(ھ. 1296– 1366/ م. 1878 – 1946)
ئىسراپىل ئىبنى ئىسھاق داموللام ھ. 1296 – يىلى شۇ ۋاقىتتىكى قەشقەر ۋىلايىتىگە قاراشلىق يەركەندگە تەۋە پوسكامدا تۇغۇلغان. يەركەندتە مەلۇم ۋاقىت ئوقۇپ ئاندىن قەشقەرگە بېرىپ بىلىمىنى تولۇقلىغان ۋە ھ. 1328 – يىلى «ئىجازەتنامە»گە ئېرىشكەن. ئاندىن پوسكامغا قايتقان. ئەمما، پوسكامدا ئۇزۇن تۇرمايلا خوتەنگە بارغان.
خانلىق مەدرىسەدە مۇدەررىسلىككە تەيىنلەنگەن. ئۇنىڭدىن قاسىمجان ھاجىم قاتارلىق ئوت يۈرەك، يۇرت سۆيەر ياشلار ئىلىم ئالغان.
ئىسراپىل داموللام تىنىم تاپمايدىغان، پائالىيەتچان كىشى ئىدى. ئۇستاز ئىسراپىل داموللام ئوقۇتۇش ئىشلىرى بىلەن 20 يىل ئەتراپىدا شۇغۇللانغان ۋە جۇغراپىيە، تارىخ، ھېساب، ئىنسانشۇناسلىق، يۇنان – ئەرەب تېبابىتى قاتارلىق تۈرلۈك زامانىۋى بىلىملەرنى ۋايىغا يەتكۈزۈپ بىلىدىغانلىقى بىلەن مەشھۇر بولغان. ئۇ بۇ پەنلەرنى ئۇزۇن مەزگىللىك ئىزدىنىشى ۋە تېرىشچانلىقى بىلەن قولغا كەلتۈرگەن.
م. 1931 – يىلىدىكى «ئىسلام ئىنقىلابى»غا قاتناشقان ۋە ئوقۇغۇچىلىرىنى جىھاد قىلىش ئۈچۈن قوللىرىغا قورال ئېلىشقا رىغبەتلەندۈرگەن. ھىجرىيە 1354 (م. 1935) – يىلى ئۇشتۇمتۇت باشقىلارنىڭ كۆزلىرىدىن غايىب بولغان، بەلكىم كىندىك قېنى تۆكۈلگەن يۇرتى پوسكامنىڭ چەت يېزا – قىيناشلىرىغا يوشۇرۇنۇپ يۈرگەن بولۇشى مۇمكىن.
م. 1938 – يىلى ئۇ تۈرمىگە قامالغان جايدا باشقا بىر خىل قىياپەتتە ئوتتۇرىغا چىققان ۋە 1942 – يىلى قويۇپ بېرىلگەن. ئۇنىڭ تۈرمىگە قامىلىشى ۋە قويۇپ بېرىلىشى ئاقسۇ شەھرىدە بولغان. قاماقتىن بوشىغاندىن كېيىن كۇچادا تۇرۇپ قالغان. چۈنكى، كۇچا خەلقى ئۇنى تۇتۇپ قالغان ۋە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغاچ مەسجىدتە خاتىبلىق قىلىپ بېرىشكە تەكلىپ قىلغان. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ نام – شۆھرىتى ئەتراپقا كەڭ تارقالغان، ھەر جايدىن كەلگەن ئوقۇغۇچىلار ئۇنى ئورىۋالغان.
1943 – يىلى ئۇ جامائەتكە ناماز ئوقۇپ بېرىۋاتقاندا مەسجىدنىڭ تورۇسىدىن ياغاچ چۈشۈپ كېتىپ پالەچ بولۇپ قالغان. شۇنداقتىمۇ ئۇ تاكى 1946 – يىلى ئۆيىدە ۋاپات بولغانغا قەدەر ئوقۇ – ئوقۇتۇش ئىشلىرىنى قەتئىي داۋاملاشتۇرغان. ۋاپات بولغاندىن كېيىن كۇچاغا دەپنە قىلىنغان.
ئاللاھ تائالا ئۇنىڭغا رەھمەت ئەيلىگەي ۋە دىن ئۈچۈن قىلغان خىزمىتىگە كاتتا ئەجىر ئاتا قىلغاي!
ئەدىب ئۇستاز مۇھەممەد قاسىم ئەمىن تۈركىستانىينىڭ «بىر قىسىم تۇركىستان سەرخىللىرىنى تونۇشتۇرۇش / الإعلام لبعض رجالات تركستان» ناملىق كىتابىدىن «ساجىيە ئىسلام تەتقىقات مەركىزى» تەرجىمە قىلدى.
