر ھەققى) قوشۇلۇپ قالىدىغانلىقى ئۈچۈن، سېتىۋالغان نەرقىگە زاكات كېلەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. 1) خېرىدار زاكاتنى ئۆزى ساتالايدىغان خام ئالتۇننىڭ نەرقىدە بازار باھاسىدا ھېسابلاپ بېرىدۇ. يەنى 100 گرام زىبۇزىننەت ئالتۇننى زەرگەرگە ئېلىپ بارسا، ئۇنىڭ ئىشچىلىقىنى چىقىرىۋېتىپ 6000 دوللارغا ساتالايدىغان بولسا، شۇنى ئاساس قىلىدۇ ياكى قەغەز پۇلدا قىممىتىنى ھېسابلىماي، 100 گرام ئالتۇنغا 2.5 گرام ئالتۇن ئايرىپ بەرسىمۇ بولىدۇ. زەرگەرگە ئاپارماي توردىكى شۇ كۈندىكى بازار باھاسىنى ئاساس قىلىپ زاكات ئايرىسىمۇ بولىدۇ. 2) زاكات بېرىش ئۆلچىمى ساپلىقى 21 كارات / ئايارلىق (%87.5 لىك) ئالتۇن ئاساسىدا بولىدۇ. بۇ ساجىيەدىكى مۇناسىۋەتلىك پەتۋادا بايان قىلىنغان. https://sajiya.biz/?p=5680&uls=uu. ئەگەر بۇلارنى ھېسابلاش ياكى ھېسابلىتىش قولاي بولمىسا، قولىدىكى تۈرلۈك ئايارلاردىكى ئالتۇنلارنىڭ ھەممىگە 21 ئايار باھاسىدا زاكات ئايرىۋەتسىمۇ بولىدۇ. 22 ئايار باھاسىدا ئايرىۋېتەي دېسىمۇ مەيلى. سەل ئارتۇق بەرگەن بولىدۇ.
160 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئىھراملىق ھالەتتە ئېسىدە يوق سۇۋەرەك دېگەندەك ھاشاراتلارنى ئۆلتۈرىدىغان دورا چېچىپ سالسا، بۇنىڭغا قان كېلەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. قان كەلمەيدۇ، ئازراق سەدىقە بېرىۋەتسۇن.
161 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! ئۆلۈپ كەتكەن كىشى ئۈچۈن (دادىسى ئۈچۈن ) ھەر كۈنى ئىككى رەكئەت ناماز ئوقۇپ دۇئا قىلىپ قويسا دۇرۇس بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋە بەرەكاتۇھۇ. ئۆلۈپ كەتكەنلەر ئۈچۈن ناماز ئوقۇپ قويۇش يوق. ئەمما، سىز ھەر كۈنى دۇئا قىلىشتىن ئاۋۋال ئىككى رەكئەت ناماز ئوقۇپ، ئاندىن ئۇلارنىڭ ھەققىدە دۇئا قىلسىڭىز بولىدۇ.
162 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مۈشۈك دەسسەپ قويغان ۋە يېتىپ قويغان جايناماز پاكىزمۇ؟ مۈشۈك ئىچىپ قويغان سۈت ۋە يەپ قويغان نەرسىچۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: «ئۇ (مۈشۈك) پاسكىنا ئەمەس، ئۇ سىلەرنى زىيارەت قىلىپ تۇرىدىغان ھايۋانلاردىن»(«تىرمىزىي»، 92) دېگەن. پەيغەمبىرىمىزنىڭ بۇ سۆزىگە ئاساسەن، كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ نەزەرىدە مۈشۈك ئىچىپ قويغان سۈت ياكى سۇ، ياكى يەپ قويغان نەرسە پاكىزدۇر. ھەنەفىي مەزھەبتە «تەنزىھىي مەكروھ»لۇق بىلەن پاكىز. يەنە مۈشۈك دەسسەپ قويغان ۋە يېتىپ قويغان جايناماز، بىساتلارمۇ پاكىز. شۇنداقلا كىيىمگە يۇققان موي ۋە تۈكلىرىمۇ پاكىز.
163 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن. روزىنى قەستەن سۇندۇرسا، بىر كۈنگە 60 كۈن تولۇقلامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. شۇنداق. بۇ سوئالغا ئۆتكەن يىلى 40 – سوئالدا جاۋاب بېرىلىپ بولغان. بۇ تور بەتكە مۇراجىئەت قىلىڭ: https://sajiya.biz/?p=8475
164 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! تۈركىيە ۋاقتىدا روزا تۇتۇپ سەپەرگە ماڭغان بولسا، ئايروپىلاندىكى چاغدا كەچ سائەت 8 بولغاندا، كۈن پاتمىغان بولسىمۇ ئىپتار قىلىۋەتكەن بولسا ۋە نىشانىدىكى دۆلەتكە يېتىپ بارغاندا، شۇ يەر ۋاقتى چۈش سائەت 3 بولغان بولسا، تۇتقان روزىسى ھېساب بولامدۇ، بولمامدۇ؟ بولمىسا، قانداق قىلىش كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۇ ھەقتە ئىككى، ئۈچ كۈن ئىلگىرى جاۋاب بېرىلگەنىدى. بۇ ئەھۋالدا كۈن پاتمىغاندا ئېغىز ئاچقاندىكىن، روزىسى ھېساب بولمايدۇ. نەتىجىدە ئۇ روزىسى ھېساب بولمىغاندىكىن، رامازاندىن كېيىن بىر كۈن قازاسىنى تۇتىدۇ.
165 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مائاشقا كېلىدىغان زاكات توغرۇلۇق پەتۋا سورىماقچى ئىدىم. بىر دوستۇمنىڭ يىللىق مائاشى 110,000 دوللار ئەتراپىدا ئىكەن، ئەمما تاپاۋەت بېجى، دۆلەت بېجى ۋە داۋالىنىش سۇغۇرتىلىرى دېگەندەكلەرگە تۇتۇلغاندىن كېيىن، قولىغا تېگىدىغان ساپ كىرىمى 75000 دوللار ئەتراپىدا ئىكەن. مۇشۇنداق بولغاندا، زاكاتنى يۈز ئون مىڭ دوللار بويىچە ھېسابلاپ بېرىشى كېرەكمۇ ياكى يەتمىش بەش مىڭ دوللار بويىچىمۇ؟ ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۇ ئەھۋالدا زاكاتنى يۈز ئون مىڭ دوللار بويىچە ھېسابلاپ بەرمەيدۇ. باج، سۇغۇرتا، ئىجارە، باشقىلارغا قايتۇرىدىغان قەرزلەر ۋە ئۆزى خەجلىگەن پۇللارنىڭ ھەممىنى چىقىرىۋەتكەندىن كېيىن، قولىدا نەق ئېشىپ قالغان پۇل ۋە ئۇنىڭدىن باشقا پۇللارنىڭ ھەممىسىنى قوشۇپ، ھەممىسىگە قىرىقتىن بىر يەنى %2.5 زاكات ئايرىيدۇ.
166 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەن ئىھراملىقنى سوپۇن بىلەن يۇيۇۋېتىپ قاپتىكەنمەن، شۇڭا قايتىدىن ئىشلەتسەم بولامدۇ؟ يۇيۇپ بولغاندىن كېيىن، «قۇرۇق سۇدا يۇيمىسا بولمايدۇ» دەپ ئاڭلاپتىمەن. يەنە: «پۇراقلىق سوپۇندا يۇيسىمۇ بولمايدۇ» دەيدىكەن، شۇڭا ئالاھىدە پۇراقسىز سوپۇننى ئىزدەپ يۇياتتۇق.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئىھراملىقنى سوپۇن بىلەن يۇيۇۋېتىپ ئىشلەتسە بولىدۇ، چاتاق يوق. سوپۇن بىلەن يۇيغاندىن كېيىن قۇرۇق سۇدا چايقايمىز. خۇشپۇراقلىق رەختنى ئىھراملىق قىلماسلىق توغرىسىدا ھەدىس بار بولغاچقا، بەزىلەر: «ئېھتىياتەن پۇراقلىق سوپۇن بىلەن يۇيسا بولمايدۇ» دېگەن. ھازىر «سوپۇندىكى خۇشپۇراقنى بۇ دائىرىگە كىرگۈزەمدۇق ياكى كىرگۈزمەمدۇق» دېگەن مەسىلىدە، كۆپىنچە ئۆلىمالار: «بۇ تازىلاش ماددىسى، ئەتەي مەقسەت قىلىنغان خۇشپۇراق ئەمەس» دەپ قاراپ: «مەيلى» دەيدۇ. شۇڭا، ئىھراملىق كىر بولۇپ كەتسە، سوپۇن بىلەن يۇيۇپ تازىلىۋەتسە بولىدۇ. سوپۇندا مەلۇم دەرىجىدە خۇشپۇراقلىق نەرسە بولسىمۇ، ئۇ ئىھرامدا ئىشلىتىش چەكلەنگەن ئەتىر ياكى خۇشپۇراق ھېسابلانمايدۇ. بۇ سەۋەبتىن ئالىملار ئېھراملىق كىشىلەرنىڭ قول ۋە يۈزىنى يۇغاندا ئەتىر سوپۇن ئىشلىتىشىنى جائىز دېگەن.
167 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ سالامەت، خاتىرجەم قىلسۇن. سوئالىم: خرىستىيان ياكى باشقا دىندىكىلەرنىڭ دىنىي بايرىمىدا بىزگە سوۋغات قىلغان سوۋغاتلىرى (تاتلىق تۈرۈم، شاكىلات… قاتارلىقلار) نى يېسەك بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ سوئالغا ئۆتكەن يىلى 460 – سوئالدا جاۋاب بېرىلىپ بولغان. https://sajiya.biz/?p=8475
168 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! مەن نورمالدا 8 كۈندە ساقىياتتىم، لېكىن ئالدىنقى ئايدا 10 كۈندە ساقايدىم. تۈنۈگۈن ئادەت كۆرگىلى 8 كۈن بولغان ئىدى، ساقايدىم. شۇنىڭ بىلەن يۇيۇنۇپ، روزا تۇتىۋەردىم. ئاخشام ۋە ھازىر ئازراق قارامتۇل نەرسە كېلىپ قاپتۇ. شۇڭا، روزا تۇتىۋېرىشىم كېرەكمۇ ياكى تۇتماسلىقىم كېرەكمۇ؟ قانداق بولسا ھەقىقىي ساقايغانلىق بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. بۇ ھەقتە «ساجىيە ئىسلام بىلىملىرى تورى»دىكى «ئاياللاردىن كېلىدىغان خۇن ئەھكاملىرىنىڭ بايانى» دېگەن ماقالىگە مۇراجىئەت قىلىڭ. https://sajiya.biz/?p=3438
169 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ۋىتر نامىزىنى سەھەردە ئوقۇساق، تەھەججۇد ئوقۇماي ئوقۇساق بولامدۇ؟ سوھۇرلۇق ئېتىپ سوھۇرلۇق يەپ بولغۇچە، نامازغا ئەزان چىقىپ قالىدىكەن ھەم ئەزان چىقىپ قالسا ئوقۇساق بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ۋىتر نامىزىنى كېچىسى ئوقۇيدىغان تەراۋىھ ۋە تەھەججۇد نامازلىرىنىڭ ئەڭ ئاخىرىدا تاڭ ئاتقۇچە ئوقۇيمىز. تەھەججۇدنىڭ ئارقىغا ئۇلاپ ئوقۇماي، ئايرىم ئوقۇساقمۇ بولىدۇ. ئۇخلاپ قېلىش ياكى بامدات ئەزانى ئوقۇلۇپ كېتىشتىن ئەنسىرىگەن ئەھۋالدا بۇرۇنراق ئوقۇۋالىمىز. ۋىترنىڭ ۋاجىبلىقى ھەققىدىكى دەلىللەرگە ئاساسەن، ۋىترنى بامداتقا ئەزان چىقىپ قالغاندىن كېيىنمۇ قازاسىنى قىلىدۇ.
170 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ياخشى، سالامەت تۇردىلىمۇ؟ مېھرىبان رەببىمىز ئاللاھ تائالا دۇنيا ۋە ئاخىرەتنىڭ سالامەتلىكىنى ئاتا قىلسۇن، ئامىن. پۈركەپ چېچىلىدىغان ئىسپىرتلىق ئەتىر ئىشلىتىش دۇرۇسمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. https://sajiya.biz/?p=2671
171 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ياخشى، سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. رامازاندىكى كېچە – كۈندۈز خەلقىمىز ئۈچۈن قىلىۋاتقان خىزمەتلىرگە ئاللاھ بۈيۈك ئەجىرلەر بەرسۇن. 1) ئۆزۈم ياۋروپادا تۇرىمەن، «تۈركىيەدىن ئۆي ئالىمەن» دەپ يىغقان 20 مىڭ ياۋرو پۇلۇم بار ئىدى. ھازىر ئۆي باھاسى ئۆسۈپ كەتكەنلىكى ئۈچۈن، ئۆي ئالالماي ساقلاۋاتىمەن، بۇ پۇللارنى باشقىلارغا ئۆتنە بېرىپ تۇرۇپ، رەسمىي توپلام بولۇپ قولۇمغا يىغىلغىلى بىر يىل توشاي دېدى. پۇل تۈركىيەدە، مەن بۇ پۇلغا تۈركىيە قىممىتىدە زاكات بېرىمەنمۇ ياكى ياۋرو قىممىتىدە زاكات بېرىمەنمۇ؟ 2) زاكاتنى بېرىدىغان كىشىگە كەلسەك، تۈركىيەدە ئايالىمنىڭ ئاتا – ئانىسى ۋەتەندە قالغان بىر جىيەن سىڭلىسى بار بولۇپ، بۇ جىيەن سىڭىل تۈركىيەدە ئايالىمنىڭ ئۆز سىڭلىسى بىلەن تۇرىدۇ، ئەمما بۇ جىيەن سىڭلىسىنىڭ خىراجەتلىرىنى ئايالىمنىڭ ئاكىسى بېرىدۇ، ئاكىسى زېمىنلىق ئۆي ئالغانلىقى ئۈچۈن قەرزلىرى بار، ئۆزى ئايلىق مائاشقا ئىشلەيدۇ، مەن بۇ خىل ئەھۋالدا يۇقىرىدىكى پۇلنىڭ زاكىتىنى ۋە رامازاننىڭ سەدىقە فىترىنى ئاكىسىغا ياكى بۇ جىيەن سىڭلىسىغا بەرسەم توغرا بولامدۇ؟ ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئاللاھ ئۆزلىرىنىمۇ سالامەت ۋە خاتىرجەم قىلسۇن! 1) بۇ پۇل 4500 ياۋرودىن ئاشقاندىن تارتىپ باشقىلارغا ئۆتنە بېرىپ تۇرغان يىللارغىمۇ ئوخشاشلا %2.5 زاكات ئايرىيدىلا. چۈنكى، ئۆتنە بەرگەن پۇللارنىڭ زاكىتىنى ئۆتنە بەرگۈچى بېرىدۇ. پۇل ياۋرو بولغاندىن كېيىن ياۋرو بېرىدىلا، تۈركىيەدىكىلەرگە زاكاتقا ئايرىلغان ياۋرونى تېلىغا ئالماشتۇرۇپ بەرسىلىمۇ، شۇ پېتى بەرسىلىمۇ بولىدۇ. 2) پۇلنىڭ زاكىتىنى ۋە رامازاننىڭ سەدىقە فىترىنى ئاياللىرىنىڭ ئاكىسىغا ياكى جىيەن سىڭلىسىغا بەرسىلە بولىدۇ.
172 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! «بىر ئادەمنىڭ غەيۋىتىنى قىلغان بولسا، قارشى تەرەپكە ‹مەن سىزنىڭ مۇنداق، مۇنداق گېپىڭىزنى قىلغان› دەپ غەيۋىتى قىلىنغان گەپنى دەپ تۇرۇپ، رازىلىق ئالمىسا، كىشىنىڭ ھەققى بىلەن كەتكەن بولىدۇ. قىيامەتتە قارشى تەرەپكە ھەققى ئېلىپ بېرىلىدۇ» دەپ ئاڭلىدىم. غەيۋەتنى گۇناھلا دەپ بىلگەن، لېكىن ئۇنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئېغىر بىر گۇناھ ئىكەنلىكىنى تەپسىلىي بىلمەي ياكى دىققەت قىلماي، باشقىلارنىڭ غەيۋىتىنى قىلىپ قالغان ۋاقىتلىرىم بار ئىدى. ئېغىر يۈز – ئابرۇيىغا دەخلى يەتكۈدەك باشقىلارغا دەپ يۈرمىگەن، پەقەت ئائىلە ئىچىدىكىلەرگە دەپ قالغان، كېيىن ئۇنىڭ ئەمەللەرنى يەيدىغان شۇنداق ئېغىر گۇناھ ئىكەنلىكىنى ۋە كىشىنىڭ ھەققىدىن قارشى تەرەپ ئۆتمىگۈچە، ئاللاھنىڭ ئۆتمەيدىغانلىقىنى بىلگەندىن كېيىن، بۇ گۇناھتىن تەۋبە قىلىپ، قايتا قىلماسلىقنى نىيەت قىلدىم. ئەمما، بۇ گۇناھتىن قايتقاندىن كېيىن ئوچۇق – ئاشكارە قىلمايدىغان بولدۇم – يۇ، لېكىن بەزىدە غەيۋەت بولىدىغانلىقىنى بىلمەي ياكى ئېسىمدە يوق دىققەتسىزلىكتىن قىلىپ سالغان ۋە دەرھال قايتىۋالغان ئەھۋاللار بولدى. قىلغانلىرىم ئۈچۈن بەك پۇشايمان قىلدىم. ئەمما، مەن بۇرۇن غەيۋىتىنى قىلىپ قالغانلار باشقا ياقلارغا كەتتى ياكى بەزىلىرى تۈگەپ كەتتى، رازىلىق سوراش ئىمكانىم يوق. بەزىلىرى ئەتراپىمدا بار، ئەمما رازىلىق سوراش ئارقىلىق شۇلار بىلەن ئوتتۇرىمىزنىڭ يامانلىشىپ قېلىشىدىن ئەنسىرەيمەن. مۇشۇلارنى ئويلىسام، ئاللاھنىڭ ھۇزۇرىغا كىشىنىڭ ھەققى بىلەن كېتىپ، ياخشىلىقلىرىمنىڭ قۇل ھەققى سەۋەبلىك يوقاپ كېتىشىدىن ئەنسىرەيمەن. شەرىئەتنىڭ بۇنداق ئەھۋالدا كۆرسەتمىسى بارمۇ، قانداق قىلىش كېرەك؟ (غەيۋەت توغرىسىدىكى ماقالىلىرىڭىزنى ئوقۇدۇم، ئىزدىنىش جەريانىدا بۇ ئەھۋالنى باشقا غەيۋەت ھەققىدە ئىزدەندىم، ئەمما مۇشۇنداق ئەھۋالغا ئېنىق جاۋاب تاپالمىدىم) ئاللاھ ئىلمىڭىزنى مەنپەئەتلىك قىلىپ بەرسۇن، ئۇستاز!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. غەيۋەت ۋە ھەققىدە يالغان گەپ تارقىتىش، گەپ توشۇش كەبى باشقا تۈرلۈك قىلمىشلار تۈپەيلى باشقىلارنىڭ ماددىي ۋە مەنىۋى ھەققىگە كىرگەن ئەھۋالدا ئالدى بىلەن غەيۋەت قىلغۇچى ئاللاھ چەكلىگەن ئىشنى قىلماسلىققا بەل باغلىشى، گۇناھىغا تەۋبە ۋە پۇشايمان قىلىشى كېرەك. ئاندىن ھەق ئىگىلىرىدىن رازىلىق ۋە ھالاللىق ئېلىشى ۋاجىب. «سەھىھۇلبۇخارىي» 2449 – ھەدىستە ئەبۇ ھۇرەيرە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ: «كىمدە بىرسىگە قارىتا تىل – ھاقارەت ياكى شۇنىڭدەك بىرەر زۇلۇم قىلغان ئەھۋال بولسا، ئۇنى بىرەر تىللا ياكى بىرەر تەڭگە پۇلىمۇ بولمايدىغان كۈنىگە قالدۇرماي، بۈگۈنلا ئۇنىڭ رازىلىقىنى ئېلىۋالسۇن! بولمىسا، ئۇنىڭ ياخشى ئەمەللىرىدىن قىلغان زۇلمىغا لايىق ئېلىنىدۇ. ئەگەر ئۇنىڭ ياخشى ئەمەللىرى بولمىسا، مەزلۇمنىڭ گۇناھلىرىدىن ئېلىنىپ، ئۇنىڭغا يۈكلىنىدۇ» دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلغان.
بۇ ھەدىسكە ئاساسەن، ماددىي ھەقلەرنى ئىگىسىگە قايتۇرۇش لازىم. ئەمما، مەنىۋى ھەقلەردە كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ نەزەرىدە، ئەگەر قىلىنغان غەيۋەت غەيۋىتى قىلىنغۇچىغا يەتكەن بولسا، ئۇنىڭ يېنىغا بېرىپ رازىلىق سوراش، غەيۋىتىنى قىلىپ سالغانلىقىغا پۇشايمان قىلغانلىقىنى ئېنىق ئېيتىش كېرەك. ئەگەر قىلىنغان غەيۋەت غەيۋىتى قىلىنغان كىشىگە يەتمىگەن بولسا، ئۇنىڭدىن رازىلىق سوراشنىڭ ئورنىغا، ئۇنىڭ ئۈچۈن ئىستىغفار ئېيىتسۇن. چۈنكى، رازىلىق سوراپ بارسا، ئۇ كىشى بىلمەيدىغان نەرسىلەرنى ئۇنىڭغا خەۋەر قىلىپ ئۇنىڭ ئاچچىقىنى كەلتۈرۈپ قويۇشى مۇمكىن.
ئىمام ئىبنى تەيمىييە ۋە ئىبنۇلقەييىم قاتارلىق ئۆلىمالىرىمىز: «غەيۋەت، سۇخەنچىلىك ۋە يالغاننى توقۇش قاتارلىق قايتۇرغىلى بولمايدىغان مەنىۋى ھەقلەردە قارشى تەرەپكە مەغفىرەت تىلەپ، ئۇنىڭ ياخشى گېپىنى قىلىپ قويسا بولىدۇ. چۈنكى، ئۇنى ئىگىسىگە دەپ يۈرۈش تېخىمۇ كۆڭۈل ئاغرىقى ۋە ئاداۋەتكە سەۋەب بولۇشى مۇمكىن» دېگەن.
قانداقلا بولمىسۇن، ئەگەر قارشى تەرەپنى تاپقىلى بولۇپ، رازىلىقىنى ئېلىش مۇناسىپ بولسا، رازىلىقىنى ئېلىش لازىم. تەپسىلىي بايان قىلمىسىمۇ، «مەن سىلىنىڭ يامان گەپلىرىنى قىلىپ سالغان بولسام، رازى بولۇپ كەتسىلە…» دېگەندەك ئومۇم ئىپادە بىلەن رازىلىق ئالسا بولىدۇ. ئەڭ ئەۋزىلى مۇشۇ. قارشى تەرەپ ئۆلۈپ كەتكەن، ھاياتلىقىنى ۋە كىملىكىنى بىلگىلى بولمايدىغان ياكى ئۇچراشقىلى بولمايدىغان ۋەياكى رازىلىقىنى ئېلىش تېخىمۇ يامان ئاقىۋەت كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان بولسا، ئۇنىڭغا مەغفىرەت تىلەپ، دۇئا قىلىپ، خەير – ئېھساننى ۋە ياخشى ئەمەللەرنى كۆپ قىلىش لازىم.
مۇجاھىد رەھىمەھۇللاھ: «قېرىندىشىڭنىڭ گۆشىنى يېگەنلىكىڭنىڭ كەففارىتى قېرىندىشىڭنى مەدھىيەلىشىڭ، ئۇنىڭغا ياخشىلىق تىلەپ دۇئا قىلىشىڭدۇر» دېگەن. ئۆلۈپ كەتكەن كىشىگىمۇ شۇنداق قىلىنىدۇ.
173 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! رامازاننىڭ بېشىدا بىر ئايلىق روزا تۇتۇشنى نىيەت قىلدىم. 5 ~ 6 كۈندىن كېيىن ئاغرىپ تۇتالمىدىم. بىر ئىككى كۈن ئۆتكەندە مىجەزىم خېلى ياخشى بولۇپ قالدى. شۇنىڭ بىلەن «سوھۇرلۇق يەپ، ئەھۋالغا قاراي: ئوڭشالسام تۇتارمەن، باشقا ئۆزگىرىش بولۇپ قالسا، تۇتماسمەن» دەپ ئويلىدىم. چۈشكىچە ئەھۋالىم خېلى ياخشى بولۇپ ئوڭشالدىم. شۇڭا، بۈگۈن «تۇتاي» دەپ نىيەت قىلسام، روزام ھېساب بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. پەرز روزىنى ئەڭ كېچىككەندە، سوھۇرلۇق ۋاقتىدا نىيەت قىلمىسا، ھېساب بولمايدۇ.
174 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھازىر جەمئىيىتىمىزدە كىشىلەر نامازنى جەﻣﺌ قىلىپ (توپلاپ) ئوقۇشقا ئېسىلىۋالىدىغان ئىشلار كۆپىيىپ كېتىپتۇ. بەزىلەر ئۆيدىن بازارغا چىقسىمۇ، ئۆيىگە قايتىپ نامازنى جۇغلاپ ئوقۇيدىكەن. بەزىلەر ئۆيدە ئولتۇرۇپمۇ نامازنىڭ ھەممىنى جۇغلاپ ئوقۇيدىكەن. بەزىلەر شەخسىي ماشىنىسىدا كېتىۋېتىپمۇ، توختاپ ناماز ئوقۇش ئىمكانىيىتى بار تۇرۇپمۇ، بارىدىغان يەرگە بېرىپ ئوقۇيدىكەن. بەزىلەر پۇل تېپىش ئۈچۈن ھەممە نامازنى ئاخشىمى خۇپتەنگە توپلاپ بىراقلا ئوقۇيدىكەن. بۇنداق قىلىش توغرىمۇ؟ ئىسلامنىڭ بۇ ھەقتىكى ئەڭ توغرا يولى قايسى؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ھەربىر نامازنى شەرىئەتتە بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا ئوقۇش ئەسل قائىدە بولۇپ، ئاللاھ تائالا: ﴿شۈبھىسىزكى، ناماز مۇئمىنلەرگە ۋاقتى بەلگىلەنگەن پەرز قىلىندى﴾(4/«نىساﺋ»: 103) دېگەن. ئىككى نامازنى (پېشىن بىلەن ئەسىرنى، شام بىلەن خۇپتەننى) بىر ۋاقىتقا جەملەپ ئوقۇش شەرىئەت ھېساب قىلغان سەپەر، ئەرافات – مۇزدەلىفەلەردە، مۇشەققەت ياكى يامغۇر، جۇدۇن، بوران كەبى ھاۋارايى ئۆزگىرىشلىرى، شۇنداقلا بەزىبىر دوختۇرخانىلارغا يۈگۈرۈشتەك ئالاھىدە جىددىي كۈنلەردە دېگەندەك بىرەر ئۆزرە تېپىلغىنىدا، ئاندىن رۇخسەت قىلىنغان. ئۇندىن باشقا ئەھۋاللاردا ئىككى نامازنى بىر ۋاقىتقا يىغىپ جەملەپ ئوقۇشقا رۇخسەت يوق. ۋاقتىدا ئوقۇش لازىم. بۇ ھەقتە تېخىمۇ تەپسىلىي مەلۇمات ئۈچۈن قانىلىمىزدىكى مۇنۇ دەرسلەرنى ئاڭلاپ چىققايسىز:
175 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئىككى تەرەپ بىر تاۋارنىڭ سودىسىنى تېلېفوندا پۈتۈشۈپ، سېتىۋالغۇچى تاۋارنىڭ پۇلىنى مال ئىگىسىنىڭ كارتىسىغا مالنى قولغا ئېلىشتىن بۇرۇن ئېتىپ بەرگەن، مالنى بولسا پېشىندىن كېيىن تاپشۇرۇۋالماقچى بولغان ئەھۋالدا مال ئىگىسى: «كەچۈرۈڭ ئەرزان سېتىپ قويۇپتىمەن، ئالسىڭىز، سىز ئېتىپ بەرگەن پۇلغا يەنە ئازراق قوشۇڭ، بولمىسا، پۇلىڭىزنى قايتۇرۇپ بېرەي» دېيىشى دۇرۇسمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. بۇ سودىدا تاۋار ئالتۇن – كۈمۈش ياكى قەغەز پۇل بولماي، ئادەتتىكى تاۋار بولسا، سودا قىلىش سورۇنى يەنى تېلېفۇن قويۇلۇپ بولغان بولسا، بەﻳﺌ (سودا) پۈتتى. تاۋار سېتىۋالغۇچىنىڭ مۈلكى بولۇپ كەتتى. بۇ ئەھۋالدا ساتقۇچىنىڭ سېتىش – ساتماسلىق ئىختىيارلىقى بولمايدۇ، بەلكى خەقنىڭ مېلىنى تاپشۇرۇپ بېرىش مەجبۇرىيىتى بولىدۇ.
176 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! تەركىبىدە شاراپ (ھاراق) سىركىسى بار بولغان ئاچچىقسۇنى ئىستېمال قىلىشنىڭ ھۆكمى نېمە؟ ئۇ ئىتالىيەدە ئىشلەنگەن بولۇپ، ياۋروپادىكى دۇكانلاردا سېتىلىدىكەن، ۋىگان (يەنى ئۆسۈملۈكتىن ياسالغان) دەپ بەلگىسى بار قارا ئاچچىقسۇكەن. بىز بۇ تەرەپتە ئۇيغۇرلارنىڭ ئاچچىقسۇلىرىنى تاپالمىغاچقا، شۇڭا «ئىشلەتسە قانداق بولار؟» دەپ سورىغان، شۇنى ئىستېمال قىلىش ھاراممۇ ياكى ھالالمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. بۇ خىل ئاچچىقسۇ بىزنىڭ كلاسسىك فىقھىدا ئۆلىمالىرىمىز «ھاراق سىركىسى / خل الخمر / خل الكحول/ خل النبيذ (Wine Vinegar)» دەپ ئاتىغان سىركە بولۇپ، ئۈزۈم، ئارپا ۋە ئالما كەبى مېۋە – ئۆسۈملۈكلەردىن ياسالغان ھاراققا بىرنەرسە قوشۇش ياكى ئۇنى كۈنگەي جايدىن سايىگە يۆتكەش، ياكى ئۇنى ھاۋالاندۇرۇش ئارقىلىق سىركىگە ئايلاندۇرۇلىدۇ. مېۋە شەربىتى ئېچىپ ئىسانول (Ethanol) ئىسپىرتى (C2H5OH) غا ئايلىنىپ، كېيىن ئۇنىڭدىكى ئىسپىرت ھاۋالاندۇرۇلغىنىدا، بەزىبىر باكتېرىيەلەرنىڭ تەسىرىدە سىركە ئاچچىقسۇيى (acid Acetic) گە ئايلىنىدۇ. ئاچچىقلىق بەزى دۆلەتلەردە %5 بىلەن چەكلەنسە، ئىسانول ئىسپىرتى %0.5 بىلەن چەكلىنىدۇ. بۇلارنىڭ ھەربىرىنىڭ دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ئايرىم باسقۇچلىرى ۋە ئۆلچەملىرى بار. بۇ سىركە تاماق ئېتىشتىن باشقا يەنە كەتچاپ (پەمىدۇر قاتارلىقلارنىڭ قىيامى Ketchup)، تۇخۇم سېرىقى قىيامى (مايونىز Mayonnaise) ۋە بەزى ئاچچىق سەيلەرنى تەييارلاشقىمۇ ئىشلىتىلىدۇ.
بۇ خىل ھاراق سىركىسى ياكى ھاراق ئاچچىقسۇيىنى تاماق ئېتىشتە ۋە يېمەك – ئىچمەككە قېتىپ ئىستېمال قىلىشقا بولىدۇ. بۇنىڭ ئىسمى «ھاراق سىركىسى» بولسىمۇ، بۇنىڭ ماھىيىتى سىركە ۋە ئاچچىقسۇدۇر. سىركە ياساش كۆپىنچە ھاراق ئېچىتىش باسقۇچىنى بېسىپ ئۆتىدىغان بولسىمۇ، فۇقاھائلىرىمىز يەنىلا سىركە ياساشنى مۇباھ دەپ قارايدۇ. ۋە ھەممىسى بىردەك: «ھاراق ئۆزلۈكىدىن سىركىگە ئايلانسا، پاك ۋە ھالال بولىدۇ» دەيدۇ. سىركىگە ئايلاندۇرۇش سىركىگە ئۆزلۈكىدىن ئايلىنىش بىلەن ئوخشاش بولۇپ، نەتىجە ئوخشاش، بۇ تېرىنى ئاشلاش ئارقىلىق پاكلىغانغا ئوخشاش ئىش. يەنى بۇ سىركىدە ھاراقلىق ۋە مەست قىلىش خۇسۇسىيىتى قالمىغان بولىدۇ. ئەكسىچە ئۇنىڭدا غىزالىنىشتا ۋە داۋالىنىشتا پايدىلىق سۈپەت بولىدۇ. (قاراڭ: ئىلمىي گۇرۇپپا: «كۇۋەيت فىقھىي ئېنسىكلوپېدىيەسى»، 19/260). ھاراقنىڭ ھارام قىلىنىشىنىڭ سەۋەبى مەست قىلىش خۇسۇسىيىتى ئىدى. سىركىدە بۇ خۇسۇسىيەت يوقالغانىكەن، ھارام دېگەن ھۆكۈممۇ تەڭ يوقىلىدۇ. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم دەۋرىدىكى سىركە / ئاچچىقسۇلارمۇ مۇشۇ تەرىقىدە يەنى شەربەت ھاراققا، ئاندىن سىركىگە ئايلاندۇرۇلۇپ ئىشلىنەتتى ھەم بۇ سىركىنى ھارام دەيدىغان بىرەر دەلىلمۇ يوق. ئەكسىچە، رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە نان تۆگۈرۈپ يەيدىغانغا سىركە ئەڭ سۆيۈملۈك ئىدى. ئۇ زات سىركە ھەققىدە: «سىركە ئەجەپ ياخشى تېتىتقۇ؟!»(مۇسلىم، 2052) دېگەن. يەنە: «سىركە بار ئۆيدە نان قۇرۇق يېيىلگەن ھېسابلانمايدۇ»(تىرمىزىي، 1842) دېگەن. ھاراقتىن ئىشلەنگىنى بىلەن شەربەتتىن بىۋاسىتە ئىشلەنگىنىنى ئايرىپ قارىمىغان ھەم بىزنى سىركىنىڭ ئەسلىنى ئېنىقلاشقىمۇ بۇيرۇمىغان. ساھابەلەردىن ھەزرىتى ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ ھاراق سىركىسىنى نان بىلەن ئىستېمال قىلغان. ئائىشە، ئىبنى ئۆمەر، ئەبۇددەرداﺋ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلارمۇ ھاراق سىركىسىنى ھالال دېگەن. تابىئىنلەردىن ئىبنى سىرىن، سەئىد ئىبنى جۇبەير، ھەسەن بەسرىي قاتارلىق زاتلارمۇ ھاراق سىركىسىنى ھالال ۋە پاك دەپ قارىغان ۋە ئىستېمال قىلغان(مۇسەننەفۇ ئىبنى ئەبى شەيبە، 24567 – 24574). دېمەك، بۇ خىل ھاراق سىركىسى ھالال ۋە پاكتۇر. بۇ ئىلگىرىكى كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ قارىشى بولۇش بىلەن بىرگە ھازىرقى زامان كۆپچىلىك ئالىملىرىنىڭ ۋە فەتۋا كومىتېتلىرىنىڭمۇ قارىشىدۇر. دەۋرىمىزدە «ياۋروپا پەتۋا ۋە تەتقىقات كومىتېتى (European Council For Fatwa and Research)» 2018 – يىلى 22 – ئۆكتەبىردە ئېلان قىلغان 3803 – نومۇرلۇق پەتۋاسىدىمۇ شۇنداق قارار ئالغان.
بەزى ئالىملار: «ھاراق ئۆزلۈكىدىن سىركىگە ئايلانسا ھالال بولسىمۇ، ئۇنى سىركىگە ئايلاندۇرۇشقا بولمايدۇ» دەپ قارىغان تۇرۇقلۇق، يەنە: «ھاراق سىركىگە ئايلاندۇرۇلغاندىن كېيىن ئۇنى ئىستېمال قىلىش جائىز» دەپ قارايدۇ. بۇلار، خۇددى ئىمام تىرمىزىي 1310 – ھەدىستىن كېيىن بايان قىلغاندەك، «بۇ خىل سىركىنى ئىشلەپچىقىرىشتا مۇسۇلمان كىشى ھاراقنى ئۆيىدە ساقلاپ قالمىسۇن، ھاراقتىن يىراق تۇرسۇن» دەپ شۇنداق چەكلىمە قويغان. بولمىسا، ئۇلار بۇ خىل سىركىنى ھالال دېمەيتتى. دېمەك، چەكلىگەن ئالىملارنىڭ چەكلەش سەۋەبى ئۇنىڭ نىجىس ياكى ھاراملىقى ئەمەس. ۋەللاھۇ ئەئلەم بىسسەۋاب.
177 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ تەنلىرىنى سالامەت قىلسۇن، مىللىتىمىز ئۈچۈن تېخىمۇ كۆپ خەيرلىك خىزمەتلەرنى قىلىشقا نېسىپ قىلسۇن. ئۇستاز! يەتتە يېرىم ياشتىكى ئوغۇل بالا «پەرز نامازلارغا ئىمام بولسام» دەپ تۇرۇۋالسا، ئاتا – ئانىسى ئۇنىڭغا ئىقتىداﺋ قىلسا بولامدۇ؟ (بۇ بالا ئاخىرقى ئۈچ پارىنى پىششىق يادلىغان ۋە نامازنىڭ ئەركانلىرىنى، نامازدا بىرەر كەمتۈكلۈك ياكى خاتالىق بولۇپ قالسا، سەجدە سەھۋىسى قىلىشنى بىلىدۇ)
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. ئاللاھ ئۆزلىرىنىمۇ سالامەت قىلسۇن. بولىدۇ.
178 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ سىلىنى ئەزىز قىلسۇن. بىز ۋەتەندە ئوقۇغان ۋاقىتلاردا «پەيغەمبىرىمىزنىڭ ئۆيىدە قازان قاينىمايتتى، ئۈچ كۈن ئۇدا قورسىقى تويمىغان، قازان قاينىمىغان» دەپ داۋاملىق پەيغەمبىرىمىزنى ۋە ساھابەلەرنى غېرىپ – بىچارە كۆرسىتىپ قويغان ئەھۋاللار بار. كېيىن ئىسلام فەتىھلىرى بولغاندا، پەيغەمبىرىمىزنىڭ باياشاتراق ئۆتكەن كۈنلىرى بولغانمۇ؟ ئەگەر بولسا، نېمە ئۈچۈن ئۇستازلار داۋاملىق ئاشۇ بىچارىلىكنىلا سۆزلەيدۇ؟ نېمە ئۈچۈن ساھابەلەرنىڭمۇ باياشاتراق ياشىغانلىقى سۆزلەنمەيدۇ؟ مۇشۇ ھەقتە تەپسىلىيرەك توختىلىپ بەرسىلىرى، نۇرغۇن قېرىنداشلىرىمىز مەنپەئەتلىنىپ قالغان بولاتتى. ئۇستاز! ئاللاھ سىلىدىن رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. ئاللاھ ئۆزلىرىنىمۇ ئەزىز قىلسۇن. بەلكىم تەرغىبات ئىشلىرىنى كۆزدە تۇتۇپ، ۋەز – تەبلىغلەر شۇ يۆنىلىشتە بولغان بولۇشى مۇمكىن. زاكاتنى ئادا قىلىپ، ئىسراپ قىلمىغان ئاساستا باياشات ياشاش چەكلەنمەيدۇ.
179 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 1) بۈگۈن مەلۇم بىر توپتا كۈنلۈككە زاكاس بېرىش جەريانىدا ھەسەن – ھۈسەن رەڭلىك كۈنلۈكنىڭ گېپى بولۇپ، ئۇنى سېتىۋالماسلىق ۋە بۇ خىل ھەسەن – ھۈسەن رەڭنىڭ باشقا بىر سىموۋوللۇق مەناسى بارلىقى توغرۇلۇق گەپ بولغان ئىدى. شۇڭا، سىزدىن سوراپ توغرىسىنى بىلىۋالاي دېگەن. ئەگەر بولماي قالسا، ھەرقانداق نەرسىدە ھەسەن – ھۈسەن رەڭ بولۇپ قالسا، تەرك ئېتىشىمىز كېرەكمۇ؟ 2) يەنە «مۈڭگۈزلۈك ئاتنىڭ رەسىمى ھەمدە مۇشۇ يەتتە رەڭلىك ھەسەن – ھۈسەن ئوخشاش جىنسلىقلارنىڭ توي قىلىشىنى قوللايدىغان بەلگىسى» دېگەندەك بىر قىسىم ئادەمنىڭ تېنىنى شۈركەندۈرىدىغان خەۋەرلەرنى كۆرىمىز. ئۇستازنىڭ ياردىمىدە بۇ ھەقتە تەپسىلىي بىلىۋالساق بوپتىكەن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. 1) دۇنيا ھەمجىنىسلىقلار (LGBT) ۋە جىنس ئۆزگەرتكەنلەر ئالتە رەڭلىك ھەسەن – ھۈسەننى ئۆزىگە سىمۋول قىلغان. ئادەتتە ھەسەن – ھۈسەن يەتتە رەڭلىك بولىدۇ، شۇڭا پەرقى بار. شۇنداقتىمۇ ئۇنىڭ سىمۋوللۇقىنى كۆزدە تۇتماي، «ھەسەن – ھۈسەن» دەپ قاراپ ئىشلەتسە بولىدۇ. مەسىلەن، قىزىل رەڭنى كوممۇنىستلار سىمۋول قىلسا، باشقىلار قىزىل رەڭلىك نەرسە ئىشلىتەلمەس بولۇپ قالمايدۇ. بۇ ھەقتە بىرەر ئۆلىمانىڭ دەلىللىك پەتۋاسىنى ئۇچراتمىدىم. ئۇنىڭدىن باشقا بۇ خىل توپقا خاس بەلگە – ئىشارە ۋە سىمۋوللۇق نەرسىلەر بولسا، ئىشلەتمەسلىك ۋە دىققەت قىلغان تۈزۈك ئەلبەتتە.
180 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋالىڭىز؟ ياخشى تۇردىڭىزمۇ؟ يۇقىرىدا سۆزلەنگەن بەلگە يەنى «يۈرەك» دەپ ئاتىۋالغان بەلگىنى بىردىنبىر ھەيكەلنىڭ ئارقا ئەۋرىتىگە چوقۇنىدىغان، سىموۋول قىلىنغان دىنسىزلارنىڭ بۇ بەلگىسىنى بىز مۇسۇلمانلار «يۈرەك» دەپ قوللىنىۋاتىمىز، مەن بۇنى ئاڭلىغاندىن تارتىپ، ئاللاھنىڭ ئىزنى بىلەن بۇنى قوللىنىپ باقمىدىم. مەندە بار بىر توپقا يوللاپ قويساممۇ، ھېچبىر تەسىر قىلغاندەك ئەمەس، توردىن ئىزدىسە شۇ ئايال ھەيكەلنىڭ سۈرىتىمۇ چىقىدىكەن، بۇنى بىلىپ، ئاڭلاپ تۇرۇپ يەنە قوللىنىشنىڭ ھۆكمى نېمە؟ قىممەتلىك ۋاقتىڭىزنى ئېلىپ قويدۇم.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. بۇ ھەقتە ئىشەنچلىك مەنبە بارمىدۇ؟ بەزى پەتۋالارغا شۇنداق رىۋايەتلەر مەنسۇپ قىلىنغان بولسىمۇ، مەن ئىشەنچلىك مەنبە ئۇچراتمىدىم. ئادەتتە چەكلەنمىگەن مەقسەتتە بۇ بەلگىنى ئىشلەتسە، جائىز بولۇشى كېرەك.
181 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ بىر پەتۋادا «ھەسەن – ھۈسەننى ئاللاھ تائالا نۇھ ئەلەيھىسسالام ۋە ئوغۇللىرىغا ئەمدى ئىنسانلارنى توپان بالاسى بىلەن ھالاك قىلمايدىغانلىقى ھەققىدە بەرگەن ۋەدىسى سۈپىتىدە ياراتقان. شۇڭلاشقا ئۇ خۇدانىڭ قۇدرىتىنىڭ ۋە ئۈمىدنىڭ سىمۋولى» دەپتۇ. بۇ گەپنىڭ بىزدە ئاساسى بارمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. تىنچلىق، ئاللاھقا شۈكۈر. ئىمام بۇخارىي ھەزرىتى ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمانىڭ: «ھەسەن – ھۈسەن نۇھ ئەلەيھىسسالامدىن كېيىن غەرق بولۇشتىن ئامانلىقتۇر»(«ئەلئەدەبۇل مۇفرەد»، 765) دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلغان بولسىمۇ، سەنەدى زەئىفتۇر. تەۋراتتىمۇ تەكۋىن سۈرىسى (8/18 — 22) دە شۇنداق مەزمۇن كەلگەن. دېمەك، ھەسەن – ھۈسەن يامغۇردىن كېيىنكى قۇياش نۇرىدا پەيدا بولىدىغان ھادىسە بولۇپ، ئۇنىڭ بىرەر نەرسىگە ئامانلىق ياكى سىمۋوللۇقى توغرىسىدا سەھىھ بىر نەقىل ياكى رىۋايەت يوق.
182 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ يولدىشى: «سىز بىلەن ئەمدى كارىم يوق، مېنىڭ گېپىمنى ئاڭلىمايدىغان ئادەم ماڭا لازىم ئەمەس» دېسە، نىكاھقا تەسىر يېتەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئاللاھقا شۈكۈر. نىكاھ – تالاق ئىشلىرى بەك زىل. شۇڭا، بۇنى ئەر – ئايال بىرلىكتە بىرەر ئەھلى ئىلىم ئالدىغا بېرىپ، ئەھۋالنى بايان قىلىپ پەتۋا سورىسا مۇناسىپ.
183 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! سالامەت تۇردىلىمۇ؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. ئاياللار بوۋاق بالىسىغا تاماق چايناپ بەرسە، روزىغا دەخلىسى بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق ئەلھەمدۇلىللاھ. چايناپ بەرسە بولىدۇ، لېكىن گېلىدىن تاماق ئۆتۈپ كەتسە، روزىغا تەسىرى بولىدۇ.
184 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ سالامەت قىلسۇن. نامازدا تۇرغىنىمىزدا، بوۋاق بالا يىغلاپ كەتسە، بوۋاق زاكىغا ئازدۇر – كۆپتۇر چوڭ – كىچىك تەرەت قىلغان ئەھۋال ئاستىدا، بىز بالىنى قۇچىقىمىزغا ئېلىپ تۇرۇپ نامازنى داۋاملاشتۇرساق بولامدۇ؟ نامازغا تەسىرى بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. نامازنى داۋاملاشتۇرسا بولىدۇ. نامازغا تەسىرى يوق. گەرچە كۆپچىلىك ئالىملار «ناماز بۇزۇلىدۇ» دەپ قارىغان بولسىمۇ، بۇنىڭغا تۈزۈك دەلىل يوق. نامازخاننىڭ كىيىمى، بەدىنى ۋە جايناماز پاكىز، يىغلىغان بالىنى كۆتۈرۈشكە ئېھتىياج بار. شۇڭا توغرا قاراشتا نامازنىڭ توغرا بولۇش شەرتلىرى قاتارىدا «نىجاسەتنى كۆتۈرمىگەن بولۇش»تەك شەرت يوق.
185 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! تاھارەتسىز قۇرئاننى تۇتۇشقا ۋە ئوقۇشقا بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. كىچىك تاھارىتى يوق كىشى قۇرئان تىلاۋەت قىلسا جىمى ئالىملارنىڭ بىردەك قارىشىدا جائىز. ئەمما، تاھارەتسىز قۇرئاننى تۇتۇش مەسىلىسىدە گەرچە كۆپچىلىك ئالىملار «ھارام» دەپ قارىغان بولسىمۇ، دەلىل جەھەتتىن تەرجىھ قىلىنغان قاراشتا جائىزدۇر.
186 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! نامازدا پايپاق كىيمەي، ئوشۇق تەرەپ ئوچۇق قېلىپ ناماز ئوقۇسا، ناماز دۇرۇس بولامدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. ئوشۇقنىڭ ئۈستى ئوچۇق قالسا ئاياللارنىڭ نامىزى دۇرۇس بولمايدۇ. ئوشۇقنىڭ ئاستى ھەققىدە مۇنۇ پەتۋاغا قارىغايسىز: https://sajiya.biz/?p=3483
187 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ! ئاللاھ جىمى مۇسۇلمان قېرىنداشلىرىمىزنى گۈزەل قەدر كېچىسىگە ئۇلاشتۇرسۇن ۋە سالىھ ئەمەللەرنى قىلىشقا نېسىپ قىلسۇن. ئۇستاز! رامازانلىرى مۇبارەك بولسۇن. نەچچە كۈندىن بۇيان ئىچىم شۇنداق راھەتسىز. «ئاللاھنىڭ ئىزنى بىلەن بۇ سوئالىمنى سوراپ ئەمىن تاپاي» دەپ ئويلىدىم. بىر ئايال نىكاھلىنىشتىن ئىلگىرى 5 كۈن ئادەت كۆرۈپ، نىكاھلانغاندىن كېيىن پەرزەنتلىك بولۇپ، 7 كۈندىن 9 كۈنگىچە ئادەت كۆرسە، تۇيۇقسىز رامازان ئېيىدا 5 كۈن ئادەت كېلىپ، ئۇنىڭدىن كېيىن ھېچ ئالامەت كەلمەي، «مېنىڭ ساقىيشىمغا يەنە بىرنەچچە كۈن بار» دەپ ئويلاپ بىر كۈن ئۆتكۈزۈۋەتسە، ئەتىسى ھېچقانداق ئالامەت كەلمىگەندىن كېيىن ناماز ۋە روزىسىنى باشلىۋالسا… مۇشۇ ئۆتكۈزۈۋەتكەن بىر كۈننىڭ نامازلىرى ۋە روزىسى ھەققىدە قانداق قىلسا توغرا بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. «ساجىيە ئىسلام بىلىملىرى تورى»دىكى «ئاياللاردىن كېلىدىغان خۇن ئەھكاملىرىنىڭ بايانى»غا قارىغايسىز. https://sajiya.biz/?cat=589&uls=uu
188 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ئاللاھ ھەر ۋاقىت سالامەت بولغىلى نېسىپ قىلسۇن. ئۇستاز! ئەگەر روزىدار ھالەتتە قىزىپ ھالى قالماي ئاغرىپ قالسا، ئىپتارغىچە ساقلىغۇدەك ھالى بولماي، دورا ئىچىش ئۈچۈن روزىسىنى ئاچسا، قەستەن بۇزغانلىق قاتارىغا كىرەمدۇ؟ ياكى ئۆزرىلىك بولغاندىكىن، گۇناھ بولمامدۇ؟ بۇنىڭ ھۆكمى نېمە؟ چۈشەندۈرۈپ قويغان بولسىلا، ئاللاھ رازى بولسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. ئۆزرىلىك بولىدۇ. كېيىن قازاسىنى تۇتىدۇ.
189 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھازىرقى جەمئيىتىمىزدە كىچىك بالىلارنىڭ سۈرەت يوق كىيىملىرى بەك ئاز، ھەتتاكى بوۋاقلارنىڭ زاكىسىدىمۇ سۈرەت بار. مۇشۇ سۈرەت بار كىيىم كىيگەن كىچىك بالا نامازخاننىڭ ئالدىدىن ئۆتسە ياكى نامازخاننىڭ ئالدىدا تۇرۇۋالسا، بۇ نامازنى قايتا ئوقۇش لازىممۇ ياكى داۋاملاشتۇرۇۋېرىمىزمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. قايتا ئوقۇش كەتمەيدۇ.
190 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ ياۋروپادا مەكتەپلەردىن ھەر قېتىملىق بايراملىرىدا بالىلارغا شاكىلات ۋە پېچىنە دېگەندەك سوۋغاتلارنى بېرىدۇ. ئۇ نەرسىلەرنى بالىلار يېسە بولامدۇ؟ شۇلارنىڭ بايرام كۈنلىرى مەكتەپتە بايراملىق پائالىيەتلەر بار. بالىلار ئۇ كۈنى مەكتەپكە چىقسا بولامدۇ؟ بىرقانچە قېتىم ئەۋەتمىدۇق، لېكىن ئوقۇتقۇچى «نېمىشقا چىقمايدۇ؟» دەپ كىرىشىۋالدى. رەھمەت، ئاللاھ رازى بولسۇن.
يەنە بىر كىچىك ئۆتۈنۈشۈم: سىلىنىڭ ۋاقىتلىرىنىڭ قىسلىقىنى ۋە قىلىدىغان ئىشلىرىنىڭ كۆپلۈكىنى بىلىمىز. ئاللاھ ئەجرلىرىنى بەرسۇن. غەرب ئەللىرىدە ياشاۋاتقان قېرىنداشلىرىمىز تىجارەت، تۇرمۇش، يېمەك – ئىچمەك، مائارىپ، خىزمەت ۋە باشقا دىندىكىلەر بىلەن بولغان مۇناسىۋەت قاتارلىق ئىشلاردا يولۇققان مەسىلىلىرىگە خاس بولغان بىر پەتۋالار مەجمۇئەسى قىلىش زۆرۈرىيىتى ۋە ئىمكانى بارمىدۇ؟ ئاللاھقا ئامانەت.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. تىنچلىق. شاكىلات ۋە پېچىنە تەركىبىدە ھارام ماددا بولمىسا، يېسە بولىدۇ. بايراملىق پائالىيەتلەر بار كۈنى مەكتەپكە چىقسا بولىدۇ. چىقىش – چىقماسلىق ئىختىيارلىقى بولسا، چىقمىسۇن. ئىختىيارلىق بولمىسا، چىقسا بولىدۇ.
ھازىرچە خاس پەتۋا مەجمۇئەسى قىلىش زۆرۈرىيىتى ۋە ئىمكانىيىتى يوق. ياۋروپا پەتۋا مەجلىسىنىڭ پەتۋالىرىنى ئوقۇپ تۇرۇش مۇناسىپ.
191 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاياللار ھامىلىدارلىق ياكى بالا ئېمىتىش سەۋەبلىرى بىلەن تۇتالمىغان روزىسىنىڭ فىدىيەسىنى زاكات ئېلىش شەرتىگە چۈشىدىغان يولدىشىغا بەرسە بولامدۇ؟ باشقا ئۇرۇق – تۇغقانلىرىغىچۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاتا – ئانىسى ۋە بالا – نەۋرىلىرىدىن باشقا، ئېرىگە، ئاكا- ئۇكىلىرىغا ۋە ئاچا – سىڭىللىرىغا، ئۇلارنىڭ بالىلىرىغا ۋە ئۇلاردىن يىراق تۇغقانلارغا بەرسە بولىدۇ.
192 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئاللاھ ئەزىز تېنىڭىزنى سالامەت قىلسۇن! بىز ياۋروپادا ياشايمىز، ھازىر سىياسى پاناھلىق كامپىدا تۇرۇۋاتىمىز، تېخى ئۆيگىمۇ چىقىپ بولالمىدۇق. ئەمما، يېنىمىزدا ئون مىڭ ياۋروغا يېقىن نەق پۇل بار. بىزگە ئۇ پۇلنىڭ زاكىتى كېلەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھ ھەممىلىرىنى سالامەت ۋە خاتىرجەم قىلسۇن! ئەلبەتتە ئون مىڭ ياۋرو زاكات ئايرىش ئۆلچىمىگە يېتىپ ئاشىدۇ. شۇڭا %2.5 زاكات ئايرىش لازىم.
193 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! بىر كىشى رامازاننىڭ ئاخىرقى ئون كۈنىنى نىيەت قىلىپ مەسجىد ھەرامدا ئېتىكاپقا كىرىپتۇ، ئەمما مەسجىد ھەرام خادىملىرى «ئېتىكاپ كىنىشكەڭ بولمىسا بولمايدۇ» دەپ ئېتىكاپ ئورنىغا كىرگۈزمەپتۇ ۋە ئۇ كىنىشكىنى ئالالماپتۇ! مۇشۇنداق ئەھۋالدا ئېتىكاپتىن چىقىپ كەتسە، ھۆكمى قانداق بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. مەسجىد خادىملىرى ياكى ساقچىلار تەرىپىدىن مەسجىدتىن چىقىرىۋېتىلسە، ئېتىكاپى بۇزۇلمايدۇ. بۇ خۇددى روزا تۇتقان كىشىنىڭ ئېغىزىغا مەجبۇرلاپ تۇرۇپ سۇ قۇيسا، گېلىدىن ئۆتۈپ كەتسىمۇ روزىسى سۇنمىغانغا ئوخشاش. ئېتىكاپى بۇزۇلمىغان بولغاچقا، يۇقىرىقىدەك ئەھۋاللاردا مەسجىدكە قايتىپ ئېتىكاپىنى داۋاملاشتۇرسا بولىدۇ. قايتالمىسا چارە يوق. لېكىن، كېيىن قايتالايدىغان تۇرۇقلۇق مەسجىدكە قايتمىسا، ئېتىكاپى توختىغان بولىدۇ. بۇ ئېتىكاپ نەفلە ئىبادەت بولغاچقا، ئېتىكاپتىن چىقىپ كەتسە ھېچ گەپ بولمايدۇ. ۋەللاھۇ ئەئلەم.
194 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئايالىم ئىككىمىز كېسەللىك سەۋەبىدىن بۇ يىل رامازاندا بىر كۈن روزا تۇتالماي قالغان ئىدۇق، شۇنداقلا شۇ كۈنى كۈن پېتىشتىن بۇرۇن جىما قىلىپ سالدۇق. بۇنداق بولغاندا كەففارەت كېلەمدۇ ياكى قازا روزىنى تولۇقلاش بىلەنلا كۇپايىلىنەمدۇق؟ ئاللاھ رازى بولسۇن!
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ. سەپەر ياكى كېسەللىك قاتارلىق رامازاندا روزا تۇتماسلىق ئۆزرىسى بار ئەر ياكى ئايال كىشى رامازاندا روزا تۇتمىغاندىن كېيىن كۈندۈزى جىما قىلسا ھېچ گەپ بولمايدۇ. كەففارەتمۇ كەلمەيدۇ. پەقەتلا شۇ بىر كۈننىڭ قازاسىنى ھېيتتىن كېيىن تۇتىدۇ. چۈنكى، بۇ تۈرلۈك ئۆزرىلىك كىشىلەرگە جىما ۋە يېمەك – ئىچمەك چەكلەنمەيدۇ. ئاللاھ تائالا: ﴿ (بۇ پەرز قىلىنغان روزا) ساناقلىق كۈنلەردۇر، سىلەردىن كىمكى كېسەل ياكى سەپەر ئۈستىدە بولۇپ (روزا تۇتمىغان بولسا)، تۇتمىغان كۈنلەرنى (يەنى قازاسىنى) باشقا كۈنلەردە تۇتسۇن﴾(4/«نىساﺋ»: 184) دېگەن.
195 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ھەرەمدە ئىھراملىق ھالەتتە ناماز ئوقۇپ قالساق يۈزىمىز يېپىق، «ئېچىۋېتىپ ئوقۇيلى» دېسەك، ئەتراپىمىزدا ئەر كىشى بار. شۇڭا، ئېچىۋېتىپ ئوقۇۋېرەمدۇق ياكى ماسكا تاقاپ ئوقۇساق بولىۋېرەمدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاياللارنىڭ يۈزىنىڭ ئەۋرەت ياكى ئەمەسلىكىدە قاراش بىردەك ئەمەس. «يۈز ئەۋرەت ئەمەس» دېگەن قاراشنى تۇتسا، يۈزىنى يۆگىمىگەندىن كېيىن ئىھرامغا تاقاشمايدۇ. «يۈز ئەۋرەت» دېگەن قاراشنى تۇتىدىغان بولسا، ئىھراملىق ھالەتتە يۈزىنى ئېچىۋېتىدۇ. چۈنكى، سەھىھ ھەدىسلەردە ئايال كىشىنىڭ ئىھرام باغلىغاندا، «نىقاب»، «بۇرقاﺋ»، «پەلەي» دېگەندەك نەرسىلەرنى تاقىۋالسا بولمايدىغانلىقى نەقىل قىلىنغان. «يۈز ئەۋرەت» دېگەن قاراشنى تۇتۇپ بۇرۇندىن يۈزىنى يۆگەيدىغان ئاياللار يات ئەرلەرگە يولۇققاندا، «رومىلىنىڭ بىر بۇرجىكى»، «قولياغلىق» دېگەندەك نەرسىلەر بىلەن يۈزىنى يۆگەپ، ئۇزاپ كەتكەندىن كېيىن ئېچىۋېتىدۇ. ناۋادا ئىھراملىق ھالىتىدە يات ئەر يوق جايلاردىمۇ يۈزىنى يۆگىۋالغان بولسا، فىدىيە ۋاجىب بولىدۇ. فىدىيەگە خاھلىسا، بىر قوي قان قىلىدۇ؛ خاھلىسا، ئالتە مىسكىنگە تاماق سەدىقە قىلىدۇ؛ خاھلىسا، ئۈچ كۈن روزا تۇتىدۇ. بەزى ئالىملار: «ھۆكمىنى بىلمەي ياكى ئۇنتۇپ قېلىپ يۈزىنى يۆگىۋالغان بولسا، قەستەنلىك بولمىغانلىقتىن، فىدىيە بەرمىسىمۇ بولىدۇ» دەيدۇ. لېكىن، فىدىيە بېرىدۇ دېگەن قاراش كۈچلۈك. «ئاياللار ئىھراملىق ھالەتتە يۈزىنى يۆگىۋالسا بولمايدۇ» دېگەن ھەدىسكە ئاساسەن، ئىھراملىق ھالەتتىن چىقىپ بولغۇچە شۇنداق قىلىدۇ. ئەمما، ئىھراملىق ھالەتتە يات ئەردىن يۈزىنى يۆگەش ئۈچۈن ماسكا تاقاشقا بولمايدۇ. ئىھرامسىز ھالەتتە ئىختىيار.
196 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! 185 – سوئالنىڭ جاۋابىدا: «قۇرئاننى تۇتۇشقا ۋە ئوقۇشقا بولىدۇ» دەپتىكەنلا، بۇ «تاھارەتسىز قۇرئان ئوقۇسا بولىدۇ» دېگەن گەپمۇ ياكى «تۇتۇشقا بولىدۇ» دېگەنلىكمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. «تاھارەتسىز ئوقۇسا بولىدۇ» دېگەنلىك. ئەلبەتتە، خېلى كۆپ سانلىق ئۆلىمالار «بولمايدۇ» دەپ قارايدۇ. لېكىن، ئۇلار دەلىل قىلغان ئاللاھ تائالانىڭ ﴿ئۇنى پەقەت پاكلانغانلارلا تۇتىدۇ﴾(56/«ۋاقىئە»: 79) دېگەن ئايەتىدىكى «ئۇ» دېگەن ئالماش «لەۋھۇلمەھفۇز» بولۇپ، «پاكلانغانلار» پەرىشتىلەردۇر. «لەۋۇھۇلمەھفۇز»دا قۇرئانمۇ، باشقا ئىلىملەر ۋە پۈتۈكلەرمۇ بار. ھەم بىز ئاسماندىكى «لەۋھۇلمەھفۇز»نى تۇتۇش ئەمەس، نازىل قىلىنغان قۇرئاننىڭ زېمىندىكى ھۆكمى ئۈستىدە توختىلىۋاتىمىز، ئۇنىڭدىن باشقا تاھارەتسىز قۇرئاننى تۇتۇشنى چەكلەيدىغان سەھىھ بىرەر دەلىل يوق. بۇ ھەقتە دەلىل قىلىنغان بەزى ھەدىسلەرمۇ چوڭقۇرلاپ تەكشۈرۈلگىنىدە سەھىھ چىقمايدۇ. سەھىھ چىققىنىدىن چەكلەش ئۇقۇمى چىقمايدۇ. نەتىجىدە تاھارەتسىز قۇرئان تۇتۇشنى چەكلەيدىغان بىرەر ئايەت – ھەدىس يوق بولغاچقا، ئەسلىدىكى مۇباھلىق ھۆكۈم كۈچكە ئىگە بولىدۇ ۋە «قۇرئاننى تاھارەتسىز ئوقۇسا بولىدۇ» دېگەن ئاز سانلىق ئۆلىمالارنىڭ قارىشى ئېغىر باسىدۇ، چۈنكى «سەھىھەين»دىكى «مۇسۇلمان دېگەن نىجىس بولمايدۇ» دېگەن ھەدىسكە ئاساسەن، قۇرئاننى تاھارەتسىز تۇتسا ھەم ئوقۇسا چەكلەنمەيدۇ. دىققەت قىلىشقا تېگىشلىكى شۇكى، بۇ يەردىكى تاھارەتسىزلىك كىچىك تاھارەت ئالمىغانلىقنى كۆرسىتىدۇ، ھەرگىزمۇ جەنابەتلىك ياكى ھەيزدارلىق ھالەتلىرىنى كۆرسەتمەيدۇ.
197 – سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ Dokturem bant نىڭ ساغلاملىق مەھسۇلاتلىرىغا ئەزا بولۇپ، ئېلىپ – سېتىش جائىزمۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. مەن بۇ شىركەتنى بىلمەيمەن. ئەمما، «ئەزا بولۇش، ئەزا بولغانغا بەدەل تۆلەش، ئەزا توپلاش ئارقىلىق نومۇر توپلاپ كىرىم قىلىش، ئەزا بولماي تۇرۇپ خاھلىغان يەردىن، خاھلىغان چاغدا سېتىۋالالماسلىق، ئەزا بولۇش ئۈچۈن مەھسۇلات سېتىۋالىدىغان ياكى مەھسۇلات سېتىۋېلىش ئۈچۈن ئەزا بولىدىغان» دېگەندەك ناتوغرا سېتىش ئۇسۇللىرىنى قوللىنىدىغان شىركەتلەرنىڭ تىجارىتى توغرا بولمايدۇ. شۇڭا، شۇنداق شەرتلەر تېپىلسا، بۇمۇ باشقا «كىيانى (Kyäni)»، «ئامۋاي (Amway)»، «ئورفىلەم (Orfelam)»، «ئاتومى (Atomy)»، «دې ئېكىس ئېن (DXN)» دېگەندەك زەنجىرسىمان سېتىش شىركەتلىرىدەك تىجارىتى توغرا بولمايدۇ. ساغلاملىق مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋېلىشتا، شاخلىتىپ ساتقۇچىلارنىڭ ئەمەس، ئىشەنچلىك مۇسۇلمان دوختۇرلارنىڭ تەۋسىيەسىنى قوبۇل قىلىش لازىم. بۇنى نورمال دۇكاندا ساتسا، ئىشەنچلىك دوختۇر تەۋسىيە قىلسا ئەزا بولماي ئالسىلا، بولمىسا، يىراق تۇرسىلا.
198 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! گۇرۇپپىلاردا بىرەيلەن سالام قىلسا، ھەممەيلەن سالام قايتۇرۇشى كېرەكمۇ؟ ئەگەر شۇنداق بولسا، گۇرۇپپا سالام بىلەنلا توشۇپ كېتىدۇ، قانداق قىلىش كېرەك؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. گۇرۇپپىلاردا ياكى توپلاردا بىرەيلەن سالام قىلسا، ھەممەيلەن سالام قايتۇرۇشى كېرەك ئەمەس. بەلكى بىرسى سالام قايتۇرسا يېتەرلىك. پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم: «(يولدا كېتىۋاتقان) بىر توپ كىشىدىن پەقەت بىرىلا (يول بويىدا ئولتۇرغانلارغا) سالام قىلسا، ئولتۇرغانلاردىنمۇ پەقەت بىرلا كىشى ئۇلارغا سالام قايتۇرسا، ھەممەيلەنگە كۇپايە قىلىدۇ»(ئەبۇ داۋۇد، 5210) دېگەن.
ئىمام نەۋەۋىي دەيدۇكى: «سالامنى ئىلىك ئېلىش ھەممە ئالىملارنىڭ بىردەك قارىشىدا پەرزدۇر. بىرسىگە سالام قىلىنغىنىدا ئىلىك ئېلىشى ئۇنىڭغا پەرزدۇر. بىر توپقا سالام قىلىنغىنىدا ئىلىك ئېلىش پەرز كىفايە بولۇپ، بىرسى ئىلىك ئالسا ھەممەيلەنگە ھېساب بولىدۇ ۋە ھەممەيلەندىن پەرز ساقىت بولىدۇ. ھەممىسى ئىلىك ئالسا، تەڭ بولسۇن ياكى ئارقا – ئارقىدىن بولسۇن، ھەممىسى پەرزنى ئادا قىلغان بولىدۇ. ھېچبىرى ئىلىك ئالمىسا، ھەممىسى گۇناھكار بولىدۇ. سالام قىلىنغانلار ئىلىك ئالماي، باشقىلار ئىلىك ئالسا، سالام قىلىنغانلاردىن گۇناھ ساقىت بولمايدۇ»(ئەلمەجمۇﺋ، 4/494).
199 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! قانداق ئەھۋاللىرى؟ مەن بۇرۇن بەش ياشلىق بالىسى بار بىرسى بىلەن توي قىلغان ئىدىم، شۇنىڭدىن تارتىپ ئۇ بالىنى باقتىم، كېيىن ئۇ ئادەمدىن ئاجرىشىپ كەتتىم. ھازىر ئۇ بالا 18 ياشقا كىردى. ھازىر باشقا بىر كىشى بىلەن توي قىلدىم، بۇ ئېرىم: «سىز ئۇ بالا بىلەن كۆرۈشسىڭىز بولمايدۇ، چۈنكى 18 ياشقا كىرىپ قاپتۇ» دەيدۇ. بەزىلەر: «ئۇ بالا سىلى ئۇنى كىچىكىدىن باشلاپ باققاندىكىن ھەم سىلىگە راۋا بولمىغاندىكىن، سىلىگە نامەھرەم بولمايدۇ» دەيدۇ. مەن ئۇ بالامنى بەك ياخشى كۆرەتتىم، ئۇ بالىمۇ ماڭا بەك ئامراق. ئۇ بالا ماڭا نامەھرەممۇ، ئەمەسمۇ؟ بۇ ھەقتە دىنىمىزنىڭ ھۆكمى قانداق؟ چۈشەندۈرۈپ قويسىلا، ئاللاھ كۆپلەپ ئەجر بەرسۇن، ئىشلىرىنى ئاسان قىلسۇن.
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئاللاھقا شۈكۈر. ئۆگەي ئوغلىڭىز سىزگە مەھرەم بولالايدۇ. چۈنكى، ئاللاھ تائالا: ﴿ئاتىلىرىڭلار ئالغان ئاياللارنى ئالماڭلار﴾(4/«نىساﺋ»: 22) دېگەن. بۇنىڭغا ئاساسەن، ئۆگەي ئانا مەڭگۈلۈك ھارام قىلىنغان ئاياللار قاتارىدىندۇر. شۇڭا، ئۆگەي ئوغلىڭىز سىزگە نامەھرەم بولمىغاندىكىن، ئۇنىڭ بىلەن بىلەن كۆرۈشسىڭىز ۋە ئالدىدا ئانىسىغا ئوخشاش كىيىنسىڭىز بولىدۇ.
200 – سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم ئۇستاز! ئىستىخارە نامىزىنى ھەرقانداق ۋاقىتتا ئوقۇساق بولامدۇ ياكى يېتىشتىن ئىلگىرى ئوقۇپ ياتامدۇق؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھ. ئىستىخارە نامىزىنى ناماز ئوقۇش چەكلەنمەيدىغان ھەرقانداق ۋاقىتتا ئوقۇسا بولىدۇ.
