سوئال: ئەسسالامۇئەلەيكۇم، 63 ياشقا كىرگەن تۇل ئايال بولۇپ، ھايات ۋاقتىدا قوشنىسى ئۇ ئايالنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىپ، ئاش – تاماق بېرىپ باققان ۋە ئۇ ئايال ۋاپات بولغاندىن كېيىن ئۆي – زېمىنىغا ۋارىسلىق قىلىدىغان بولۇپ كېلىشىم تۈزۈشكەن. ھازىر ئۇ ئايال ئۆلۈپ كەتتى. ئۇ ئايالنىڭ توي قىلغان بىر ئۆگەي قىزى، بىر ئاچىسى ۋە بىر ئاكىسى بار. بۇ مىراسقا كىم ۋارىسلىق قىلسا بولىدۇ؟
جاۋاب: ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام ۋەرەھمەتۇللاھى ۋەبەرەكاتۇھۇ.
بارلىق ھەمدۇسانالار جانابىي ئاللاھقا بولسۇن، دۇرۇد ۋە سالاملار پەيغەمبىرىمىزگە، ئۇ زاتنىڭ ئائىلە – تاۋابىئاتلىرىغا، ئەسھابلىرىغا ۋە ئۇ زاتقا تاكى قىيامەتكىچە ئەگەشكەنلەرگە بولسۇن!
ئەگەر ئەھۋال سوئالدا بايان قىلىنغاندەك بولۇپ، بىر ئاكا، بىر ئاچىدىن باشقا يا پەرزەنت، يا ئاتا – ئانا، ياكى چوڭ دادا، ياكى چوڭ ئانا قاتارلىق مىراسخورلار تېپىلمىغان تەقدىردە، مىراس تۆۋەندىكىدەك تەقسىم قىلىنىدۇ:
ئۆگەي قىزىغا مىراس تەگمەيدۇ. چۈنكى، ئۇ مىراسخورلاردىن ئەمەس.
قوشنىسىغىمۇ مىراس تەگمەيدۇ. چۈنكى، قوشنىغا مىراس قالدۇرۇش كېلىشىمى شەرىئەتكە خىلاپ. چۈنكى، شەرىئەتتە قوشنىغا مىراس تەگمەيدۇ. مىراسنى خىزمىتىنى قىلىپ بېقىش ئىش ھەققى دېگىلىمۇ بولمايدۇ، چۈنكى بۇنىڭدا بېقىش مۇددىتى نامەلۇم.
مىراس توختامىنى پەقەتلا ۋەسىيەت دەپ قاراشقا بولىدۇ. چۈنكى، شەرىئەتتە مېيىتنىڭ مىراسنىڭ ئۈچتىن بىر مىقداردا ۋەسىيەت قىلىش ھوقۇقى بولۇپ، بۇنىڭغا ئاساسەن توختامنىڭ شەرىئەتكە ئۇيغۇن بولغان قىسمىلا كۈچكە ئىگە بولىدۇ. يەنى قوشنىسىغا مىراسنىڭ ئۈچتىن بىرى ۋەسىيەت سۈپىتىدە تېگىدۇ. قالغان ئۈچتىن ئىككى قىسمىنى ئاچىسى بىلەن ئاكىسى، بىر ئوغۇلغا ئىككى قىز نېسىۋىسى بويىچە ئالىدۇ. يەنى ۋەسىيەتتىن ئاشقان قىسمىنى ئۈچكە بۆلۈپ، ئىككى قىسمىنى ئاكىسى، بىر قىسمىنى ئاچىسى ئالىدۇ.
ئاللاھ تائالا «قۇرئان كەرىم»دە مۇنداق دېگەن: ﴿سەندىن پەتۋا سورىشىدۇ، ئېيتقىنكى، «ئاللاھ ئانىسى ۋە بالىسى يوق مېيىتنىڭ مىراسى توغرۇلۇق مۇنداق پەتۋا بېرىدۇ: ئەگەر بىر كىشى ۋاپات بولۇپ، بالىسى بولمىسا، پەقەت بىر ھەمشىرىسىلا بولسا، ئۇ تەرەكىنىڭ يېرىمىنى ئالىدۇ. ئەگەر ھەمشىرىسىنىڭ بالىسى بولمىسا، ئەر بىر تۇغقىنى ئۇنىڭ ۋارىسى بولىدۇ، ئەگەر ئۇ ئەر كىشىنىڭ ئىككى ھەمشىرىسى بولسا، ئۇلارغا تەرەكىنىڭ ئۈچتىن ئىككى ھەسسىسى تېگىدۇ. ئەگەر ۋارىسلار ھەم ئەر، ھەم ئايال بىر تۇغقانلار بولسا، بىر ئەرگە ئىككى ئايالنىڭ ھەسسىسى بېرىلىدۇ، ئاداشماسلىقىڭلار ئۈچۈن ئاللاھ سىلەرگە بايان قىلىپ بېرىدۇ. ئاللاھ ھەممە نەرسىنى بىلگۈچىدۇر»﴾(4/«نىساﺋ»: 176)
ۋەللاھۇ ئەئلەم بىسسەۋاب / ئاللاھ ئەڭ توغرىسىنى بىلگۈچىدۇر!
دوكتور ئابدۇلئەزىز رەھمەتۇللاھ
ھ. 1436، 29 – مۇھەررەم / م. 2014، 22 – نويابىر
«پەتىۋالار مەجمۇئەسى»، 2 – توم، 67– نومۇرلۇق پەتۋا.
